Πολλά έχουμε ακούσει αυτές τις μέρες.
Ένα ποσοστό του λαού τάσσεται υπέρ του ΝΑΙ. ΝΑΙ στην απαξίωση του λαού, ΝΑΙ στη λιτότητα, ΝΑΙ στην άτεγκτη και απάνθρωπη στάση της Ευρώπης των Λαών. Ένα άλλο ποσοστό τάσσεται υπέρ του ΟΧΙ. ΟΧΙ στον φαύλο κύκλο της λιτότητας και της ύφεσης, ΟΧΙ στη στρεβλή ευρωπαϊκή πορεία, ΟΧΙ στη φτώχεια, ΟΧΙ στην επιστροφή της απελπισίας ενός μονόδρομου, ΟΧΙ στον εξευτελισμό των λαών.
Πολλοί επίσης, που τάσσονται υπέρ του ΟΧΙ, δηλώνουν ότι δεν είναι εδώ για να επηρεάσουν αλλά για να βοηθήσουν. Εμείς είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε, αλλά κυρίως για να θυμίσουμε. Ας αφήσουμε την ιστορία να μιλήσει για εμάς και την ιστορία να μας βοηθήσει να επιλέξουμε.
Ας πάμε πίσω στο χρόνο και ας αλλάξουμε ήπειρο για λίγα λεπτά. Ας μεταφερθούμε στη Χιλή του 1970, του 1973 και του 1988. Ας μεταφερθούμε στη Χιλή του Αγιέντε, στη Χιλή του Σοσιαλισμού, στη Χιλή του ΟΧΙ.
Ο Σαλβαδόρ Αγιέντε, (Salvador Allende Gossens, 1908-1973) υπήρξε πολιτικός και πρώτος μαρξιστής Πρόεδρος της Χιλής την περίοδο 1970-1973. Εκλέχθηκε πρόεδρος της Χιλής το 1970 με τη βοήθεια του κομμουνιστικού κόμματος και αριστερών δυνάμεων. Στην ομιλία του μετά την νίκη του, ο Αγιέντε είπε:
«Αξιώνουμε να δημιουργήσουμε έναν διαφορετικό κόσμο, να αποδείξουμε ότι μπορούν να γίνουν βαθιές αλλαγές που αποτελούν επανάσταση. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση δημοκρατική, εθνική, επαναστατική και λαϊκή που θα οδηγήσει στον Σοσιαλισμό».
Αμέσως μετά την ορκωμοσία του, στις 3 Νοεμβρίου του 1970, άρχισε να εφαρμόζει ένα ευρύτατο πρόγραμμα σοσιαλιστικών μεταρρυθμίσεων κρατικοποιώντας μεγάλες εκτάσεις γης, τον ορυκτό πλούτο της χώρας και τις τράπεζες.
Το πρόγραμμα της Λαϊκής Ένωσης πρότεινε επίσης την εθνικοποίηση των κύριων ορυχείων χαλκού της Χιλής που άνηκαν σε ξένα συμφέροντα (κυρίως των ΗΠΑ). Παράλληλα ο Αγιέντε εφάρμοσε νέα εξωτερική πολιτική ξεκινώντας τη συνεργασία πρώτα με την Κίνα και στη συνέχεια με την Κούβα. Η πολιτική του αυτή έφερε σε αντιπαράθεση τα συμφέροντα των ΗΠΑ με συνέπεια οι σχέσεις των δύο χωρών να ψυχραθούν. Ο τότε κάτοικος του λευκού οίκου, Νίξον είπε χαρακτηριστικά : Τώρα με τον Κάστρο στην Κούβα και τον Αγιέντε στη Χιλή έχουμε στη Λατινική Αμερική ένα κόκκινο σάντουιτς και μοιραία όλη θα γίνει κόκκινη. Δύο χρόνια αργότερα, από της εκλογής του, άρχισε να καλπάζει ο πληθωρισμός και να πλήττεται βεβαίως η μεσαία τάξη.
Επειδή ο Αγιέντε είχε στο πρόγραμμα του να κρατικοποιήσει τα μεταλλεία χαλκού (τα οποία ανήκαν σε Αμερικάνους ιδιώτες) έπρεπε να ανατραπεί. Έτσι, ο Νίξον ορκίζεται να ανατρέψει τον Αγιέντε. Το έργο αυτό το αναθέτει στη C.I.A και οργανωτής του πραξικοπήματος επιλέγεται ο μάγος της διπλωματίας, Χένρι Κίσινγκερ. Οι μυστικές υπηρεσίες των Η.Π.Α προσπαθούν να δωροδοκήσουν τον στρατό της Χιλής αλλά ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, Ρενέ Σνάιντερ ήταν πιστός στο σύνταγμα και η πρώτη απόπειρα πραξικοπήματος απέτυχε. Ο Σνάιντερ βρέθηκε δολοφονημένος λίγες μέρες μετά.
