God on the Dock

Από τον Veron

«Είμαι ένας άνθρωπος του λαού, μόνο οι άνθρωποι έχουν σημασία.» (Bill Shankly)[1]

25/ 09/1995

Εργάτες μίας εκ των ιδιωτικών θυγατρικών εταιρειών (Torside) οι οποίες δραστηριοποιούνται στο λιμάνι του Liverpool, διατάσσονται να δουλέψουν περισσότερες ώρες από το κανονικό τους ωράριο, χωρίς ωστόσο να λάβουν προβλεπόμενη αποζημίωση. Αρνούνται διαμαρτυρόμενοι, και μέσα στην ίδια μέρα απολύόνται και οι 80. Τρείς μέρες αργότερα, προβαίνουν σε πικετοφορία και αποκλεισμό του λιμανιού. Οι 329 εργαζόμενοι της κρατικής Mersey Docks and Harbour Company, αρνούνται να σπάσουν τον απεργιακό κλοιό των συναδέλφων τους και να συμμορφωθούν με τις υποδείξεις των εργοδοτών, αντιλαμβανόμενοι και συμπαραστεκόμενοι στο δίκαιο των αιτημάτων τους. Απολύονται στο σύνολό τους. Μάλιστα, η εργοδοσία δε χάνει στη κυριολεξία ούτε μία μερα, αφού μέσα στις επόμενες 24 ώρες υπάρχουν αγγελίες για τις θέσεις εργασίας των απεργών σε τοπικά έντυπα.

Ο αγώνας των λιμενεργατών για δικαίωση ξεκινάει λοιπόν, ένας αγώνας ο οποίος θα διαρκέσει για περίπου δυόμιση χρόνια και θα πλαισιωθεί από κινήσεις αλληλεγγύης σε ολόκληρο τον κόσμο: λιμενεργάτες από άλλες χώρες, εργάτες διαφορετικών κλάδων, ποδοσφαιριστές εκατομμυρίων, τραγουδιστές και συγκροτήματα.

Το Λιμάνι

Η χρονική περίοδος κατά την οποία λαμβάνουν χώρα τα παραπάνω γεγονότα μόνο τυχαία δε μπορεί να θεωρηθεί. Αντιθέτως, ίσως εξηγεί και πολλά από αυτά.

1989. Έξι χρόνια πριν τα γεγονότα τα οποία οδήγησαν στην απεργία διαρκείας των Βρετανών λιμενεργατών, η βρετανική κυβέρνηση, υπό την ηγεσία της Σιδηράς Κυρίας, Margaret Thatcher, προχωράει στη μερική ιδιωτικοποίηση του λιμανιού του Liverpool. Η συγκεκριμένη κίνηση εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής το οποίο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και τη βάρβαρη φορολογική πολιτική η οποία σχεδιάστηκε το 1990, και ουσιαστικά αποτέλεσε τη σπίθα για την έκρηξη των ταραχών του Λονδίνου (γνωστές ως Poll Tax Riots – από τους λόγους οι οποίοι οδήγησαν στην παραίτηση της Thatcher). Ήδη εώς το 1991, ο αριθμός των απασχολούμενων στο λιμάνι έχει μειωθεί κατά πολύ μεγάλο ποσοστό, αφού από τους 1100 εργαζόμενους πριν την ιδιωτικοποίηση, μόνο οι 500 παραμένουν στη θέση τους. Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας αντικαθιστώνται από προσωπικές, η μόνιμη εργασία παραχωρεί τη θέση της στην εκ περιτροπής, τα συνδικάτα των εργαζομένων δεν αναγνωρίζονται από κράτος και ιδιώτες. Θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα, όπως ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφάλιση, δικαίωμα για κανονικές άδειες με αποδοχές, καταργούνται.

Έτσι, γίνεται προσπάθεια αφενός για μεγιστοποίηση των κερδών του κεφαλαίου, αφετέρου (ή παράλληλα) για αποδυνάμωση του εργατικού κινήματος.

