Συνέντευξη στον Abraham Gefuropoulos
Πόσο άφρονες είναι αυτοί οι γήινοι;
Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε σταματήσει ότι και αν κάνουμε, για να σηκώσουμε λιγάκι το κεφάλι μας πάνω από τη πεζή πραγματικότητα που διαφεντεύει τη ζωή μας και να ατενίσουμε τον έναστρο Ουρανό; Ξεκλέβουμε συνεχώς χρόνο, αναλογιζόμενοι αν η ύπαρξη μας έχει κάποιο νόημα. Αν αξίζει ο κόπος να βιώνουμε τις κακουχίες της καθημερινότητας με υπομονή, προσμένοντας το «θαύμα».
Έχουμε τη τάση να ρέπουμε προς την αυτοκαταστροφή, ίσως επειδή δεν έχουμε τίποτα καλύτερο να κάνουμε. Ίσως επειδή ο χώρος της αντίληψης μας είναι τόσο ασφυκτικά περιορισμένος που δεν αφήνει περιθώρια για κάτι άλλο, πιο φωτεινό. Πνιγόμαστε κυριολεκτικά σε μία κουταλιά νερό.
Όμως, διαθέτουμε επίσης την ικανότητα να οραματιζόμαστε, να «συλλαμβάνουμε» νέες εμπειρίες. Καινούριες προοπτικές. Φανταζόμαστε τα όρια του Γαλαξία μας, αναρωτιόμαστε για τη μοναδικότητα μας στους διαστρικούς ωκεανούς. Ονειρευόμαστε το μέλλον μας και ίσως αυτό να είναι το παρήγορο, που μας σπρώχνει να σηκωνόμαστε κάθε πρωί από το κρεβάτι της μελαγχολικής απάθειας.
Η συζήτηση με τον αστρονόμο κύριο Στράτο Θεοδοσίου (Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών- Μέλος του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ), άκρως αποκαλυπτική. Με βοήθησε να βάλω σε τάξη πολλές από τις υπαρξιακές ανησυχίες μου, να βλέπω μακρύτερα από εκεί που φτάνει η ματιά μου.
Με την ελπίδα να ανοίξουμε διάπλατα τις θύρες του νου μας, ας περιδινηθούμε για λίγο μέσα στους στροβίλους ενέργειας που σχηματίζουν τη συμπαντική μας πραγματικότητα, καβαλώντας για τους σκοπούς του ταξιδιού μας, το όχημα της Φαντασίας μας. Περνάμε μέσα από μελανές οπές και σκουληκότρυπες, για να φτάσουμε ξανά στο μέρος από το οποίο ξεκινήσαμε την περιπλάνησή μας.
Προορισμός μας, το Σύμπαν Που Αγάπησα.
Μόλις που καταφέραμε να αποφύγουμε τη μετωπική σύγκρουση με έναν αστεροειδή..
Η επιστήμη της Αστροφυσικής περιβάλλεται από ένα πέπλο μυστηρίου για τον «μέσο» πολίτη, που ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις να αγγίζει τις παρυφές της «μεταφυσικής» . Πιστεύετε ότι αυτή η πεποίθηση είναι απόρροια της ελλιπούς ενημέρωσης από τη μεριά της επιστημονικής κοινότητας προς το ευρύ κοινό; Ένα είδος μασονίας, με κλειστούς διαύλους επικοινωνίας;
Η επιστήμη της Αστρονομίας ήταν φυσικό να περιβάλλεται εξαρχής από ένα πέπλο μυστηρίου για τον «μέσο» άνθρωπο, επειδή η Επιστήμη αυτή είναι η μητέρα όλων των Επιστημών με πολύ ισχυρό πολιτιστικό υπόβαθρο. Ο πολιτισμός «ήθελε και αναζητούσε» τη χαλιναγώγηση των ρυθμών του χρόνου και αυτό, από τις πανάρχαιες κοινωνίες, ήταν έργο του ιερέα/αστρονόμου που «δάμαζε» αυτούς τους ρυθμούς για το τελετουργικό της εκάστοτε θρησκείας. Η γνώση αυτή των αστρικών ρυθμών και χρόνων, άρα με αυτό τον τρόπο και πολλών άλλων μελλούμενων, όπως ο υπολογισμός των εκλείψεων, οδήγησε τους αδαείς σε περίεργες σκέψεις, ότι πιθανότατα όλα αυτά να καθοδηγούν τις τύχες ή το μέλλον των ανθρώπων και να εδράζονται σε απόψεις/δοξασίες πέραν της γνωστής Φυσικής, άρα της Μετα-φυσικής. Από την πλευρά μας οι πανεπιστημιακοί αστροφυσικοί, σαν μια κλειστή κάστα ανθρώπων, αλλά όχι μασονία ή κλειστό ιερατείο γιατί εκεί ακολουθούνται κανόνες, μετά την αναβάθμιση της Αστρονομίας σε Αστροφυσική, από τον φόβο των μαζών και του δήθεν αμαθούς «όχλου», στάθηκαν οι περισσότεροι «αδύναμοι» να ψιθυρίσουν έναν ορθό λόγο και να διαχειριστούν τις αλήθειες της επιστήμης τους και αντί αυτού κλείστηκαν «φοβισμένοι» στα ερμητικά κλειστά γραφεία τους. Λίγοι είναι εκείνοι, ακόμα και σήμερα, που προσπάθησαν να εκπληρώσουν τον σκοπό τους, δηλαδή: «Η όποια γνώση να διαχέεται αβίαστα στον κόσμο» και η Αστρονομία, όχι η Αστροφυσική, πρέπει να το κάνει αυτό γιατί έχει ένα πολύ ισχυρό υπόβαθρο που εδράζεται σε γνώση χιλιάδων ετών προσπάθειας των εκάστοτε μεγάλων μυστών.
