Του Κώστα Λουλουδάκη
Από την αρχή της καπιταλιστικής κρίσης παρατηρούμε την αποδέσμευση από το περιθώριο των φασιστικών ιδεών, με ουσιαστικό επίκεντρο την μορφή του φανατικού εθνικισμού που θεωρεί το έθνος προϊόν των γενετικών ορμέμφυτων, και την διάδοσή τους μέσα σε ορισμένα κοινωνικά στρώματα: τα μεσαία, που μέχρι τα πριν κρατούσαν μια άθικτη κοινωνική θέση, και τα κατώτερα που διακατέχονται από μεγάλη απογοήτευση για την πεζότητα και την χωρίς μέλλον ζωή τους.
Τα πρόσφατα γεγονότα ελληνοχριστιανικής εθνικής μυθοπλασίας γύρω από την ιστορία της ειδωλολατρικής αρχαίας Μακεδονίας και του δωδεκαθεϊστή και αυτόδιοριζόμενου θεού «Μέγα» Αλέξανδρου, εντάσσονται στο πρότυπο που μόλις περιγράψαμε, καθώς θεμελιώνουν την ισχύ της εθνικο-θρησκευτικής έκστασης εκεί που υπάρχει οικονομική ανασφάλεια, και απογοήτευση. Γιατί, ναι μεν μπορεί να μην σε φτάνει το μεροκάματο να θρέψεις τον εαυτό σου και τα παιδιά σου, μπορεί να δουλεύεις τον μήνα για μόλις 200, 300 ή ακόμα και 400 ευρώ, μπορεί να είσαι άνεργος, να πεινάς, όμως, άμα πιστέψεις πως διαιωνίστηκες διαμέσου των «ελληνικών γονιδίων» του Μέγα Αλεξάνδρου και όλο αυτό συνοδευτεί με θρησκευτικές εμμονές, τότε μπορεί και να χορτάσεις από τα άχυρα της εθνικο-θρησκευτικής σου βλακείας.
Ωστόσο, οι εθνικοί μύθοι που δημιουργούν και συντηρούν ένα κλίμα εθνικολαϊκής υστερίας δεν αποτελούν διόλου μια Ελληνική αποκλειστικότητα, αλλά χαρακτηρίζουν την κυρίαρχη ιδεολογία σχεδόν όλων των κρατικών μορφωμάτων που υπάγονται στο πολυποίκιλο μωσαϊκό των βαλκανικών εθνοτικών ομάδων, και όχι μόνον. Άλλωστε, τα εθνικά ζητήματα, στις ζοφερές μέρες που ζούμε, εξελίχθηκαν σε θεμελιακά προβλήματα της σύνθετης πραγματικότητάς μας. Αποτελούν, μαζί με το μεταναστευτικό πρόβλημα και κυρίως σε εποχές οικονομικών κρίσεων, στοιχεία αναπόσπαστα και νομιμοποιητικά της εξουσίας, καθώς δημιουργούν ένα κλίμα όπου ευδοκιμεί η διαρκής και ασυνείδητη επικρότηση αντιλαϊκών πολιτικών.
Όλα σχεδόν τα αστικά κόμματα της ΕΕ επέλεξαν να παίξουν το χαρτί του μεταναστευτικού, της «ασφάλειας» και της εγκληματικότητας, λες και οι μετανάστες εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους από χόμπι, από διάθεση περιπλάνησης ή από εγκληματικές ορμές εναντίον των ευρωπαίων, μόνο και μόνο για να βρουν έναν αποδιοπομπαίο τράγο για κρύψουν τις συνέπειες των πολιτικών βίαιης αναδιάρθρωσης στην καπιταλιστική κρίση.
