Στο Β’ Μέρος που προηγήθηκε είδαμε συγκεκριμένα τις αιτίες που κάνουν τους κατοικους να αντιδρούν αλλά και τον αντίλογο απο τους κατοίκους που υποστηρίζουν την εξόρυξη. Αυτές οι αιτίες είναι οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία, ο αποκλεισμός απο τη διαβούλευση και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων καθώς και η διαμάχη πάνω στο θέμα της ανάπτυξης της περιοχής. Πάνω σε αυτό, στο Β’ Μέρος προσπάθησα να κάνω ξεκάθαρη τη θεωρητική διαφορά μεταξύ βιώσιμης ανάπτυξης και οικονομικής ανάπτυξης για έναν τόπο. Σε αυτό το Γ’ Μέρος θα δούμε σε ποιο βαθμό αλλά και πως η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης επηρέασε τους κατοίκους του Δήμου Αριστοτέλη, πως υιοθετήθηκε ως γλώσσα αποτίμησης και πως διαμόρφωσε εν τέλει τις κινήσεις τους και τη στάση τους. Τέλος, θα καταλήξω σε κάποια συμεράσματα και προτάσεις.
Σύζήτηση πάνω στο θέμα της ανάπτυξης της περιοχής.
Σύμφωνα με τους κατοίκους που αντιδρούν, η αειφόρος ανάπτυξη δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε συνδυασμό με την επέκταση των δραστηριοτήτων εξόρυξης στις Σκουριές. Για τους κατοίκους αυτούς, η βιωσιμότητα της περιοχής θα πρέπει να βασίζεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η περιοχή, όπως το αρχαιολογικό ενδιαφέρον, οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Με τον τρόπο αυτό, υποστηρίζουν ότι η ισόρροπη ανάπτυξη έρχεται σε όλη την περιοχή. Σύμφωνα με τους ίδιους κατοίκους, η περιοχή έχει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης πρωτογενούς τομέα όπως τη καλλιέργεια της ελιάς, τη μελισσοκομία και την αλιεία. Επίσης, θα μπορούν να επωφεληθούν από το αχαιολογικό ενδιαφέρον και την εμπορική ονομασία του Δήμου, που είναι η γενέτειρα του Αριστοτέλη και με βάση αυτό, υποστηρίζουν ότι μπορούν να επενδύσουν στον συνεδριακό τουρισμό στην περιοχή. Επιπλέον, προτείνουν την επένδυση στο θρησκευτικό τουρισμό καθώς ο Δήμος Αριστοτέλη είναι η πύλη για το Άγιο Όρος.
Λόγω της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή, οι κάτοικοι υπολογίζουν ότι θα υπάρξει μια μείωση κατά 30% στον τουρισμό, που σημαίνει χιλιάδες χαμένες θέσεις εργασίας στον τομέα του τουρισμού, όταν η Εταιρία προσφέρει κατά πολύ λιγότερες θέσεις εργασίας στα ορυχεία. Επίσης, οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι η αειφόρος ανάπτυξη δεν μπορεί να συνυπάρξει με τις εξορυκτικές δραστηριότητες, καθώς οι μεταλλευτικές δραστηριότητες επηρεάζουν όλες τις άλλες δραστηριότητες στην περιοχή, όπως τις γεωργικές δραστηριότητες, την μελισσοκομία, την αλιεία και τον τουρισμό. Βλέπουμε δηλαδή τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης έναντι των προσωρινών θέσεων εργασίας των μεταλλείων.
Όπως μπορούμε να δούμε, αυτοί οι κάτοικοι αντιτίθενται στο εξωτερικό οικονομικό μοντέλο που επιβλήθηκε στην περιοχή τους. Αντίθετα, υποστηρίζουν ήπια τρόπους της βιώσιμης ανάπτυξης. Λαμβάνουν υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα και προτείνουν εναλλακτικά μοντέλα αειφόρου ανάπτυξης που εναρμονίζονται ανθρώπινες σχέσεις με τη φύση προκειμένου να προστατευθεί το περιβάλλον και το μέλλον των επόμενων γενεών. Για αυτούς, η εξορυκτική δραστηριότητα είναι αντίθετη με κάθε μορφή ήπιας βιώσιμης ανάπτυξης.