Τι ακριβώς είναι τα βαρυτικά κύματα; Η ανακάλυψη τους ανοίγει νέους ορίζοντες, για περαιτέρω μελέτη του Σύμπαντος;
Όλες οι σύγχρονες «ανακαλύψεις» στη Φυσική και την Αστροφυσική αρχίζουν και τελειώνουν, για την ώρα, με τη Θεωρία της Σχετικότητας. Ο Αϊνστάιν, το 1916, με τη Γενική Σχετικότητα έκανε μια σημαντική υπόθεση. Θεώρησε ότι όπως με την κίνηση των ηλεκτρικών φορτίων δημιουργούνται ηλεκτρομαγνητικά κύματα τα οποία διαδίδονται στον χωρόχρονο, ομοίως θα έπρεπε να υπάρχουν και βαρυτικά κύματα που θα δημιουργούνταν από τη βίαιη μετακίνηση μεγάλων μαζών και τα οποία, πολύ ποιητικά, θα εμφανίζονταν ως ρυτιδώσεις ή αν θέλετε πτυχώσεις στη δομή του χωροχρόνου. Μια άλλη έκφραση μπορεί να είναι ότι τα βαρυτικά κύματα είναι διαταραχές ή διακυμάνσεις στον ιστό του χωροχρόνου.
Ο πρωτοπόρος αυτός φυσικός υπέθεσε επιπλέον ότι ορισμένα καταστροφικά κοσμικά συμβάντα, όπως η τελική εκρηκτική κατάρρευση ενός τεράστιου άστρου, ή η σύμπτυξη ενός ζεύγους αστέρων νετρονίων ή μελανών οπών, θα έπρεπε να εκπέμπει κύματα Βαρύτητας στο Διάστημα, τα οποία θα μεταφέρουν ενέργεια υπό τη μορφή βαρυτικής ακτινοβολίας που θα μεταδιδόταν με την ταχύτητα του φωτός. Επειδή όμως η Βαρύτητα είναι η πιο ασθενής από τις άλλες θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις τα βαρυτικά κύματα είναι εξίσου ασθενή και έτσι ήταν δύσκολος ο εντοπισμός τους.
Πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2016, βαρυτικά κύματα παρατηρήθηκαν και επιπλέον καταγράφηκε ο αχός τους, οι ρυτιδώσεις του χωροχρόνου που προέρχονταν από τις πρώτες απειροελάχιστες στιγμές της γέννησης του Σύμπαντος. Αυτή η ανακάλυψη λοιπόν μας επιτρέπει να κοιτάξουμε «πίσω» στον χρόνο, με την έννοια να έχουμε την άμεση παρατήρηση της Μεγάλης Έκρηξης, άρα να μιλάμε πλέον για τον εντοπισμό της αρχής της δημιουργίας του Σύμπαντος με σημαντικές επιπτώσεις για την εν εξελίξει αστρονομική έρευνα αιχμής. Μας επιτρέπουν ακόμα την παρατήρηση ουράνιων αντικειμένων στο Σύμπαν τα οποία δεν εκπέμπουν φως για να τα παρατηρήσουμε, όπως είναι οι μελανές οπές, καθώς και να εντοπίσουμε τη φύση της σκοτεινής ύλης.
Και κάτι ακόμα. Η απόδειξη για την ύπαρξη επιπλέον διαστάσεων θα μπορούσε να μην προέλθει από τα αντίστοιχα πειράματα στο CERN, αλλά από τα «ίχνη» που αφήνουν αυτές στα βαρυτικά κύματα, δηλαδή τις παραμορφώσεις που προκαλούν οι κινήσεις οποιονδήποτε σωμάτων που διαδίδονται με την ταχύτητα του φωτός στο χωροχρονικό συνεχές.
Μέσα σε λίγους μόνο αιώνες έχουν συντελεστεί τρομερά άλματα στο χώρο της επιστήμης, συγκριτικά πάντα με τα προηγούμενα χιλιάδες χρόνια της επίγειας περιπλάνησης μας. Επιστημονικά «θαύματα» που άλλαξαν και συνεχίζουν να το κάνουν, άρδην τη ζωή του ανθρώπου. Η ραγδαία ανάπτυξη οφείλεται σε ευτυχείς συγκυρίες (η κατάλληλη διάνοια τη σωστή εποχή); Ή μήπως η συσσωρευμένη γνώση του Ανθρώπου έφτασε σε ένα σημείο καμπής, που από εκεί και πέρα όλα τα υπόλοιπα ήταν απλά θέμα χρόνου;
Ο άνθρωπος είναι ένα φοβερό δημιούργημα του ζωικού βασιλείου. Συσσωρεύει γνώση η οποία μεταβιβάζεται και στις επόμενες γενιές του, δηλαδή γίνεται επίκτητο στοιχείο στο DNA του. Πραγματικά, αν αναλογιστεί κανείς τη σημερινή τεχνολογική πρόοδο σε σχέση με τη βαθιά αρχαιότητα καταλαβαίνει αμέσως ότι από τον άνθρωπο των σπηλαίων μέχρι σήμερα –που σας διαβεβαιώνω ως αστρονόμος ότι είναι ένα ελαχιστότατο χρονικό διάστημα– έχουν συντελεστεί απίθανα, αδιανόητα και τρομερά άλματα στον χώρο της Επιστήμης. Έχουν γίνει, με αφετηρία κυρίως τη Φυσική, επιστημονικά «θαύματα» που άλλαξαν άρδην τη ζωή μας.
Ποτέ δεν το φανταζόμουν όταν ήμουν μαθητής ή μάλλον το φανταζόμουν αλλά δεν το πολυπίστευα ότι θα συμβεί, πως θα υπήρχαν τέτοιες μηχανές, όπως τα FAX, οι υπολογιστές, το Διαδίκτυο, τα κινητά τηλέφωνα, το SKYPE. Ούτε καν ως φοιτητής που «έπαιζα» με τον θρυλικό λογαριθμικό κανόνα –και τώρα είναι μουσειακό είδος– ότι θα υπήρχαν υπολογιστές που θα έκαναν πραγματικά θαύματα με εξισώσεις, ολοκληρώματα, πράξεις πολλών παραμέτρων που θα χρειαζόσουν παλιότερα δεκάδες έτη για να τις κάνεις, και τόσα άλλα.