Πολιτικοί λίγο πολύ από όλο το αστικό φάσμα και σχεδόν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση λένε ξεκάθαρα πως θέλουν να πετάξουν έξω όλους τους μετανάστες…Θυμηθείτε τον Νίκο Δένδια από την θέση του υπουργού Δημόσιας Τάξης να δηλώνει: «Έχω πει επανειλημμένα και επαναλαμβάνω ότι κατά την άποψη της κυβέρνησης, η χώρα ευρίσκετο και βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτου κινδύνου συνολικής ανατροπής από το μεταναστευτικό πρόβλημα…» Θυμηθείτε τον Αντώνη Σαμαρά από την θέση του πρωθυπουργού να δηλώνει: «Έχουν γεμίσει οι μετανάστες τα νηπιαγωγεία και οι Έλληνες δεν μπορούν να μπουν στον παιδικό σταθμό. Αυτό τέρμα.[…]Να σταματήσουμε την καραμέλα ότι είναι ρατσισμός». Θυμηθείτε τον πρώην Πρόεδρο της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί να δηλώνει πως: «επιθυμώ να επανεξετάσουμε τα δικαιώματα και τα επιδόματα που λαμβάνουν σήμερα οι ξένοι που δεν ζουν σε κανονικές συνθήκες. Όσοι ζουν σε μη κανονικές συνθήκες δεν μπορούν να χαίρουν των ίδιων δικαιωμάτων που έχουν όσοι ζουν νόμιμα». Θυμηθείτε ακόμα, πως η Βουλή της Δανίας ενέκρινε πακέτο μέτρων το οποίο προβλέπει την κατάσχεση τιμαλφών που τυχόν έχουν μαζί τους οι μετανάστες. Τα μέτρα εγκρίθηκαν με συντριπτική πλειοψηφία, καθώς υπέρ ψήφησε η Σοσιαλδημοκρατική αντιπολίτευση με το φιλελεύθερο πρωθυπουργό της Δανίας να δηλώνει πως: «η Κοπεγχάγη δεν βλέπει να μπαίνει τέλος στο κύμα των προσφύγων και των μεταναστών που συρρέουν στις σκανδιναβικές χώρες και σκοπεύει να σκληρύνει τη μεταναστευτική πολιτική της». Είναι σημαντικό να επισημάνουμε πως το Φιλελεύθερο κόμμα κέρδισε τις εκλογές στην Δανία υιοθετώντας έναν ακραίο εθνικιστικό λόγο κατά των προσφύγων.
Μα και ο εκλεπτυσμένος ακροδεξιός Σεμπάστιαν Κουρτς με ακραίες φασιστικές θέσεις, ιδίως στο θέμα της μετανάστευσης, κατέκτησε την εξουσία της Αυστρίας και σήμερα κυβερνά! Είχε ταχθεί υπέρ του κλεισίματος των συνόρων Ελλάδας – Σκοπίων, ώστε οι πρόσφυγες να μην έχουν πρόσβαση στην Ευρώπη και δήλωσε πως επιθυμεί «σκληρότερη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς το προσφυγικό[…]»,όπως επίσης πρότεινε την «μετατροπή των hotspot, όπως αυτό της Μυτιλήνης και της Λαμπεντούζα σε στρατόπεδα κράτησης προσφύγων». Βέβαια, η Αυστρία είναι μια χώρα που δεν έχει ως εθνική εορτή την ημέρα που έπεσε ο φασισμός, αλλά την ημέρα που αποχώρησαν από το έδαφός της οι Σύμμαχοι…
Στην Ουγγαρία ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, που πριν λίγες μέρες απέσυρε τη χώρα του από τις διαπραγματεύσεις για τη Διεθνή Συνθήκη περί Μετανάστευσης που διεξάγονται στο πλαίσιο του ΟΗΕ, είχε στείλει άρματα μάχης στα σύνορα, έτσι ώστε να ανακόψει το προσφυγικό ρεύμα προς τη χώρα του, δηλώνοντας ότι οι πρόσφυγες είναι «εισβολείς που απειλούν την πολιτισμική ταυτότητα της Ουγγαρίας», και «ότι υπερασπίζεται τα σύνορα της Χριστιανικής Ευρώπης». Ασφαλώς, η Ουγγαρία έχει ανοίξει σιωπηλά την πόρτα της στους αλλοδαπούς που είναι αρκετά πλούσιοι, ώστε να μπορούν να πληρώσουν για να ζήσουν στη χώρα. Το πρόγραμμα αυτό έχει προσελκύσει χιλιάδες, κυρίως πλούσιους Κινέζους «που επιθυμούν να χαρούν την καθαρότερη ατμόσφαιρα, να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες για μόρφωση, αλλά και τον πιο ήρεμο τρόπο ζωής που προσφέρει η Ευρώπη», σύμφωνα με τα λεγόμενα του Βίκτορ Ορμπαν. Προς θεού, όλα αυτά συμβαίνουν όχι για ναζιστικούς ρατσιστικούς λόγους, αλλά για οικονομικούς. Απλά οι φτωχοί πρόσφυγες κοστίζουν πολύ, άσε που δημιουργούν κατά το μάλλον ή το ήττον πολιτιστικές συγκρούσεις.