Αντιθέτως, οι κάτοικοι των ορεινών κυρίως χωριών που συμφωνούν με την εξόρυξη, δίνουν έμφαση στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας που βασίζεται στο γεγονός ότι οι μεταλλευτικές δραστηριότητες δημιουργούν νέες θέσεις απασχόλησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί κάτοικοι των ορεινών χωριών, έχουν στενές σχέσεις με τις μεταλλευτικές δραστηριότητες, καθώς η πλειοψηφία των εργαζομένων στα ορυχεία προέρχονται από αυτά τα χωριά και οι κάτοικοι τους βλέπουν την εξόρυξη χρυσού ως τη μόνη λύση για τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Υποστηρίζουν ότι το έργο εξόρυξης στις Σκουριές είναι ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα για την περιοχή, καθώς και ότι απασχολεί ένα μεγάλο εργατικό δυναμικό σε μια περίοδο εκτεταμένης ανεργίας. Επομένως θεωρούν την επένδυση ουσιώδη και πολύτιμη για την περιοχή, αναμένοντας την ευημερία μέσω αυτής, προσδοκόντας αναβίωση του τόπου με οικογένειες να επαναπατρίζονται και τα τοπικά καταστήματα να είναι και πάλι γεμάτα από ανθρώπους. Το σημαντικότερο για αυτούς είναι ότι τα μεταλλεία χρυσού προσφέρουν θέσεις εργασίας για τους ντόπιους και το γεγονός αυτό είναι πολύ σημαντικό, ιδίως κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης όπου η ανεργία αυξάνεται. Επίσης θεωρούν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα συνύπαρξης της μεταλλευτικής δρατηριότητας με άλλες μορφές ανάπτυξης όπως ο τουρισμός. Ως απόδειξη αυτού φέρνουν τη συνύπαρξη μεταξύ εξόρυξης και τουρισμού που όπως λένε μπορεί να δει κανείς στη Γερακινή, όπου ένα ανοικτό ορυχείο (open pit) είναι πολύ κοντά στην παραλία της Γερακινής, χωρίς να υπάρχει κανένα πρόβλημα. Επίσης, οι ίδιοι κάτοικοι θεωρούν ότι είναι αρκετά δύσκολο για την γεωργία και την κτηνοτροφία να αναπτυχθεί στην ορεινή περιοχή τους κυρίως λόγω της μορφολογίας του εδάφους.
Αυτό κάνει τη μεταλλευτική δραστηριότητα να φαντάζει για αυτούς η μoναδική πηγή εσόδων για την περιοχή. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν προυποθέσεις για άλλες παράλληλες δραστηριότητες την περιοχή, άρα δεν υπάρχει μια άμεση εναλλακτικη λύση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι δραστηριότητες όπως η γεωργία παραμένουν σε μικρή κλίμακα, και επί του παρόντος, όπως υποστηρίζουν η τοπική οικονομία δεν μπορεί να στηριχθεί σε αυτούς. Αυτό τους οδηγεί στο να υποστηρίξουν την εξόρυξη χρυσού ως κύρια δραστηριότητα την οποία η τοπική οικονομία θα πρέπει να βασίζεται.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτή η τοπική κοινότητα υποστηρίζει την άμεση οικονομική ανάπτυξη, προκειμένου να δώσει άμεσες λύσεις για την οικονομική κρίση που μαστίζει την περιοχή. Η αγωνία των κατοίκων για άμεσες θέσεις εργασίας είναι αυτό που εντείνει την εξάρτηση των ντόπιων από τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Επίσης, ένα άλλο θέμα είναι ότι οι υποστηρικτές των μεταλλείων εστιάζουν στο τοπικό συμφέρον και όχι στο δημόσιο συμφέρον. Όπως ξέρουμε το ελληνικό κράτος δεν έχει κανένα δικαίωμα στους φόρους επί των προϊόντων που θα παραχθούν από το ορυχείο. Ως εκ τούτου, φαίνεται η απάντηση στο ερώτημα «αναπτυξη για ποιούς» και «με ποιο κόστος», να είναι «ανάπτυξη μόνο για την τοπική κοινότητα των ορεινών χωριών».
Συμπεράσματα
Έχοντας εξετάσει διάφορες πτυχές του θέματος, μπορούμε τώρα να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα. Αρχίζουμε βλέποντας ότι τελικά οι λόγοι διαφωνίας των κατοίκων με την εξόρυξη είναι συγκεκριμένοι και δεν είναι οι ίδιοι με όλους τους λόγους που έχουν εμφανιστεί στη βιβλιογραφία. Στους λόγους αυτούς είναι οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία, ο αποκλεισμός απο τη διαβούλευση και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων καθώς και η διαμάχη πάνω στο θέμα της ανάπτυξης της περιοχής. Παρ’όλα αυτά δεν διαπιστώνουμε καμία γενικότερη αντίδραση των κατοίκων προς τον νεοφιλελευθερισμό και την ανάπτυξη του διεθνούς μεταλλευτικού κεφαλαίου. Επομένως, πρόσφατη έρευνα απο την Ολλανδική SOMO σχετικά με φοροδιαφυγή της εταιρίας που κάνει την εξόρυξη στις Σκουριές, δεν φαίνεται να αγγίζει τα κύρια επιχειρήματα των κατοίκων.
Μέσα στους λόγους αντίθεσής τους προς την εξόρυξη βλέπουμε την δυσαρέσκεια απο τον αποκλεισμό λήψης αποφάσεων. Αυτή η δυσαρέσκεια ήταν εντονότερη όταν στη Κυβέρνηση ήταν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ που στήριζαν μετά μανίας την εξόρυξη και όταν επίσης Δήμαρχος του Δήμου Αριστοτέλη ήταν ο φανατικός υπέρμαχος της εξόρυξης, Πάχτας. Παρ’ όλα αυτά, τώρα όλα είναι διαφορετικά, με όλους τους παραπάνω να έχουν αλλάξει, κάτι που λογικά θα σήμαινε την διευκόλυνση των κατοίκων που αντιδρούν στην έκφραση των επιχερημάτων τους τόσο σε τοπική κλίμακα όσο και στην κλίμακα της κεντρικής εξουσίας.