Και όλα αυτά σήμερα να μας φαίνονται τόσο απλά και αυτονόητα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι! Φυσικά και δεν είναι όλα ευτυχείς συγκυρίες. Πίσω από κάθε ανακάλυψη κρύβεται πάντοτε πολλή δουλειά, έστω κι αν δεν φαίνεται. Ομάδες επιστημόνων προσφέρουν νέα «είδη» γνώσης και τεχνολογίας συνεχώς. Πάντοτε εμφανίζονται οι κατάλληλες διάνοιες ή οι διάνοιες που καθοδηγούν ομάδες και από αυτούς ναι: «το νερό μπαίνει στο αυλάκι». Τότε, η συσσωρευμένη γνώση μαζί με τις συνεχείς νέες ανακαλύψεις σε οδηγούν όλο πιο βαθιά στην πηγή και όλο πιο ψηλά στις ενατενήσεις σου. Άλλωστε, μετρήσεις στον επιταχυντή LHC στο CERN ίσως υπονοούν μια εντελώς νέα Φυσική. Απαιτούνται όμως και νέα συγκλονιστικά πειράματα.
Κάθε καινούριο επιστημονικό επίτευγμα, οδηγεί με τη σειρά του σε νέους αλυσιδωτούς προβληματισμούς, μιας και η επιστήμη όπως και η ζωή βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση. Πάνω σε ποια θέματα προβληματίζεται η σύγχρονη αστροφυσική;
Είναι βέβαιο ότι κάθε τι το καινούργιο, αφού έχει δημιουργηθεί από ένα πλήθος παλαιότερων ενδείξεων, εκδοχών και επιτευγμάτων μάς οδηγεί με τη σειρά του σε νέους αλυσιδωτούς προβληματισμούς και σε συνεχώς νέες ανακαλύψεις. Εξ άλλου δεν είναι τυχαία η παροιμία «τρώγοντας έρχεται η όρεξη».
Η Φυσική και η Αστροφυσική είναι δύο επιστήμες που –εκ των πραγμάτων– βρίσκονται στην αιχμή της έρευνας και των επιστημονικών ανακαλύψεων. Η Αστροφυσική είναι η επιστήμη που σε μικρή και σε μεγάλη χρονική κλίμακα μελετά τις φυσικές, τις χημικές και τις πυρηνικές διεργασίες που γίνονται στον Γαλαξία μας και στο Σύμπαν γενικότερα. Έτσι, η Αστροφυσική ασχολείται με τη φυσική του Σύμπαντος, με τις δομές και τις φυσικές ιδιότητες των αστεριών, των σμηνών αστέρων, των γαλαξιών, των σμηνών γαλαξιών κ.ά., καθώς και με την αλληλεπίδρασή τους. Την ενδιαφέρει επίσης, μέσω της Κοσμολογίας, η αρχή και η εξέλιξη του Σύμπαντος που μας περιβάλλει (Μεγάλη Έκρηξη, Θεωρία χορδών και Υπερχορδών, βαρυτικά κύματα, αστέρες νετρονίων, μελανές οπές κ.ά.). Αστέρες, λοιπόν, Αστρικά Συστήματα, Αστροφυσική Πλάσματος, Ηλιακή Φυσική και κυρίως αστρικές διεργασίες, που προσωπικά θεωρώ ότι η μελέτη και η κατανόησή τους –μιλάω για τις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις τους– θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε αρκετά και ίσως μελλοντικά να μπορέσουμε να δεσμεύσουμε και να χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας τούτες τις ενεργειακές διαδικασίες. Είναι ακριβώς αυτές που θα μας επιτρέψουν να μην κατασπαταλάμε, για ενέργεια και μόνο, αυτό το καταπληκτικό προϊόν που λέγεται «πετρέλαιο».
Βεβαίως, στην αιχμή της έρευνας βρίσκεται και ένας άλλος κλάδος της Αστροφυσικής, η Αστροναυτική ή Διαστημική Τεχνολογία που με τις αποστολές Galileo, Ulysses, New Horizons, Cassini, Kepler και τόσες άλλες πρωτοπορεί συνεχώς στον γειτονικό διαπλανητικό μας χώρο.
Υπάρχει συνεργασία με άλλους κλάδους της επιστήμης και όχι μόνο; Η Φυσική, τα Μαθηματικά μπορούν να συνδυαστούν με τη Φιλοσοφία και τη Τέχνη, συμβάλλοντας από κοινού στον αγώνα της εξέλιξης του Ανθρώπου;
Η συνεργασία είναι απαραίτητη και πολλαπλώς ωφέλιμη. Οι Φυσικές Επιστήμες, ήτοι η Φυσική, οι Γεωεπιστήμες, η Βιολογία, η Χημεία και η Αστρονομία, έχουν σχέση αλληλένδετη μεταξύ τους και με απαραίτητο εργαλείο τα Μαθηματικά η σχέση αυτή θεμελιώνεται σταθερά και δυναμώνει συνεχώς. Δεν μας κάνουν εντύπωση πια ειδικότητες όπως Φυσικοχημικός, Γεωχημικός, Βιοχημικός, Αστροβιολόγος, Αστρομαθηματικός, Πλανητικός γεωλόγος, Τεχνολόγος του Διαστήματος, Περιβαλλοντολόγος του Διαστήματος και τόσες άλλες.
Εδώ όμως εδράζεται και η αδιαφιλονίκητη υπεροχή των σωστών θεμελίων του εκάστοτε μεγάλου επιστήμονα. Σπουδαίοι φυσικοί με στιβαρό ερευνητικό και συγγραφικό λόγο είχαν εδραιώσει καλά την πίστη τους σε αυτό που έκαναν πάνω σε φιλοσοφικά συστήματα που τους καθοδηγούσαν τόσο στις ερευνητικές εκλάμψεις τους όσο και στο θεωρητικό υπόβαθρό τους. Μου αρέσει πάντοτε να το λέω και το γράφω ενίοτε στα βιβλία μου: «Μία επιστήμη εάν δεν γνωρίζει την Ιστορία της δεν έχει μέλλον και εάν δεν πατά γερά και στη Φιλοσοφία της δεν έχει ούτε όραμα». Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ως πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών έχω προσπαθήσει τα μάλα να εισαγάγω αυτήν την άποψη σε όλες τις ερευνητικές, θεωρητικές και τεχνολογικές προσπάθειές μας – όχι χωρίς κόστος θα έλεγα, αλλά και με εύφημες μνείες, όπως του καθηγητή Αστρονομίας του Α.Π.Θ. Δρ. Νικολάου Σπύρου που γράφει ότι: «Η Ένωση Ελλήνων Φυσικών είναι πανελλαδικά η ελπιδοφόρα εξαίρεση … και κατέχει μία από τις πρωτεύουσες θέσεις πρωτοβουλίας».