Τα ακροδεξιά, εθνικιστικά και φασιστικά κόμματα κερδίζουν έδαφος στην Ευρώπη, ωστόσο, είναι σημαντικό, για την ορθότερη ερμηνεία του φαινομένου, να κατανοηθεί ότι αυτά τα κόμματα δεν αποτελούν ένα ομοιογενές σύνολο, αλλά παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, τόσο σε ιδεολογικό όσο και σε προγραμματικό επίπεδο, ενώ δεν έχουν μια κοινή στάση ούτε καν μέσα στο ευρωκοινοβούλιο, αλλά το καθένα υποστηρίζει διαφορετικές θέσεις σύμφωνα με τις δικές του απόψεις και τις εθνικές του καταβολές.
Αλήθεια όμως, σε τι διαφέρει εν τέλει η επίσημη κοινοβουλευτική πολιτική στις διάφορες εκφάνσεις της, κωδικοποιημένη μέσα στα δημοκρατικά κοινοβούλια και συχνά αποδεκτή, η οποία νομιμοποιείται μέσα από μέτρα ασφαλείας, νεοφιλελεύθερες πολιτικές και πασπαλισμένη με πατριωτικό σωβινισμό από την φασιστική ή εθνικιστική δεξιά;
Αυτός ο αγώνας για την εξουσία μέσα στο μεγάλο νεφέλωμα της «Ευρώπης των λαών» παίζεται παντού στην ΕΕ γύρω από τις ίδιες διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αστικών κομμάτων και ακροδεξιών ή καθαρά φασιστικών μορφωμάτων. Όπως στην Ισπανία, όπου μια ανοιχτά εθνικιστική δεξιά έχει στεγάσει τους νοσταλγούς του φασιστικού φρανκισμού. Ενώ στην Ελλάδα, οι νοσταλγοί του φασισμού, που ως το 2009 ζούσαν στην αφάνεια ή έκαναν καμία φασαρία ως γκρουπούσκουλα του υποκόσμου, είχαν στεγαστεί πολιτικά στον λαϊκίστικο, ακροδεξιό και με προφανή ρατσιστικό και μυστικιστικό εθνικισμό, Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό που μπήκε στη Βουλή το 2007 και ορισμένοι στην δεξιά Νέα Δημοκρατία. Όμως, η συμμετοχή του ΛΑ.Ο.Σ σε κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» όπως την ονόμασαν, με πρωθυπουργό τον άνθρωπο τον αγορών και των τραπεζών Λουκά Παπαδήμο και οι ανακατατάξεις στο χώρο του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, κατέστρεψαν τη συμμετρική σχέση δεξιάς, ακροδεξιάς και φασιστών. Το αποτέλεσμα ήταν οι φασίστες της Χρυσής Αυγής να κερδίσουν το 7% των ψήφων στις δύο απανωτές εκλογικές αναμετρήσεις το 2012…
Όσο κι αν η Ευρώπη απεχθάνεται τον αυτοκριτικό απολογισμό της ιστορίας της, και για να προβεί σε αποποίηση των ευθυνών της, επιχειρεί μια περιοριστική ταύτιση του φασισμού ενσαρκωμένη στο πρόσωπο του Χίτλερ. Πρέπει, όμως, να γίνει κατανοητό πως ο φασισμός δεν υπήρχε μοναχά ως μια πραγματικότητα και μια ανερχόμενη ιδεολογία εμπεδωμένη μόνο στα χρόνια του μεσοπολέμου. Ούτε και άλλαξαν πολύ τα πράγματα με την συντριβή της φασιστικής Γερμανίας και του ναζισμού…
