Σκίτσο: Mana Neyestani
Μήνες τώρα, έχει απασχολήσει την ευρύτερη κοινή γνώμη, εντός και εκτός συνόρων, το προσφυγικό ζήτημα. Τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τη δημοσιοποίηση εικόνων φρίκης με πτώματα προσφύγων που είτε αποσυντίθενται σε φορτηγά ‘’πολιτισμένων’’ ευρωπαϊκών χωρών, είτε ξεβράζονται στις ακτές της μεσογείου, έχει ξεκινήσει μία διαμάχη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με θέμα το κατά πόσο αποτελεί κανιβαλισμό η ανάρτηση τέτοιων φωτογραφιών. Όλοι μας έχουμε δει τις ανατριχιαστικές φωτογραφίες με τα πτώματα παιδιών που τελικά δεν νίκησαν τη μάχη με τα κύματα αναζητώντας μια διέξοδο από την κόλαση. Τα σχόλια πολλά και στην πλειοψηφία τους αποτυπώνουν οργή και θλίψη.
Οι εικόνες αυτές έφτασαν φυσικά και στη Σουηδία, μέρος όπου ζω και εργάζομαι τα τελευταία πέντε χρόνια. Βρέθηκα και εγώ να λαμβάνω μέρος σε μία τέτοια συζήτηση, στο αν είναι ‘’πρέπον’’ να δημοσιεύονται. Η απάντηση που δέχτηκα από το Σουηδό συνομιλητή μου ήταν μη αναμενόμενη, έως και εμετική:
‘’Γιατί να βλέπω εγώ τέτοιες εικόνες; Σε τι θα βοηθήσει; Το μόνο που καταφέρνει είναι να μου χαλάσει την αισθητική. Ξέρω τι συμβαίνει στη Συρία, είναι αναγκη να το βλέπω κιόλας; Δεν ευθύνομαι εγώ γι΄αυτή την κατάσταση, γιατί να θέλουν να μου δημιουργήσουν τύψεις; Αυτά είναι προϊόν κατάνάλωσης των μέσων ενημέρωσης για αύξηση της ακροαματικότητας/τηλεθέασης και των εσόδων’’.
Πάνω κάτω, αυτά ήταν κατά κύριο λόγο τα σχόλια που έλαβα όταν υποστήριξα ότι αυτές οι εικόνες αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα, μία πραγματικότητα που θα πρέπει να μας απασχολήσει και να μας ευαισθητοποιήσει. Πρέπει όμως να εκθέσουμε τον εαυτό μας σε τέτοιες εικόνες για να αναζητήσουμε την ανθρωπιά που ίσως να βρίσκεται μέσα μας; Δυστυχώς το ανθρώπινο είδος είναι άκρως εγωκεντρικό. Πρέπει να δει με τα μάτια του για να καταλάβει, να νιώσει και να ξεβολευτεί από την μίζερη ζωούλα του.
Η Ευρώπη, και αναφέρομαι στον λαό και όχι στην εξουσία, ζει σε έναν πλασματικό κόσμο, θεωρώντας ότι αυτές οι ακραίες καταστάσεις βίας, φτώχειας, εξαθλίωσης βρίσκονται μακριά από το σπίτι και τη γειτονιά της. Όσο και αν η Σουηδία είναι πολιτικά ανεκτική στην έλευση μεταναστών και προσφύγων (γιατί αυτό της επιβάλει ο κοινωνικός καθωσπρεπισμός της), ο Σουηδός τρέμει στην ιδέα ότι την ήρεμη και πλούσια κοινωνία του θα την διασαλεύσουν φτωχοί και εξαθλιωμένοι πρόσφυγες (εξ’ού και το εξωφρενικό ποσοστό του 25% που λαμβάνει στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις το ακροδεξιό κόμμα της Σουηδίας). Πώς τη δημιούργησε όμως αυτή την ιδανική και ευημερούσα κοινωνία; Μήπως και αυτοί φέρουν μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή; Ας μην ξεχνάμε, λοιπόν, ότι η Σουηδία βασίζει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία της στη βιομηχανία των όπλων. Στην παγκόσμια κατάταξη απολαμβάνει τη 12η θέση στην εξαγωγή οπλικών συστημάτων και μάλιστα την 3η κατά κεφαλήν μετά το Ισραήλ και τη Ρωσσία. Η Σουηδία (και εταιρίες της όπως η Saab) έχει γίνει ένας σημαντικός προμηθευτής όπλων παγκοσμίως και οι αποδέκτες της αριθμούν μια σειρά ολοκληρωτικών καθεστώτων που ευθύνονται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Πακιστάν), ενώ ταυτόχρονα η ίδια απολαμβάνει παγκόσμια φήμη για τη γενναιόδωρη εξωτερική της βοήθεια με σκοπό την αποκατάσταση της ειρήνης. Διακηρύσσουν την αλληλεγγύη τους στους ‘’κολασμένους της γης’’ ενώ παράλληλα στοιβάζουν χρόνια τώρα οικονομικούς μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες στα γκέτο, μακριά από τις γειτονιές και τα σπίτια τους, στερώντας τους ισότιμα δικαιώματα και κοινωνικές παροχές.