Διοργανώνουμε συνεχώς Συνέδρια Φυσικής και Φιλοσοφίας, Φιλοσοφίας και Κοσμολογίας, Φυσικές Επιστήμες και Θεολογία κ.ά. Τέλος, με πρόταση του Α΄ αντιπροέδρου της Ένωσης Τάκη Φιλντίση διοργανώνουμε, εδώ και πολλά χρόνια, ανά έτος, Συνέδρια με θέμα: «Τέχνη και Φυσική», όπου η σχέση της Φυσικής με την Τέχνη και αντιστρόφως είναι πολύ δυναμική και καρποφόρα. Δεν μπορείτε να φανταστείτε την ώσμωση που υπάρχει μεταξύ των δύο αυτών, η οποία γίνεται φανερή στα Συνέδριά μας. Επιπλέον η Ένωση Ελλήνων Φυσικών θέτει υπό την αιγίδα της Εκθέσεις ζωγραφικής, Θεατρικές και Μουσικές παραστάσεις (Αν, ΑΣ-ταίρι μου, Φαινόμενα κ.ά.).
Πρότυπά μας ο homo Universalis, φυσικός, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και μηχανικός Leonardo Da Vinci, όπως και ο μέγας φυσικός, δάσκαλος και συγγραφέας Richard Feynman, οι οποίοι πίστεψαν στον εσωτερικό δεσμό επιστήμης και τέχνης. Η ικανότητά τους να τις συνδυάζουν, μας συναρπάζει ακόμη και σήμερα, δείχνοντάς μας τα επιτεύγματα που μπορούμε να έχουμε από αυτήν τη μεταξύ τους συσχέτιση.
Η αλλοίωση και η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι από καιρό γεγονός. Ποιους δρόμους χρειάζεται να ακολουθήσουμε, αν επιθυμούμε να παραμείνουμε σε αρμονία –έστω και με τεχνητά μέσα υποστήριξης- με το οικολογικό μας σπίτι; Και εντέλει ένας ολοκληρωτικός «πόλεμος» με τη Φύση, δεν είναι και τόσο συμφέρον για το γεμάτο με εγωισμό είδος μας..
Κάποτε μαθαίναμε στο σχολείο ότι: «Πολιτισμός είναι η κατάκτηση της φύσης». Στις μέρες μας όμως το έχουμε παρακάνει. Φωνάζουν οι επιστήμονες και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αύξηση της περιεκτικότητας του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), για τους χλωροφθοράνθρακες (CFCs ) που καταστρέφουν το όζον (Ο3) για την υπερθέρμανση του πλανήτη που λειώνει τα παγόβουνα… Αλλά τίποτα…, «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», κανενός δεν ιδρώνει το αυτί, από τους ιθύνοντες εννοώ, και αν πεις κάτι και επιμένεις σου κολλάνε επιπλέον και τη ρετσινιά του «γραφικού» και όλα τελειώνουν εκεί. Η αλλοίωση και η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι από καιρό γεγονός. Τα μεγάλα κράτη με την ακόρεστη δίψα τους για «ενέργεια» –γι’ αυτό έλεγα πιο πάνω αν μπορούσαμε να δεσμεύσουμε την ενέργεια του Ήλιου και των άστρων– μολύνουν τα πάντα: τα υπόγεια νερά, τις ακτές, τις θάλασσες. Αποψιλώνουν τα δάση, καταστρέφουν παρθένες περιοχές…. Όλα καταστρέφονται με γοργούς ρυθμούς, προς χάριν μιας δήθεν ανάπτυξης.
Κάποιος προηγμένος «εξωγήινος» αν τα έβλεπε αυτά, θα αναφωνούσε: «Πόσο άφρονες είναι αυτοί οι γήινοι, λες και δεν ζουν οι ίδιοι σε αυτόν τον πλανήτη»; Προκειμένου λοιπόν να συμβαδίσουμε αρμονικά με τη φύση, πρέπει όλοι μας να αλλάξουμε τρόπο ζωής και να μάθουμε να δρούμε οικολογικά και συνετά. Να αγαπάμε και να προστατεύουμε το «μεγάλο σπίτι μας», που είναι η Γη μας. Να ακούμε προσεκτικά τους ειδικούς «αδιάφθορους» όμως επιστήμονες, και να «υποχρεώνουμε» αυτούς που μας διοικούν να δίνουν οι ίδιοι το καλό παράδειγμα. Εμείς εξάλλου δεν τους εκλέγουμε; Ας είμαστε λοιπόν προσεκτικοί και συνετοί
Α!, και κάτι άλλο… η Γη δεν είναι μόνον του ανθρώπου η κατοικία. Δίπλα μας ζει και πορεύεται ένας άλλος κόσμος ζωικός και φυτικός που η Γη είναι η κοιτίδα του. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα, επειδή κάποιες μεταλλάξεις μάς έκαναν με μεγαλύτερο εγκέφαλο, να καταστρέψουμε και την πατρίδα των άλλων.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ενδέχεται να αντιμετωπίσει το είδος και ο πλανήτης μας στο άμεσο ή μακρινό μέλλον, εξαιτίας διαφόρων ουράνιων φαινομένων; Θα μπορούσαμε να προφυλαχθούμε από την έκρηξη ενός supernova σε κοντινή απόσταση για παράδειγμα ή από τη μετωπική σύγκρουση με ένα κομήτη;
Οι κίνδυνοι, αν τους αναλογιστεί κανείς, είναι τρομακτικοί. Η έκρηξη ενός supernova σε κοντινή όμως απόσταση θα διέλυε τα πάντα. Η ενέργεια που θα ακτινοβολείτο σε μικρό χρονικό διάστημα θα ήταν ίση με αυτή του Ήλιου για δισεκατομμύρια χρόνια. Το κρουστικό κύμα της έκρηξης θα παρέσυρε στη διαδρομή του οτιδήποτε θα συναντούσε. Ίσως στην αφετηρία της δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος να συνέβησαν εκρήξεις υπερκαινοφανών που να είχαν επίδραση σε όλη αυτή τη Δημιουργία. Ωστόσο, στη γειτονιά μας, και όταν λέμε γειτονιά εννοούμε τεράστιες αστρονομικές αποστάσεις, δεν υπάρχει κάποιο άστρο που θα μπορούσε να τελειώσει τον βίο του με τέτοια μεγαλειώδη έκρηξη και να συμπαρασύρει στον αστρικό του θάνατο και το ηλιακό μας σύστημα.