Όπως έχουμε αναφέρει και αλλού, ο φασισμός δεν θέριεψε σε μία νύχτα, μα αποτελεί τμήμα και μάλιστα σημαντικό της Ευρωπαϊκής Ιστορίας από τον καιρό που κυρίαρχο στοιχείο της πολιτικής των μητροπολιτικών ευρωπαϊκών κρατών ήταν ο ρατσισμός σε βάρος των αποικιοκρατούμενων λαών ή των λαών αποικιακής προέλευσης, μα και από την εποχή που ο Γάλλος αυτοκράτορας Ναπολέων Γ’ πάντρεψε το αυταρχικό κράτος με την ελευθερία των εμπορικών ανταλλαγών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση της «φιλελεύθερης ιδεολογικής συναίνεσης» είναι κληρονόμος ενός οικονομικού συστήματος, που με μεγάλη αποτελεσματικότητα θεωρητικοποίησε πρακτικές και υιοθέτησε πολιτικά καθεστώτα που λειτούργησαν ως αδιαμφισβήτητα σημεία αναφοράς για τον φασισμό, τα οποία επιπρόσθετα επιδόθηκαν σε ευρείας κλίμακας εκτοπισμό, αποδεκατισμό και εξόντωση των λαών, επιβάλλοντας την απόλυτη εξουσία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο.
Ο σύγχρονος ευρωπαϊκός φασισμός έχει στην θεματική του το ζήτημα της εθνικής «καθαρής» ταυτότητας, της πολιτικής κοινωνικής και πολιτιστικής παρακμής και κυρίως της μετανάστευσης. Βέβαια, κανείς δεν θα σταθεί στο γεγονός πως αυτοί που εγκαταλείπουν τη γη τους για την Ευρώπη, αναζητώντας απλώς καλύτερες συνθήκες ζωής ή ακόμη και καταφύγιο από πολιτικές ή ανθρωπιστικές κρίσεις και πολέμους είναι οι άλλοτε αποικιοκρατούμενοι και εκμεταλλευόμενοι λαοί.
Η ποινικοποίηση του αλλοδαπού,του πρόσφυγα, του «λαθραίου» μετανάστη, του ξένου φαίνεται να έχει γίνει το νέο τοτέμ μιας Ευρώπης σε κοινωνικοοικονομική υστέρηση, μα και η ιδεολογική βάση του νεοναζισμού-φασισμού που επέστρεψε στα σαλόνια της ευρωπαϊκής πολιτικής με ανανεωμένες δυνάμεις. Εκτός αυτού, οι κοινωνικές ανισότητες, οι καταστροφές από τον καπιταλιστικό άνισο τρόπο παραγωγής, το πνίξιμο των δημοκρατικών θεσμών στο όνομα της ελευθερίας των αγορών είναι εστίες που τροφοδότησαν την εξάπλωση του φασισμού, καθώς του επέτρεψαν, με μια επίφαση «αντιφιλελευθερισμού», να εκφέρει μίγμα από αντιλήψεις συμβατές με το εθνολαϊκίστικο και ξενοφοβικό πρόσταγμά του.