Έπειτα από αυτό, ο Λευκός Οίκος διέταξε τον οικονομικό στραγγαλισμό της χώρας. Κάντε την οικονομία να ουρλιάξει, προτείνει ο Χένρι Κίσινγκερ, προχωρώντας σε δεύτερη απόπειρα δωροδοκίας. Οι φορτηγατζήδες που μετέφεραν τα τρόφιμα σταμάτησαν να κάνουν τη δουλειά τους. Το κόστος αυτής της απεργίας ήταν 200 εκατομμύρια δολάρια για το κράτος της Χιλής, ενώ η C.I.A ξόδεψε τα διπλάσια. Παρ’ όλα τα δεινά που περνούσε η χώρα, η δημοτικότητα του Αγιέντε συνεχώς αυξανόταν. Κατόπιν αυτού, οι Αμερικανοί οργάνωσαν το σχέδιο Ζ. Τον Ιούνιο του 1973 οργανώνεται ένα δεύτερο πραξικόπημα που κατεστάλη από τη νόμιμη ηγεσία του στρατού και τον στρατηγό Πρατς. Μετά την καταστολή, ο στρατηγός Πρατς συμβούλεψε τον Αγιέντε να δώσει όπλα ανοίγοντας τα οπλοστάσια. Ο Αγιέντε όμως όντας πιστός στις αξίες του, του απάντησε:
Όχι. Αυτή η επανάσταση θα γίνει χωρίς σταγόνα αίμα. Βασίζεται σε αξίες και όχι στην βία.
Μετά από αυτά τα γεγονότα ο Αγιέντε αποφασίζει να αλλάξει την ηγεσία του στρατού και στη θέση του Πρατς τοποθετεί τον Αουγούστο Πινοσέτ. Την Τρίτη, 11 Σεπτεμβρίου 1973, την πρώτη 9/11 της ιστορίας, γίνεται συγχρονισμένη επίθεση από ξηρά και αέρα στο προεδρικό μέγαρο. Η δημοκρατία καταλύεται.
Ο Αουγούστο Πινοσέτ (25 Νοεμβρίου 1915 – 10 Δεκεμβρίου 2006) καταλαμβάνει την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα ανατρέποντας την εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Σαλβαδόρ Αγιέντε. Στις 27 Ιουνίου 1974 αυτοανακηρύσσεται Πρόεδρος. Τα θύματα της δικτατορίας του Πινοσέτ στη Χιλή ξεπερνούν συνολικά τα 40.000, σύμφωνα με την εξεταστική επιτροπή που φτιάχτηκε για αυτόν ειδικά τον λόγο στο Σαντιάγο. Οι αριθμοί αφορούν τους φυλακισθέντες και βασανισθέντες της 17χρονης χιλιανής χούντας.
Δύο χρόνια πριν τη λήξη της δικτατορίας, ο Πινοσέτ, θέλοντας να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς και ουσιαστικά να το εδραιώσει, πάντα υπό τις πιέσεις των ΗΠΑ, ανακοινώνει δημοψήφισμα. Οι Χιλιανοί θα επιλέξουν, κατά τα φαινόμενα ελεύθερα, αν θέλουν να παραμείνει στην εξουσία. ΝΑΙ ή ΟΧΙ στη δικτατορία του Πινοσετ. Με πενιχρά μέσα και υπό τη διαρκή παρακολούθηση των κατασκόπων του Πινοσέτ, η αντιπολίτευση ανέθεσε την καμπάνια του «Οχι» σε μια ομάδα νεαρών διαφημιστών που κατέστρωσαν ένα τολμηρό σχέδιο για να υπερισχύσουν στην κάλπη. Απώτερος στόχος τους η απελευθέρωση της Χιλής από τον ζυγό της δικτατορίας.
Η καμπάνια του ΟΧΙ, με σύμβολό της το ουράνιο τόξο, βασίστηκε στη χαρά και την ελπίδα για μία καλύτερη Χιλή με ευημερεύον μέλλον. Η εκστρατεία της αντιπολίτευσης ανέδειξε την αισιοδοξία, τονίζοντας ότι η επιλογή του ΟΧΙ δεν σήμαινε την επιστροφή στο σοσιαλιστικό σύστημα, αλλά την επιστροφή της δημοκρατίας.