Προσέξτε κάτι άλλο, δεν είναι απλά αυτά τα πράγματα. Μια καταστροφική έκρηξη ενός υπερκανοφανούς (supernova) αν γινόταν στην κατάλληλη, ας πούμε απόσταση από εμάς, σύμφωνα με τους αστροβιολόγους, θα μπορούσε να προκαλέσει κάποιου είδους μεταλλάξεις και πιθανότατα έτσι να αναπτύσσονταν ορισμένα άλλα νέα είδη οργανισμών.
Η τρομακτική αυτή έκρηξη είναι απίθανη, αλλά πολύ πιο πιθανή είναι η απειλή από έναν αστεροειδή ή κομήτη. Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι αστεροειδείς, αυτή η ζώνη πλανητοειδών μεταξύ Άρη και Δία, περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, μερικοί όμως έχουν έκκεντρες τροχιές και έρχονται πολύ κοντύτερα στη Γη σε σχέση με τους υπόλοιπους. Περίπου 1.000 «παραγήινοι» αστεροειδείς με διάμετρο πάνω από 1 Km πλησιάζουν πάρα πολύ κοντά στη Γη – ενίοτε επικίνδυνα – με τροχιές οι οποίες εν γένει είναι γνωστές στους ειδικούς επιστήμονες. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι συχνά κάποια από αυτά τα ουράνια σώματα εισβάλλουν αιφνίδια από το κοσμικό σκοτάδι ακολουθώντας τροχιές που είναι δυνατόν να συμπέσουν με την προαιώνια πορεία του πλανήτη μας με καταστροφικά αποτελέσματα. Και εδώ γεννάται ο κίνδυνος συγκρούσεων, όπως –κατά πάσαν πιθανότητα– είχε γίνει στο παρελθόν, πριν από 65 εκατομμύρια έτη, στη Γη με τον αστεροειδή που έπεσε στη Χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό ο οποίος ισοδυναμούσε με 5 δισεκατομμύρια βόμβες τύπου Χιροσίμα και εξαφάνισε τους δεινοσαύρους και άλλα είδη από τον πλανήτη μας. Ομοίως σε πτώση αστεροειδή οφείλεται ο τεράστιος κρατήρας στην Αριζόνα και πιο πρόσφατα, το 1994, ζήσαμε τη σύγκρουση του κομήτη Shoemaker-Levy 9 με τον πλανήτη Δία. Ευτυχώς γιατί ο γίγαντας αυτός πλανήτης δρα σαν ασπίδα για τη Γη μας.
Ένας υπαρκτός κίνδυνος παραμένει ο αστεροειδής Άπωφις. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αστρονόμων-πλανητολόγων, ο αστεροειδής αυτός, θα πλησιάσει στις 13 Απριλίου του 2029 σε απόσταση αναπνοής τη Γη ή κατ’ άλλους στις 13 Απριλίου του 2036 με κίνδυνο, αν αλλάξει κατ’ ελάχιστον την τροχιά του, να συγκρουσθεί με αυτήν. Όπως, όμως, δηλώνει η NASA, αν ο αστεροειδής αυτός στραφεί προς τη Γη, θα σταλεί άμεσα επάνω του ένα διαστημόπλοιο, πιθανώς με πυρηνικά όπλα, προκειμένου να τον εκτρέψει από την πορεία σύγκρουσής του με τη Γη ή έως τότε θα έχουν ανακαλυφθεί πολύ πιο απλές και δραστικές μέθοδοι για την εκτροπή του. Εξάλλου υπάρχει το Πρόγραμμα Εκτροπής «DART» (Double Asteroid Redirection Test) της NASA, το οποίο έχει «ραντεβού» με τον αστεροειδή Δίδυμο (Didymos) το 2022 για να αλλάξει την τροχιά του. Ένα πολύ καλό test πριν από τη «συνάντησή» μας με τον Άπωφι.
Εξ άλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε τον μετεωροειδή –με διάμετρο περίπου δεκαεφτά μέτρα και μάζα περίπου 10.000 τόνους– που έπεσε, σχετικά πρόσφατα, στις 15 Φεβρουαρίου του 2013, στην περιοχή Τσελιάμπινσκ (Челя́бинск) της Ρωσίας, ο οποίος διαλύθηκε 30 Km πάνω από την επιφάνεια του εδάφους και η έκρηξη ήταν δεκάδες φορές πιο ισχυρή από την ατομική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα. Χιλιάδες κτίρια έπαθαν ζημιές και πάνω από 1.000 άνθρωποι –κυρίως λόγω θραύσης τζαμιών– τραυματίστηκαν. Άρα ο κίνδυνος καταστροφών από το διάστημα αφενός μεν είναι σπάνιος αφετέρου δε υπαρκτός.
Στα μάτια πολλών διακεκριμένων και μη προσωπικοτήτων ο αποικισμός νέων πλανητών, μοιάζει με μονόδρομο για την επιβίωση μας. Ένα σενάριο που φάνταζε με αχαλίνωτη επιστημονική φαντασία μέχρι πριν κάποιους αιώνες, αλλά σήμερα με τη λογική και θεωρητική γνώση που έχουμε κατακτήσει, θα λέγαμε ότι απλά είναι θέμα χρόνου. Ίσως μερικών αιώνων… Το μέλλον για εμάς βρίσκεται κάπου εκεί έξω. Συμφωνείτε με τη συγκεκριμένη προοπτική;
Ο αποικισμός των κοντινών μας πλανητών –ειδικότερα του Άρη– ή νέων εξωπλανητών μοιάζει πιθανότατα με μονόδρομο, αφού μετά βεβαιότητος στο απώτερο μέλλον θα καταστρέψουμε τη Γη μας. Έτσι, ίσως ο διαπλανητικός πλέον αποικισμός να μοιάζει η μόνη λύση για την επιβίωση της Ανθρωπότητας. Πολλές φορές μάλιστα οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας δείχνουν αυτή τη ζοφερή πιθανότητα καταστροφής, που μου φαίνεται πολύ πιο εύκολη από ότι νομίζουν ορισμένοι. Ένας «τρελός» δικτάτορας με πυρηνικά όπλα, ένας «διαταραγμένος» επιστήμονας με πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων, ένα λάθος, μια τεράστια απρόβλεπτη καταστροφή σε πυρηνικά εργοστάσια ή μια μη ελεγχόμενη πανδημία.