Τώρα, ο φασισμός δεν προσδιορίζεται μόνο από ξυρισμένα κρανία, σβάστιγκες, βάδισμα της χήνας, στρατιωτική οργάνωση, ναζιστική φιλολογία, και διάφορα σλόγκαν τύπου “Sieg Heil!”, αλλά από ευπαρουσίαστους κυρίους που διαθέτουν ισχυρά επιχειρηματικά δίκτυα οικονομικής υποστήριξης και μιλούν μελιστάλακτα προσκολλημένοι σε φαινομενικά «κανονικές» ιδέες, όπως το να παρουσιάζουν τις ταξικές διαιρέσεις παραπλανητικά ως εθνικές ή θρησκευτικές διαιρέσεις ή να παρουσιάζονται ως προστάτες της «εθνικής ταυτότητας».
Η επίκληση για προστασία της «εθνικής ταυτότητας» από τους «λαθραίους μετανάστες», η δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων και εχθρών -«άλλους»- επέτρεψε την είσοδο των νεοφασιστών του κόμματος “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD) στη γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή για πρώτη φορά μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ότι το Γερμανικό φασιστικό κόμμα AfD που απηχεί τις απόψεις μιας μερίδας γερμανικών επιχειρηματικών ομίλων είναι δημιούργημα, το 2013, του γενικού διευθυντής της ΙΒΜ στην Ευρώπη και διατελέσαντα προέδρου του Συνδέσμου Γερμανών Βιομηχάνων BDI , Χανς Ολαφ Χένκελ, του Ούλριχ Μπλουμ, διευθυντή του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας και των οικονομολόγων Μπερντ Λούκε, Βίλχελμ Χάνκελ και Γιόακιμ Σταρμπάτι – όλοι τους πρώην, αλλά πρωτοκλασάτα μέλη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος της Άγγελα Μέρκελ.
Ο Χανς Ολαφ Χένκελ δεν χρειάζεται να ξυρίσει το κρανίο ώστε να μιλήσει για επιστροφή στις «παραδοσιακές, γερμανικές οικογενειακές αξίες», τους νέους «ξεκάθαρους» κανόνες για τη μετανάστευση σύμφωνα με τις ανάγκες των Γερμανικών βιομηχανιών, την «προστασία» του γερμανικού «κοινωνικού κράτους» από άνεργους και μετανάστες. Τέλος, αυτός ο εκλεπτυσμένος φασίστας είναι ο πρώτος που λάνσαρε ήδη από το 2010 την προώθηση μιας «εναλλακτικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», δηλαδή μια Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων, με ξεχωριστά νομίσματα για το Βορρά και το Νότο.
Να υπενθυμίσουμε πως το Μάρτιο του 2017, σε μια μίνι σύνοδο κορυφής στις Βερσαλλίες, στην οποία συμμετείχαν ο τότε ο Γάλλος πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ, η καγκελάριος της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ και οι πρωθυπουργοί της Ισπανίας και της Ιταλίας, Μαριάνο Ραχόι και Πάολο Τζεντιλόνι, τάχθηκαν υπέρ μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης πολλών ταχυτήτων που θα επέτρεπε σε ορισμένες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προοδεύουν πιο γρήγορα από άλλες. «Ορισμένες χώρες θα μπορούσαν “να προχωρήσουν γρηγορότερα και ισχυρότερα χωρίς οι άλλες να αποκλείονται αλλά και χωρίς να μπορούν να αντιταχθούν», διευκρίνισε ο δημοκράτης Φρανσουά Ολάντ. Δεσπόζει σε αυτήν την συμφωνία η Γερμανία, που μετά από δυο αιματοκυλίσματα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, τελικά κατάφερε να καταλάβει την προς ίδιον όφελος χρήση των πόρων της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ενώ η ΕΕ προσλαμβάνει μια νέα μορφή, που δεν είναι αυτή ενός μεταεθνικού οικοδομήματος το οποίο υποτίθεται θα εγκαινίαζε μια εποχή ανταλλαγών και ευημερίας, αλλά υιοθετεί αυτή τη μορφή της πόλωσης μεταξύ πλούσιου βορά και φτωχού Νότου.