Αγαπητέ Σουηδέ (καθώς και Ευρωπαίε) έχεις τεράστιο μερίδιο ευθύνης, και ακόμη περισσότερο όταν στηρίζεις πολιτικά συστήματα και κόμματα που χρηματοδοτούνται από τέτοιες εταιρείες. Φταις γιατί προκλητικά υποστηρίζεις ότι δεν είσαι διατεθειμένος να αντισταθείς στην εγχώρια βιομηχανία όπλων, μέσω της οποίας ακμάζει η οικονομία σου, φοβούμενος μη χάσεις το αμαξάκι σου, το σκαφάκι σου, τη βιλίτσα σου και τη βολή σου. Είσαι κατάπτυστος όταν φοβάσαι να κατέβεις στους δρόμους και να παλέψεις, καθότι σε τέτοιες ενέργειες μόνο κάτι ‘’γραφικοί αριστερούληδες’’ προβαίνουν. ‘’Άλλωστε μην καταντήσουμε και Σοβιετία, μην μας πουν και κομμουνιστές’’. Αλλά μην σκιάζεσαι, ο πόλεμος, η πείνα και ο οδυρμός έρχεται και στον τόπο σου και θα αναγκαστείς, θέλοντας ή μη, να υποστείς τις συνέπειες των πολιτικών σου επιλογών.
Μέχρι τότε, θα συνεχίσω να αναρτώ τέτοιες εικόνες και θα προσπαθώ να αφυπνίσω την ανθρωπιά και την ευαισθησία που τυχόν έχεις μέσα σου. Γιατί μόνο όταν το δεις με τα μάτια σου θα φοβηθείς, θα σε πιάσει απόγνωση, θα γυρίσεις σπίτι σου και δε θα μπορείς να κοιμηθείς το βράδυ. Μπορεί ‘’η επίκληση στο συναίσθημα να έχει ολιγόλεπτη διάρκεια’’, όπως ορθώς ίσως υποστηρίζουν πολλοί, θα φροντίσω όμως να εκτεθείς στα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που εσύ προκάλεσες. Μπορεί να μην σε αγγίξουν ποτέ, αλλά την προσπάθειά μου θα την έχω κάνει. Δε θα κλείσω τα μάτια. Αυτοί οι άνθρωποι μας χρειάζονται, όχι μόνο για να τους δώσουμε ελεημοσύνη με ένα πιάτο φαΐ, αλλά για να σταματήσουμε τη λαίλαπα του πολέμου που η δύση έθρεψε.
O βετεράνος πολεμικός ανταποκριτής Ρόμπερτ Φισκ υποστήριζε ότι «αν εμείς οι δημοσιογράφοι παρουσιάζαμε τις πραγματικές εικόνες του πολέμου δεν θα υπήρχαν πόλεμοι». Αμερικανοί και Βρετανοί ανταποκριτές του πολέμου στο Ιράκ παραδέχονται πως αν ως δημοσιογράφοι είχαν κάνει καλά τη δουλειά τους, αυτός ο πόλεμος δε θα γινόταν ποτέ. Αν εμείς οι πολίτες δεν ευαισθητοποιηθούμε, οι εικόνες αυτές θα πολλαπλασιαστούν. Δεν είσαι ’’καθυστερημένος, απάνθρωπος, ξεδιάντροπος, ξετσίπωτος, καραγκιόζης και ξεφτίλας’’ όταν παρουσιάζεις την αλήθεια (όπως πολλοί αποκάλεσαν τον δημοσιογράφο Άρη Χατζηστεφάνου). Οι εικόνες αυτές δεν έχουν σκοπό να ’’διασκεδάσουν’’ κανέναν. Δεν αρκούν μόνο τα συμπονετικά σου σχόλια. Μόνο αν νιώσουμε, θα πράξουμε και αυτοί οι άνθρωποι αυτό θέλουν από εμάς.
Ας μην ξεχάσουμε ποτέ αυτό που δήλωσε το παιδάκι από τη Συρία, βρισκόμενο σε ουγγρικά εδάφη, ‘’Σταματήστε τον πόλεμο στη Συρία, μόνο αυτό’’.
Από αναγνώστη στη Σουηδία για το Νόστιμον ήμαρ
Επιμέλεια κειμένου: Συντακτική ομάδα Ν.