Η σχέση μεταξύ λιμενεργατών, Liverpool FC και Thatcher ξεκινάει στα τέλη του 19^ου αιώνα. Όπως διαβάζουμε στο φοβερό «Το τελευταίο παιχνίδι» του Jason Cowley, οι λιμενεργάτες, από οικογένειες Ιρλανδών μεταναστών υποστήριζαν μαζικά τη Liverpool. Από την άλλη η Thatcher υπήρξε ιδιαίτερα αντιπαθής στη πόλη. Κατηγορείται έντονα από τους ντόπιους για διάλυση των κοινωνικών δεσμών, υποβάθμιση της κοινωνικής προστασίας και συμβολή στη παρακμή των ηθικών αξιών.

 

Which side are you on?

Δριμεία κριτική έχει ασκηθεί τόσο στο Εργατικό Κόμμα, όσο και και στα Trade Union Movement, Transport and General Workers, για τη στάση τους κατά τη διάρκεια των απεργιακών κινητοποιήσεων.

Το Μάϊο του 97 το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας, με ηγέτη τον Tony Blair, κερδίζει τις εκλογές και αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας μετά από 18 ολόκληρα χρόνια υπεροχής των Συντηρητικών.

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις στο λιμάνι βρίσκονται σε εξέλιξη, πλησιάζοντας τα 2 χρόνια. Οι απεργοί λιμενεργάτες αναμένουν στήριξη από τη νεοεκλεγείσα κυβέρνηση των Εργατικών. Παρόλα αυτά η αναμονή αποδεικνύεται μάταια. Η κυβέρνηση στο πλαίσιο της υιοθέτησης μιας περισσότερο φιλελεύθερης πολιτικής ατζέντας, συνεχίζοντας ουσιαστικά το έργο της απερχόμενης κυβέρνησης των Συντηρητικών, αποφασίζει να μείνει απαθής απέναντι στα αιτήματα των απεργών, αν και αποτελεί τον βασικό μέτοχο της Mersey Docks and Harbour Company (η εμπλεκόμενη στις απολύσεις εταιρεία), γεγονός που θα νομιμοποιόυσε την κρατική παρέμβαση.

Παρά τη διεθνή υπόστηριξη της απεργίας από διάφορους φορείς, οι λιμενεργάτες έτυχαν μικρής εώς μηδαμινής υποστήριξης από τα ίδια τους τα συνδικάτα. Όπως σημειώνει ο δημοσιογράφος David Bacon σε συνέντευξή του με τον Mike Carden (απολυμένος εργάτης – μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου Transport and General Workers Union), «Η απεργία έχει ερμηνευτεί διεθνώς ως η τελευταία πράξη των Βρετανών λιμενεργατών εναντίον της ιδιωτικοποίησης του λιμανιού του Liverpool, αλλά και γενικότερα των προσπαθειών της Βρετανικής κυβέρνησης να ολοκληρώσει την ιδιωτικοποίηση των λιμανιών και της βιομηχανίας. Με άλλα λόγια είχε συμβολική σημασία.» Στα μάτια του Mike Carden, η ηγεσία των συνδικάτων δε φαίνεται να ενδιαφέρεται τόσο για την υπεράσπιση των συμφερόντων της εργατικής τάξης, όσο για αυτών του κεφαλαίου.

Όμως, η κινητοποίηση των λιμενεργατών έχει κυρηχθεί ως παράνομη. Ως απότελεσμα τα συνδικάτα αποφασίζουν να κρατήσουν ουσιαστικά ουδέτερη στάση στο ζήτημα, αρνούμενα να προσφέρουν στήριξη στις απεργιακές κινητοποιήσεις. Στη πραγματικότητα, ακολουθούν την πολιτική της κυβέρνησης και δεν ασκούν καμία πίεση στους Εργατικούς.