Η καμπάνια του ΝΑΙ βασίστηκε στη διάδοση του φόβου, της τρομοκρατίας, λοιδορώντας τους αριστερούς και υπενθυμίζοντας ότι με επιστροφή του σοσιαλισμού θα καταλήξουν πάλι σε πραξικόπημα όπως αυτό του 1973, αναβιώνοντας σκηνές απόλυτου χάους και θανάτου. Με σύγχρονους όρους, θα έριχναν τη χώρα στα βράχια.
Το τελικό αποτέλεσμα της αναμέτρησης στο δημοψήφισμα της 5ης Οκτωβρίου του 1988 ήταν 56% «Οχι» στη δικτατορία του Πινοσέτ και 44 % «Ναι».
Ο λαός αποφάσισε και ο στρατηγός Πινοσέτ καταψηφίστηκε ως υποψήφιος πρόεδρος για μία δεύτερη οκταετή θητεία.
Το ΟΧΙ της Χιλής δεν ήταν βροντερό. Ο κόσμος φοβήθηκε, βολεύτηκε, αγχώθηκε στη θέα ενός αβέβαιου μέλλοντος. Παρ’ όλα αυτά, αυτό το ΟΧΙ, ήταν αρκετό για να αλλάξει την κατάσταση, να επαναφέρει τη δημοκρατία, να εδραιώσει την ελευθερία του λαού. O λαός υπέστη τα δεινά μιας δικτατορίας δεκαεπτά χρόνων αλλά αντέδρασε, αμφισβήτησε, άλλαξε το μέλλον του.
Το ίδιο ερώτημα τίθεται και σε εμάς. Μετά από πέντε χρόνια συνεχούς ύφεσης, κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής, ποιά θα είναι η απάντησή μας; Θα δειλιάσουμε και θα πούμε ΝΑΙ στον ραγιαδισμό, ΝΑΙ στην υποταγή και θα παρατείνουμε επ’ αόριστον την κοινωνική και οικονομική μας αποσάθρωση ή θα γράψουμε ιστορία, θα ανακτήσουμε την αξιοπρέπειά μας, θα διεκδικήσουμε τα κεκτημένα μας, θα αντισταθούμε στη δικτατορία των θεσμών και θα πούμε το βροντερό ΟΧΙ.
ΟΧΙ λοιπόν και το μέλλον είναι δικό μας.
Υ.Γ. 1: Και για αυτούς που δεν έχουν αποφασίσει ακόμα ας κάνουν τον κόπο να δουν το εξαιρετικό ντοκυμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου, Αγορά, το οποίο από την Πέμπτη 2/7 έως και το Σαββάτο 4/7, θα προβάλλεται δωρεάν στους υπολογιστές σας, κάθε βράδυ στις 22:00 ακριβώς, στην εξής διεύθυνση: https://agora.smallplanet.gr (Ανανεώστε τη σελίδα στις 22:00 ακριβώς ώστε να εμφανιστεί η επιλογή “Free” streaming δίπλα στον ελληνικό τίτλο της ταινίας).
Υ.Γ. 2: Και εφόσον ταξιδέψαμε στη Χιλή, αξίζει να δούμε και την ταινία ΝΟ του Πάμπλο Λαρέν (2013), ο οποίος καταγράφει αριστουργηματικά όλα τα στάδια της «Καμπάνιας του ΟXI», όπως ονομάστηκε η προσπάθεια των αντιπάλων του Πινοσέτ να πείσουν τον λαό να ξεβρωμίσει τη Χιλή από τη δικτατορία. Και αν δεν έχουμε χρόνο για την ταινία ας δούμε το τηλεοπτικό σποτ της καμπάνιας του NO: ">Chile, la alegría ya viene, η χαρά έρχεται και ίσως μαζί με αυτή και η αξιοπρέπειά μας.
Υ.Γ. 3: Πολλοί των γραμμάτων, των τεχνών αλλά και του star system, τοποθετήθηκαν επακριβώς. Ο διεθνούς φήμης σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς (δημιουργός της ταινίας “Ο Αγνοούμενος”, η οποία ρίχνει φως σε ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της χούντας του Πινοσέτ) δεν απάντησε με ένα ΝΑΙ ή με ένα ΟΧΙ. Επέλεξε να μας διεγείρει το μυαλό, για να σκεφτούμε καλά την απόφασή μας και τις συνέπειές της, με μία μόνο φράση:
Η αξιοπρέπεια και η περηφάνια για έναν λαό είναι απαραίτητη. Γιατί αλλιώς γινόμαστε δούλοι του καθενός.