Η Ευρώπη παραδίδεται στον απολυταρχισμό.
Εν κατακλείδι, το «μυστικό» της επιτυχίας του φασισμού, που γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί την απελπισία και την απώλεια σημείων κοινωνικής αναφοράς μέσα σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, δηλαδή τον εμφύλιο οικονομικό πόλεμο των επιχειρηματικών ελίτ και της άρχουσας τάξης, είναι φαινόμενο ιστορικό. Η αντίθετη τάξη, η μισθωτή εργασία δηλαδή, εμπλέκεται και αυτή στα γρανάζια αυτού του εμφυλίου. Θα ήταν, όμως, ανοησία εάν πιστεύουμε πως η μισθωτή εργασία είναι ένα ενιαίο συνειδητό σύνολο. Είναι σαφέστατος ο διαχωρισμός ανάμεσα στην ταξική, στην εθνική και στην ατομική συνείδηση. Η ανεργία, ο αποκλεισμός από το δικαίωμα της εργασίας, ο αποκλεισμός από την οικονομική ζωή, η εξαθλίωση, η πείνα, η καταπίεση και ο φόβος, είναι παράγοντες αρνητικοί, και επομένως δεν μπορούν να λειτουργήσουν υπέρ της ενότητας, της αλληλεγγύης, ανάμεσα στους λαούς. Στο στάδιο αυτό, η πλειοψηφία των πάντα εκμεταλλεύσιμων μισθωτών- εργατών οδηγείται στην σιωπή, στην παραίτηση και την υποταγή. Η ανεύρεση του μεροκάματου γίνεται σε αυτό το στάδιο στόχος ζωής. Προέχει η επιβίωση, που με την σειρά της θα προκαλέσει ανοχή και ανεκτικότητα στον αντιδραστικό λαϊκισμό, ο οποίος καλλιεργεί τη συνείδηση ότι για όλα φταίνε οι μετανάστες. Καθόλου τυχαία οι φασίστες δεν αυτοπροβάλλονται ως ύστατη λύση και ως ανάχωμα απέναντι σε μια υποτιθέμενη ισλαμοποίηση της κοινωνίας…
Οι κοινωνικές ανισότητες, οι καταστροφές του κράτους πρόνοιας από το σύστημα της ιδιωτικής οικονομίας, το πνίξιμο της δημοκρατικής συζήτησης υπέρ των δικαιωμάτων των επενδυτών, η δραστική μείωση του βιοτικού επιπέδου μεγάλου τμήματος του πληθυσμού, η μαζικοποιημένη ανεργία, η προσποίηση και η συνενοχή του αστικού πολιτικού συστήματος, ενισχύουν την κοινωνική αμηχανία των αδυνάτων, παίζουν το παιχνίδι του φασισμού και υπονομεύουν τις αντιστάσεις της εργασίας.
Ο φασισμός δεν πρόκειται να υποχωρήσει αν δεν σβήσουν οι εστίες φωτιάς που τροφοδότησαν την εξάπλωσή του και που συνεχίζουν να απλώνονται. Κανείς σχεδόν από το υπάρχον κοινοβουλευτικό σύστημα δεν πρόκειται να τσακίσει, να καταπολεμήσει και να τιμωρήσει αμείλικτα το φασιστικό, το ρατσιστικό, το θρησκευτικό έγκλημα και τους φορείς του. Γιατί αν οι αστικές ελίτ ήθελαν να εξαφανίσουν και να καταργήσουν τις αιτίες που γεννούν το φασισμό, τότε θα έπρεπε να καταργήσουν τον ίδιο τον εαυτό τους.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον “Δρόμο”, τo Σάββατο 24.2.2018