Επιπλέον, σχετικά με τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και περαιτέρω με τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία μέσω της τροφικής αλυσίδας και την μόλυνσης των φυσικών πόρων, μία ξεκάθαρη απάντηση δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Η σύγκρουση δύο ξεχωριστών μελετών δημιουργεί μόνο ασάφεια και ρήξη, πολώνοντας τα επιχειρήματα των αντιμαχόμεων πλευρών, τα οποία βασιζόμενα σε αυτές τις μελέτες γίνονται απόλυτα. Εδώ λοιπόν είναι που θα έπρεπε το κράτος και το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας να έχει πάρει θέση. Μια σύσταση ομάδας επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων θα ήταν κατάλληλη για την διεξαγωγή ενδελεχούς έρευνας και την ανάδειξη αντικειμενικών αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων δίνοντας ξεκάθαρες απαντήσεις σχετικά με τους πιθανούς περιβαλλοντικούς κινδύνους. Μια απόφαση δηλαδή που θα έλυνε την διαμαχή μεταξύ των 2 διαφορετικων περιβαλλοντικών μελετών, αυτης του ΑΠΘ και αυτής της εταιρίας.
Τέλος, σχετικά με το θέμα της ανάπτυξης, η διαφορά των δύο τοπικών κοινοτήτων που αντιδρούν στηρίζεται στην αντίθεση μεταξύ της ήπιας, βιώσιμης ανάπτυξης (που θα βασίζεται στην γεωργία, την αλιεία, την μελισσοκομία, τον θρησκευτικό και συνεδριακό τουρισμό) και την άμεσης οικονομικής ανάπτυξης που προστάζει άμεσα άνοιγμα θέσεων εργασίας στα ορυχεία ως απάντηση στην οικονομική κρίση που μαστίζει την περιοχή και τον Δήμο. Συμβιβαστική λύση δεν ξέρω αν υπάρχει, πάντως θα πρέπει να υπάρχει διάθεση κατανόησης. Διάθεση κατανόησης των αιτημάτων αυτών που αντιδρούν, αλλά και διαθεση κατανόησης αυτών που την υποστηρίζουν. Σίγουρα, είναι ειρωνικό να προσπαθεί κάποιος να επιβάλλει σε έναν ορεινό βραχώδη τόπο να αναπτυχθεί μέσω της γεωργίας, καθώς δεν είναι η πιο ιδανική λύση. Σε αυτή τη διαμάχη το Υπουργείο ΠΑΠΕΝ θα πρέπει να πάρει θέση. Αν τα αποτελέσματα της επιστημονικής ομάδας που θα έπρεπε να κάνει περιβαλλοντική μελέτη έδειχναν σημαντικό κίνδυνο πειβαλλοντικών επιπτώσεων, το Υπουργείο προφανώς θα έπρεπε να αναστείλει όσες λειτουργίες του ορυχείου υποδαυλίζουν αυτήν την καταστροφή. Πριν όμως προβεί σε αυτή την απόφαση θα έπρεπε να έχει ήδη έτοιμο επεξεργασμένο σχέδιο για τους εργαζόμενους αυτούς που θα χάσουν τη δουλειά τους, ώστε να απορροφηθούν αμέσως.
Καμία αναστολή ή διακοπη εξόρυξης δεν θα ήταν επιτυχής αν έμεναν 500 ή 1000 άνθρωποι χωρίς δουλειά. Για να είναι πραγματική η νίκη των κατοίκων που αντιδρούν, θα πρέπει πρώτα το Υπουργείο μέσα απο επιστημονική μελέτη να αποδεχθεί τους πιθανούς κινδύνους και έπειτα να οργανώσει σχέδιο απορρόφησης και επαγγελματικής αποκατάστασης όσων εργαζομένων θα πληγούν. Κανείς δεν θα λυπηθεί το κλεισιμο μιας πολυεθνικής μεταλλευτικής εταιρίας που το κράτος δεν θα βγάλει ούτε 1 Ευρώ απο τα προιόντα εξόρυξης αυτής. Πολλοί όμως θα στενοχωρηθούν που κάποιοι άνθρωποι θα χάσουν τις δουλειές τους καθώς και για τις οικογενείές τους.
Η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πράξει ως αριστερή κυβέρνηση αλληλεγγύης. Αριστερή Κυβέρνηση που προασπίζει τα συλλογικά συμφέροντα των εργαζομένων και των εργατών και διασφαλίζει την επιβίωσή τους. Αριστερή Κυβέρνηση με οικολογικό πρόσημο και διάθεση ήπιας βιώσιμης ανάπτυξης έξω απο πολυεθνικά συμφέροντα.