Για τον λόγο αυτόν πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για αυτήν την ηρωική έξοδο από τη μητέρα Γη. Πάντως, με τις σημερινές τεχνολογικές γνώσεις μας αυτό μάλλον, δηλαδή μια μαζική έξοδος, φαντάζει απίθανη τουλάχιστον για τα επόμενα 300 χρόνια. Ο πιο κοντινός «γήινος» πλανήτης με στερεό φλοιό είναι ο Άρης, αλλά κανείς δεν ξέρει επίσης την αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού στις συνθήκες του κόκκινου πλανήτη. Ο Σταμάτης Κριμιζής γράφει ότι θα στα άμεσα προγράμματα της ΝΑSA είναι η επανδρωμένη αποστολή στον Άρη το 2030. Ας πούμε ότι πήγαν… Πώς θα γυρίσουν; Και: Πως θα ζήσουν πολλοί άνθρωποι εκεί; Όλα αυτά είναι δύσκολο να γίνουν αλλά όχι ακατόρθωτα, αφού βεβαίως έχει προηγηθεί η γεωπλασία του πλανήτη, τουλάχιστον για 250 χρόνια. Αστροβιολόγοι όμως αναφέρουν ότι πιθανότατα σε μια μακρά παραμονή της αποστολής ή της «αποικίας» εκεί, οι συνθήκες ζωής μπορεί να προκαλέσουν ακόμα και τάσεις παράνοιας που θα συνεπάγονταν και συγκρούσεις μεταξύ των μελών του πληρώματος ή της μικρής αποικίας.
Σήμερα, για να έλθω στην υφή της ερώτησης, με τη λογική και θεωρητική γνώση που έχουμε κατακτήσει έως τώρα, θα έλεγα ότι μάλλον έχουμε υπερεκτιμήσει τόσο τις τεχνολογικές γνώσεις μας όσο και τις δυνατότητές μας. Δεν πραγματοποιούνται εύκολα αυτά που βλέπουμε στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, παρότι οι παραγωγοί έχουν αστρονόμους ως επιστημονικούς συμβούλους. Επομένως, δεν είναι μόνο θέμα χρόνου, αλλά «αλλαγής» κατά κάποιο τρόπο και της ανθρώπινης βιολογίας για να μπορέσουμε να ζήσουμε εκεί έξω. Βεβαίως, την πρόοδο δεν μπορείς να τη σταματήσεις και όπως ο κόσμος «πνίγεται» σε ένα νησί, έτσι ίσως νιώθουν και κάποιοι άνθρωποι στο τεράστιο αυτό «διαστημόπλοιο» που ονομάζεται Γη.
Η κοινωνία μας στηρίζεται στις αρχές του καπιταλιστικού τρόπου σκέψης και διαβίωσης. Ο Άνθρωπος έχει πέσει προ πολλού θύμα της ύλης (κεφαλαίου) και του χρόνου, έχοντας λησμονήσει ότι ο ρόλος τους είναι να τον εξυπηρετούν και όχι να τον διαφεντεύουν…
Και πάλι δυστυχώς…. Σε μια ρέουσα κοινωνία, οι Δυτικοί λαοί έχουμε γίνει υποχείρια της ύλης και των υλικών αγαθών. Τα πάντα αξιολογούνται και κοστολογούνται με το χρήμα με το οποίο και συνειδήσεις ακόμα εξαγοράζονται. Εδώ φτάσαμε να λέμε ότι «ο χρόνος είναι χρήμα» για αυτήν την αιώνια και άπιαστη φιλοσοφική έννοια. Λησμονήσαμε τα υπέροχα παραδείγματα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, ξεχάσαμε τα διδάγματα θρησκειών και μεγάλων μυστών και σερνόμαστε πλέον πίσω από την πρόσκαιρη ευμάρεια.
Δείτε πως διαφεντεύονται ολόκληρα κράτη από το κεφάλαιο. Πολλοί άνθρωποι έπαψαν να έχουν όραμα, σταμάτησαν να σκέφτονται, να δουλεύουν, τα θέλουν όλα άκοπα, εύκολα και έτοιμα. Άραγε, πού θα μας οδηγήσει αυτό; Μα,…, μετά βεβαιότητος στον εξευτελισμό. Δημιουργήσαμε ή μας δημιούργησαν πλαστές ανάγκες που αν το καλοσκεφτείτε δεν τις χρειαζόμαστε ούτε τις έχουμε πραγματική ανάγκη. Και τώρα δεν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση, ενώ οι ανάγκες μας συνεχώς μεγαλώνουν. Στους τωρινούς χαλεπούς καιρούς μάλιστα, όπου η ζωή είναι τόσο χαοτική και αποδιοργανωμένη, βρισκόμαστε μάλλον σε αδιέξοδο.
Ο θεός του σημερινού απρόσωπου Δυτικού πολιτισμού μας είναι η «η ύλη» και το παράγωγό της το χρήμα, που –στην πραγματικότητα– δεν έχουν καμιά αληθινή ηθική «αξία», πέρα από μια κάποια αγοραστική δύναμη.
Η λύση: Απομακρυνθείτε, φίλοι μου, τάχιστα από όλα όσα διαφεντεύουν προς το χειρότερο τη ζωή σας. Αποδεσμευτείτε από κινητά ή computers (προσοχή: όχι να μην τα χρησιμοποιείτε…) και νιώστε την αληθινή συντροφικότητα, τη φιλία και την αγάπη. Συζητείστε με τους φίλους και τις φίλες σας, περπατήστε στη φύση, στο δάσος και στις παραλίες της θάλασσας. Αναπνεύστε βαθιά το οξυγόνο που απλόχερα (και δωρεάν) μας προσφέρει εκεί η ατμόσφαιρά μας και προσπαθήστε να δεχτείτε το ότι οι τεχνολογικές, υλικές ανακαλύψεις πρέπει να μας εξυπηρετούν και όχι να γινόμαστε υποχείριά τους.