The God

20 Μαρτίου 1997. Η Liverpool αντιμετωπίζει τη Brann Bergen στον δεύτερο αγώνα για τη Προημητελική Φάση του Κύπελλου Κυπελλούχων Ευρώπης. Στο 77^ο λεπτό, ο Robbie Fowler σκοράρει το δεύτερο προσωπικό του γκολ και διαμορφώνει το τελικό 3-0, το οποίο σε συνδυασμό με το 1-1 του πρώτου αγώνα στη Νορβηγία (ο Fowler είχε πετύχει ένα εκπληκτικό γκολ στο συγκεκριμένο ματς), δίνει τη πρόκριση στους Κόκκινους. Για να πανηγυρίσει το τέρμα που πέτυχε, επιδεικνύει ένα μπλουζάκι, με σχέδιο σε στυλ Calvin Klein προσαρμοσμένο στη λέξη DoCKers, στο οποίο αναγράφεται “500 Liverpool dockers sacked since September 1995”. H UEFA τον τιμωρεί με πρόστιμο 2,000 ελβετικών φράγκων, αφού σύμφωνα με τους κανονισμούς της, απαγορέυεται στους ποδοσφαιριστές να επιδεικνύουν πολιτικά μηνύματα κάθε είδους κατά τη διάρκεια των αναμετρήσεων. Η ανακοίνωση της UEFA αναφέρει πως  “Μπορεί να μοιάζει παράξενο, ακόμα και άδικο (το πρόστιμο)…“.

Λίγες ημέρες νωρίτερα ο Fowler από τιμωρημένος, δεχόταν επαίνους για την στάση του και την οπτική του γύρω από το ποδόσφαιρο. Τέσσερις ημέρες μετά το ευρωπαϊκό παιχνίδι, η Liverpool αντιμετωπίζει για παιχνίδι της Premiership την Arsenal στο Highbury. Στο 65^ο λεπτό ο Fowler εκμεταλλεύεται τη βαθιά μπαλιά από την άμυνα, μπαίνει στη περιοχή και ανατρέπεται από τον David Seaman. Αμέσως μόλις σηκώνεται από το χορτάρι φαίνεται να προσπαθεί να πείσει τον διαιτητή της αναμέτρησης  Gerald Ashby πως δεν ανατράπηκε από τον τερματοφύλακα και ότι δεν υπάρχει παράβαση. Για κάποιους άλλους, απλά προσπαθεί να πείσει τον διαιτητή ότι δεν έκανε θέατρο. Αυτό μάλλον δεν θα εξακριβωθεί ποτέ. Έχει σημασία όμως να παρατηρήσει κάποιος την αντίδραση των ποδοσφαιρικών αρχόντων, αφού η ίδια η Διεθνής Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, δια στόματος του τότε Γενικού Γραμματέα και μετέπειτα Προέδρου της  Sepp Blatter δήλωνε πως: “Η αντίδρασή σας στη φάση του πέναλτυ σας τιμάει δεόντως. Είναι από αυτές τις ενέργειες που βοηθάνε στη διατήρηση της αξιοπρέπειας του αθλήματος“.

Ο Robbie Fowler αποτελεί σίγουρα μία ιδιαίτερη προσωπικότητα εντός και εκτός γηπέδων. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Toxteth, μία περιοχή στο κέντρο του Liverpool,η οποία είναι γνωστή και για τα επεισόδια του 1981 μεταξύ της κοινότητας των μάυρων και της αστυνομίας.

Η πρώτη εικόνα που ενδεχομένως έρχεται στο μυαλό ορισμένων όταν ακούνε το όνομά του, είναι τον ίδιο να πανηγυρίζει ένα γκολ εναντίον της μεγάλης αντιπάλου Everton, παριστάνοντας πως σνιφάρει κοκαΐνη στη γραμμή του αουτ, απαντώντας στις κατηγορίες των οπαδών της Everton ότι κάνει χρήση ναρκωτικών (ο τότε προπονητής του Gerard Houllier τον υπερασπίστηκε λέγοντας πως παρίστανε ότι τρώει γρασίδι… ). Παρόλα αυτά, τα επιτεύγματά του στον αγωνιστικό χώρό μόνο αμελητέα δεν είναι. Έκτος σκόρερ στην ιστορία της Premier League, πρώτος παίκτης που φτάνει τα 100 γκολ στη Liverpool (γρηγορότερα ακόμα και από τον θρύλο Ian Rush), δεύτερο γρηγορότερο χατρικ στην ιστορία της Premier League (κατείχε τη πρώτη θέση εως το 2015 όταν και τον ξεπέρασε ο Sadio Mane της Aston Villa). Τα παραπάνω σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο Fowler ήταν γέννημα θρέμμα τόσο της πόλης όσο και της ομάδας (αν και όπως ο ίδιος έχει παραδεχτεί, όταν ήταν μικρός υποστήριζε την Everton), οδήγησαν το Κop να τον προσφωνεί ως God.