Η ζωή του Ανθρώπου φαντάζει με ένα αέναο κυνηγητό με τον χρόνο. Προσπαθεί συνεχώς να επινοήσει μεθόδους για να τον «καπελώσει», όμως τι πραγματικά είναι ο Χρόνος; Υπάρχει πράγματι εκεί έξω;
Στις «Ορφικές Ραψωδίες» αναφέρεται ότι ο Χρόνος υπήρξε η αιτία των πάντων και δημιουργός του αργυρού κοσμικού αυγού του Φάνητα. Ο Φάνης για τη σύγχρονη Φυσική και Αστροφυσική, με την ευρεία έννοια, συμβολίζει το φως, τη «συμπυκνωμένη ενέργεια». Ο χρόνος είναι άχρονος και «ανεκτίμητος», ωστόσο ο Πλάτων (427-347 π.Χ.) τον θεωρεί ότι είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της τάξης των πραγμάτων. Μάλιστα, ταυτίζει τον Χρόνο με την ευταξία των ουρανών, θεωρώντας ότι ο χρόνος ταυτίζεται με αυτή καθαυτή την κίνηση των άστρων και όλων των ουράνιων σωμάτων. Χρόνος, χώρος και Σύμπαν είναι ταυτόσημες και αδιαχώριστες έννοιες μεταξύ τους! Άλλωστε και η σφαίρα των Ιδεών στη φιλοσοφία του Πλάτωνος (ιδεοκεντρική θεωρία) –αντιληπτή μόνο με τη νόηση– είναι αιώνια και αναλλοίωτη. Ο Χρόνος δεν υπάρχει αφεαυτού, αλλά μόνον σαν ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του Σύμπαντος. Στην ουσία, για τον Πλάτωνα, ο Χρόνος είναι η αντανάκλαση της αιωνιότητας, η «προβολή» αυτού που νοείται ως αμετάβλητο και τελείως άχρονο στην κατώτερη διάσταση, δηλαδή σε αυτήν που ανήκει ο κατώτερος υλικός κόσμος μας.
Η στενή σχέση Φυσικής και Φιλοσοφίας, βαθιά ριζωμένη στην επιστημονική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων, μολονότι για πολλά χρόνια αγνοήθηκε, στις μέρες μας επανέρχεται δριμύτερη.
Οι Στωικοί, πάλι, ομιλούν για έναν κυκλικά «επιστρεφόμενο» χρόνο, όπου τα πάντα επιστρέφουν πάντοτε στην αρχική τους θέση, εκείνη που είχαν την ημέρα της δημιουργίας του χρόνου! Ίσως από αυτούς τους αρχαίους φιλοσόφους και τους σύγχρονούς του στοχαστές να επηρεάστηκε ο ποιητής Τ.Σ. Έλλιοτ και έγραψε τα «Τέσσερα κουαρτέτα» (1935):
Χρόνος παρών και χρόνος παρελθών.
Ίσως και οι δυο παρόντες
είναι εις χρόνον μέλλοντα.
Κι ο μέλλων χρόνος έγκλειστος
εις χρόνον παρελθόντα.
Στη σύγχρονη Φυσική και Αστροφυσική, οι διαστάσεις του πραγματικού Σύμπαντος είναι τουλάχιστον τέσσερις και η γεωμετρία που το διέπει είναι η μη Ευκλείδεια γεωμετρία του Riemann. Έτσι, τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του, συνδυαζόμενα με τους περιορισμούς της ανθρώπινης βιολογίας, το κάνουν ουσιαστικά απροσπέλαστο στις αισθήσεις μας, όσο κι αν τις ενισχύουμε με όργανα υψηλής τεχνολογίας. Η επιπλέον διάστασή του, ο χρόνος, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που μετράνε τα ρολόγια και καταγράφουν τα ημερολόγιά μας. Εν τέλει: «Στο Σύμπαν υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα από όσα μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε οι αισθήσεις και οι επιστήμες μας» Η φύση του χρόνου –στην κλίμακα του χωροχρονικού συνεχούς– θεωρείται ένα «ζάρωμα». Η έννοια της Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν, μέσω της σταθερής τιμής της ταχύτητας του φωτός –ανεξάρτητη από την κίνηση του παρατηρητή– κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο χώρος και ο χρόνος δεν είναι και δεν πρέπει να θεωρούνται ως ανεξάρτητες ποσότητες. Έκτοτε, από τις αρχές του 20ού αιώνα, η επίδραση των εννοιών αυτών στη Φιλοσοφία ήταν τεράστια και έδειξε για μια ακόμα φορά ότι αυτοί οι δύο κλάδοι, Φυσική και Φιλοσοφία, έχουν πολλά κοινά σημεία.
Παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο που συντελείται καθημερινά και με γεωμετρικούς ρυθμούς, υποθέτουμε ότι ακόμη βρισκόμαστε στην αφετηρία του συμπαντικού μας ταξιδιού. Ενός ταξιδιού που μοιάζει με την Οδύσσεια. Ίσως και για αυτό να είναι τόσο γοητευτικό…
Δυστυχώς ΝΑΙ, αυτή είναι η αλήθεια. Παρά την έξοδο της Αστροφυσικής στο Διάστημα ακόμα βρισκόμαστε στην αφετηρία του συμπαντικού μας ταξιδιού.
Νομίσαμε ή πιστέψαμε στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ότι ο άνθρωπος ήταν ο κατακτητής του Διαστήματος. Εντούτοις, το «άλμα» της Ανθρωπότητας προς τη Σελήνη ήταν απλώς και μόνον περίπου 1 δευτερόλεπτο χρόνου, όταν τα αστέρια και οι γαλαξίες απέχουν από εμάς δεκάδες, εκατοντάδες και εκατομμύρια έτη φωτός μακριά.