Η καταγωγή του αυτή, το γεγονός ότι προερχόταν και μεγάλωσε στα ίδια μέρη με τους οπαδούς, ότι είχε κοινές κοινωνικές καταβολές με πολλούς από αυτούς – μέλη της εργατικής τάξης, δημιούργησαν έναν ιδιαίτερο δεσμό μεταξύ Fowler και εξέδρας. Ο ίδιος αισθανόταν την ανάγκη να προβεί σε μία τέτοια συμβολική κίνηση ακριβώς επειδή μπορούσε να αντιληφθεί τη σημασία του ρόλου του λιμανιού για την τοπική κοινωνία και την εργατική τάξη της πόλης στην οποία και ο ίδιος μεγάλωσε.

Βέβαια ο Fowler απέχει πολύ από του να αποδοθεί ο αδόκιμος χαρακτηρισμός του «Ποδοσφαιριστή – Σοσιαλιστή», αν και ο ίδιος δεν διεκδίκησε ποτέ κάτι τέτοιο. Άλλωστε, εαν κάποιος αναλογιστεί τα σημερινά δεδομένα, και ειδικά αυτά της Premier League, θα καταλήξει στο ερώτημα: είναι δυνατόν να υπάρξει ένας τέτοιος ποδοσφαιριστής σήμερα;[2]

Ο Fowler έδειξε την αλληλεγγύη του έστω και με αυτόν τον τρόπο στον αγώνα των λιμενεργατών, σε μια εποχή που φάνταζε αδύνατο για κάποιον οπαδό που άνηκε στην εργατική τάξη να ταυτιστεί ή εστώ να νιώσει την υποστήριξη ενός σταρ των εκατομμυρίων. Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από την απομάκρυνση των ομάδων από τον τοπικό τους χαρακτήρα, τη θεώρηση ότι οι ποδοσφαριστές μόνο φυσιολογικοί άνθρωποι δεν είναι αφού μοιάζουν κάτι το εξωπραγματικό, το άπιαστο, με τους χορούς εκατομμυρίων γύρω από το ονομά τους, τις χορηγίες, τα διαστημικά αυτοκίνητα, τις πλαστικές δημόσιες σχέσεις. Και φυσικά μαστίζεται από την υιοθέτηση της λογικής No Politica από πολλές ομοσπονδίες και διοικήσεις ομάδων, τόσο για τους οπαδούς όσο και για τους παίχτες.

Ο αγώνας των λιμενεργατών έτυχε και άλλων κινήσεων αλληλεγγύης, εκτός από τον περίφημο πανηγυρισμό του Fowler. Στο ίδιο παιχνίδι της Liverpool κόντρα στην Brann Bergen, ένας ακόμη ποδοσφαιριστής των Κόκκινων, και στενός φίλος του Robbie, φορούσε την ίδια μπλουζα την οποία επέδειξε ο σκόρερ για να πανηγυρίσει το γκολ του. Πρόκειται για έναν έτερο Άγγλο και γέννημα θρέμμα επίσης της περιοχής, τον Steve McManaman.

Λιγότερο γνωστή, αλλά περισσότερο ενδιαφέρουσα, είναι η περίπτωση του Νορβηγού Stig Inge Bjornebye, ο οποίος σύμφωνα με τον συμμετέχοντα στις κινητοποιήσεις Tony Nelson, εμφανιζόταν στο λιμάνι αρκετά συχνά για να εκφράσει την αλληλεγγύη του στους απεργούς, χωρίς ποτέ όμως να επιδικώκει δημοσιότητα.

Σύμφωνα με τον Nelson, τη στήριξη του στον αγώνα των λιμενεργατών έδειξε τόσο ο θρυλικός Sir Alex Ferguson, στέλνοντας ένα υπογεγραμμένο βιβλίο του στον σύντροφο των απεργών και  ηγέτη του αυστραλιανού ναυτιλιακού σωματείου εργαζομένων, Jim Donovan, οπαδό των Κόκκινων Διαβόλων, όσο και ο Duncan Ferguson της Everton με σχετικές δηλώσεις του.

Το τέλος

Το Φλεβάρη του 98 τελικά οι λιμενεργάτες αποφασίζουν τη διακοπή της απεργίας και την αποδοχή των προτάσεων της εργοδοσίας. Η συμφωνία επέτρεψε σε λίγους απεργούς να επιστρέψουν στην εργασία τους, με τη πλειοψηφία των απεργών να λαμβάνει μερική αποζημίωση για τα χρόνια της απεργίας. Η συμφωνία ψηφίστηκε με αναλογία 4 προς 1.

Η συγκεκριμένη συμφωνία ίσως να μοιάζει, και τελικά ίσως και να είναι μία ήττα για το εργατικό κίνημα τόσο της περιοχής, αλλά και παγκοσμίως, αν αναλογιστεί κανείς τις διαστάσεις που έλαβε το ζήτημα.

Αλλά όπως καταλήγει και η ανακοίνωση των απεργών μετά την απόφαση για λήξη των κινητοποιήσεων…

“Who is it speaks of defeat? I tell you a cause like ours is greater than defeat can know. It is the power of powers.” (James Larkin).

Σημείωση: Υπάρχει το ντοκιμαντέρ The Flickering Flame του Ken Loach το οποίο περιγράφει τα γεγονότα της απεργίας και παράλληλα προσεγγίζει την ανθρώπινη πλευρά μιας τόσο μακροχρόνιας κινητοποίησης. Μπορείτε να το παρακολουθήσετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://en.labournet.tv/video/6066/flickering-flame.

[1] Ο Shankly έμενε σε ένα σπίτι με μεσοτοιχία και πήγαινε με τα πόδια στο Anfield. «Ο σοσιαλισμός στο οποίο πιστεύω σημαίνει ο καθένας να δουλεύει για τον άλλο, ο καθένας να έχει μερίδιο των κερδών. Έτσι βλέπω το ποδόσφαιρο, έτσι βλέπω και τη ζωή.»

[2] Αξίζει να διαβάσετε: https://www.sombrero.gr/2011/08/%CE%B7-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CF%83%CE%AC%CE%B2%CE%B9-%CF%80%CF%8C%CE%B2%CE%B5/

 

Βιβλιογραφία:

·         Cowley, J. (2010). Το τελευταίο παιχνίδι. Αθήνα: Τόπος.

• Παπουτσάδικο Κατάληψη (2013). Λίβερπουλ 1995: Ο αγώνας των λιμενεργατών ενάντια στην επισφάλεια, η διεθνής αλληλεγγύη και οι αναφορές στο σήμερα. Αθήνα.
• Bradley, P., Knight, C. (2004). Another World is Possible. How the Liverpool Dockers Launched a Global Movement. Radical Anthropology Group. School of Social Sciences, Media and Cultural Studies, University of East London, Λονδίνο.
• Edworthy, S. (2005). Don’t look back in anger. Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/sport/2005/sep/04/features.sport
• Shennan, P. (2015). Liverpool docks dispute 20 years on: Part Two – which ex-Red (not Robbie Fowler or Steve McManaman) joined the picket line? Ανακτήθηκε από: https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/liverpool-docks-dispute-20-years-10082530
• Bacon, D. (1998). The Aftermath of Liverpool – Where Was British Labor? An Interview with Liverpool Dock Striker Mike Carden. Ανακτήθηκε από: https://dbacon.igc.org/Portrait/08Carden.htm
• Ronay, B. (2007). Anyone want to play on the left? Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/football/2007/apr/25/sport.comment1