Είναι ωραίο να ονειρεύεσαι, αλλά η σημερινή τεχνολογία, παρά τα άλματα που έχει κάνει σε γήινο επίπεδο, είναι πάρα πολύ μακριά από το αντίστοιχο διαστρικό ταξίδι.
Φυσικά, πολλοί ήταν στο πέρασμα των αιώνων οι οραματιστές του περιπόθητου ταξιδιού στα άστρα, αυτής της διαστρικής Οδύσσειας, αλλά παρά τις προσπάθειες των πρωτοπόρων, ένα «αληθινό» ταξίδι στα άστρα φαντάζει ακόμα πολύ μακρινό και άπιαστο όνειρο. Οι σκέψεις αυτές ανήκουν, για τη γενιά μας μιλώ, στους Ονειροβάτες, – στους ρομαντικούς εκείνους στοχαστές των ταξιδιών προς τα άστρα…
Η αλήθεια είναι ότι όταν μιλάμε για την κατάκτηση του διαστήματος και ότι είμαστε έτοιμοι να αποικίσουμε νέους πλανήτες κάνοντας ένα διαστρικό ταξίδι μάλλον έχουμε παρανοήσει τα λεγόμενα των ειδικών επιστημόνων και αδυνατούμε να αντιληφθούμε την αληθινή κλίμακα των ασύλληπτων για τον νου μας αποστάσεων. Ο Σταμάτης Κριμιζής γράφει: «Οι αποστάσεις είναι τόσο μεγάλες, τόσο ασύλληπτες, που οποιαδήποτε σκέψη για ανθρώπινα διαστρικά ταξίδια είναι απλά γελοία» (Ταξίδι στο ηλιακό σύστημα, 2017).
Πόσο μεγάλο είναι στην πραγματικότητα το Σύμπαν μας; Είναι όντως ένας χώρος άπειρος σε διαρκή διαστολή; Ποια είναι η θέση του Ανθρώπου σε αυτό; Ενός κοσμοναύτη εξερευνητή με μέγεθος κόκκου σκόνης. Μας πιάνει μελαγχολία καμία φορά κάνοντας τις σχετικές συγκρίσεις…
Η ανακάλυψη της μετατόπισης προς το ερυθρό των φασμάτων των μακρινών γαλαξιών είχε παρατηρηθεί από τον Vesto Melvin Slipher στο Αστεροσκοπείο Lowell τη δεκαετία του 1910. Τη δεκαετία του 1920, ο Edwin Hubble συνδυάζοντας τις δικές του μετρήσεις των γαλαξιακών αποστάσεων, στο Αστεροσκοπείο Μt. Wilson, με εκείνες των μετατοπίσεων προς το ερυθρό του Σλάιφερ που αντιστοιχούσαν στους ίδιους γαλαξίες, παρατήρησε ότι οι γαλαξίες απομακρύνονται μεταξύ τους (ουσιαστικά o χώρος μεταξύ των γαλαξιών) και από εκεί ανακάλυψε ότι το Σύμπαν διαστέλλεται. Ζούμε λοιπόν σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και διαστελλόμενο Σύμπαν, ενώ συνεχώς κοιτάζουμε με τα επιστημονικά όργανά μας προς το παρελθόν, αφού όσο παρατηρούμε πιο μακριά ερευνούμε παράλληλα και πιο πίσω στον χρόνο.
Δείκτες και καθοδηγητές μας στην κατανόηση της διαστολής του Σύμπαντος, μέσω της Φασματοσκοπίας, είναι οι πολύ λαμπροί υπερκαινοφανείς τύπου Ia. Παρατηρώντας διάφορους υπερκαινοφανείς τύπου Ia, μπορούμε να υπολογίσουμε πόσο έχει επεκταθεί το Σύμπαν εδώ και κάποια δισεκατομμύρια χρόνια πριν και έτσι βλέπουμε πως η διαστολή του συσχετίζεται με τον χρόνο. Φυσικά, θεωρούσαμε ότι κάποια στιγμή η διαστολή του Σύμπαντος θα επιβραδυνόταν λόγω της βαρυτικής έλξης από την εν γένει μάζα του, αλλά, όπως αποδείχθηκε, το Σύμπαν επιταχύνεται κατά τη διαστολή του. Ζούμε λοιπόν σε έναν χώρο άπειρο και σε διαρκή επιταχυνόμενη διαστολή!
Και εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι οι διάφοροι ερευνητές φυσικοί και αστροφυσικοί, οι οποίοι υπολογίζουν ότι για όλη αυτή την επιτάχυνση υπεύθυνη δεν είναι μόνο η μάζα, αλλά και μία άλλη παράμετρος, ας πούμε, μια ενέργεια του κενού, που έχει και μια περίεργη απωστική ιδιότητα.
Εμείς οι άνθρωποι ζούμε σε έναν μικρό πλανήτη στο πλανητικό μας σύστημα που περιφέρεται γύρω από ένα μικρομεσαίο άστρο που είναι ο Ήλιος μας. Ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα ανήκει σε έναν μικρομεσαίο γαλαξία που καλείται ο Γαλαξίας μας. Κι αυτός όμως είναι ένα μικρό μόνο μέρος ενός ασύλληπτα μεγαλύτερου υπερσυμπλέγματος γαλαξιών (μια πρόσφατη ανακάλυψη) που ονομάστηκε Laniakea, δηλαδή ο «Αμέτρητος παράδεισος» στα Χαβανέζικα. Το Laniakea περιέχει περισσότερους από 100.000 γαλαξίες και εκτείνεται στα 500 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας. Άρα, όπως πολύ σωστά αναφέρει η ερώτηση, όλο το ηλιακό μας σύστημα φαίνεται πως είναι ένας κόκκος άμμου στις απέραντες αμμουδιές των ωκεανών.
Γιατί όμως να μας πιάνει μελαγχολία; Η ζωή μας είναι πολύ ωραία για να τη σπαταλάμε κάνοντας απαισιόδοξες σκέψεις. Ναι είμαστε ένας μικρός, αλλά δραστήριος και επινοητικός κόκκος άμμου! Μια πεταλούδα που ζει μία ημέρα και χαίρεται στο πέταγμά της όλη τη χαρά που της προσφέρει η ομορφιά της φύσης.
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΑΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…