Του Τάσου Τσακίρογλου
Ο Βρετανός οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς αναρωτιέται εάν το αποτέλεσμα μιας πιθανής συμφωνίας της Ελλάδας με τους δανειστές θα είναι η συνέχιση της λιτότητας και εκτιμά ότι οι Γερμανοί και λοιποί βορειοευρωπαίοι ηγέτες δεν θέλουν να δείξουν ότι χαρίζονται στους Ελληνες, προκειμένου να μη γίνει αυτό κακό παράδειγμα στον Νότο.
• Ποια είναι η γνώμη σας για τη διαπραγματευτική τακτική του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα με τους «θεσμούς»;
Υπογράφοντας την τετράμηνη παράταση του δεύτερου πακέτου «διάσωσης» ο ΣΥΡΙΖΑ αποδέχτηκε πολλά. Αλλά σωστά προσπάθησε να εκθέσει δημοσίως την αδιαλλαξία της τρόικας στα μάτια του ελληνικού λαού. Ωστόσο, παραμένει το πρόβλημα ότι δεν θα μπορέσει να ανατρέψει τη λιτότητα και να βελτιώσει τις συνθήκες για την πλειονότητα του λαού χωρίς να απορρίψει τις απαιτήσεις της τρόικας και να ανακτήσει τον έλεγχο της οικονομίας από τις μεγάλες επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν το έχει εξηγήσει πραγματικά αυτό στους Ελληνες.
Σαν αποτέλεσμα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ο ελληνικός λαός δεν βλέπει κάποια διέξοδο, εκτός από την αναζήτηση ενός συμβιβασμού με την τρόικα και λίγου χώρου για να αναπνεύσει η χώρα. Αυτός ο χώρος όμως δεν είναι τίποτα παραπάνω απ’ αυτό: μια μικρή ανάσα. Ωστόσο, ακόμη και εάν υπάρξει μια συμφωνία που θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση υπό την τετράμηνη παράταση, τι θα συμβεί μετά το τέλος Ιουνίου; Θα καταλήξει ο ΣΥΡΙΖΑ σε ακόμη μια συμφωνία με την τρόικα και θα συνεχίσει τη λιτότητα;
• Πώς κρίνετε την ιδεολογική πίστη των γερμανικών ελίτ ότι η λιτότητα και το κόψιμο των μισθών είναι ουσιώδη για την τόνωση της κερδοφορίας; Πιστεύετε ότι αυτή θα αποδειχτεί αποτελεσματική μακροπρόθεσμα ή, αντίθετα, θα οδηγήσει σε νέα αδιέξοδα;
Οι Γερμανοί (Σόιμπλε κ.ά.) υποστηρίζουν ότι ο μόνος τρόπος για να οδηγηθεί ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός σε ανάκαμψη είναι οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί και η μείωση του χρέους (δημόσιου και όχι ιδιωτικού). Ορισμένοι (όπως για παράδειγμα ο Γιάνης Βαρουφάκης) λένε ότι η θέση των Γερμανών και του Γιούρογκρουπ είναι ανορθολογική. Γιατί δεν μπορούν οι γερμανικές και ευρωπαϊκές ελίτ να δουν ότι είναι προς όφελός τους να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για έργα υποδομής, μισθούς και υπηρεσίες και κατ’ αυτόν τον τρόπο να αυξήσουν τη ζήτηση;
Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να αναπτυχθούν οι οικονομίες. Ομως αυτό αποτελεί μια αυταπάτη. Ναι, όταν βρίσκεσαι σε βαθιά ύφεση, όπως τώρα η νότια Ευρώπη, η περικοπή των κυβερνητικών δαπανών κάνει τα πράγματα χειρότερα. Ομως ο καπιταλισμός δεν ανακάμπτει με μεγαλύτερη ζήτηση, αλλά με περισσότερα κέρδη. Ετσι, είναι απολύτως λογικό για τις πολιτικές ελίτ, εκ μέρους του κεφαλαίου, να προσπαθούν να περικόψουν το μερίδιο της αξίας που πηγαίνει στην εργασία για μισθούς και, επίσης, τις κρατικές δαπάνες και να ελέγξουν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Η λιτότητα κάνει τα πράγματα χειρότερα βραχυπρόθεσμα, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να βοηθήσει να υπάρξουν οι συνθήκες για ανάκαμψη της κερδοφορίας. Φυσικά, όπως είπε ο Κέινς, «μακροπρόθεσμα, όλοι θα είμαστε νεκροί».
• Ποια είναι η γνώμη σας σχετικά με την άποψη ότι η Ελλάδα πρέπει να φύγει από το ευρώ και στη συνέχεια να προσπαθήσει να αντιστρέψει τη λιτότητα; Ποιες θα ήταν οι συνέπειες ενός Grexit;
Τι ενδιαφέρει τους Ελληνες; Να ξαναπάρουν πίσω τις δουλειές τους με λογικά εισοδήματα, ώστε να μπορούν να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους, την ένδυση και την τροφή των παιδιών τους. Να έχουν επαρκείς συντάξεις, ώστε να ζουν στα γηρατειά τους. Να έχουν αξιοπρεπείς υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης, αλλά και στέγαση και συγκοινωνίες σε λογικές τιμές. Ολα αυτά έχουν καταστραφεί τα τελευταία έξι χρόνια, τουλάχιστον για τους περισσότερους πολίτες. Ετσι, το να αναστρέψεις τη λιτότητα αποτελεί το πρώτο καθήκον.
Η κατάργηση της λιτότητας σημαίνει να πάρεις τον έλεγχο της οικονομίας από τα χέρια των καπιταλιστών. Αυτό συνεπάγεται σοσιαλιστικά μέτρα στο εσωτερικό: δημόσια ιδιοκτησία των τραπεζών, έλεγχοι κεφαλαίων για να εμποδιστούν οι πλούσιοι να βγάζουν τα λεφτά τους στο εξωτερικό. Επίσης καθιέρωση κατώτατου μισθού, αποκατάσταση των δημόσιων υπηρεσιών και των θέσεων εργασίας, βοήθεια στις μικρές επιχειρήσεις. Σημαίνει φορολόγηση του τομέα των μεγάλων επιχειρήσεων όπως ο εφοπλισμός, αλλά και η ένταξη των στρατηγικών βιομηχανιών σε ένα εθνικό σχέδιο επενδύσεων και ανάπτυξης.
Πολλά απ’ αυτά τα μέτρα δεν παραβιάζουν τις ευρωπαϊκές Συνθήκες ή τη Συνθήκη του Μάαστριχτ για την ευρωζώνη. Αλλά, φυσικά, θα προκαλούσαν σύγκρουση με τους ηγέτες της Ε.Ε και την ΕΚΤ, οι οποίοι θα προσπαθούσαν να αποκόψουν την Ελλάδα από την εξωτερική χρηματοδότηση, ενώ το ευρωπαϊκό κεφάλαιο θα ματαίωνε τις εσωτερικές επενδύσεις. Πιθανώς, η κατάσταση αυτή θα ωθούσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναζητήσουν έναν τρόπο να διώξουν την Ελλάδα από την ευρωζώνη.
• Και το σενάριο της εθελοντικής εξόδου;
Μια «εθελοντική» έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν πιθανότατα χειρότερη για την ελληνική καπιταλιστική οικονομία από το να παραμείνει υπό συμφωνημένους όρους με τους Ευρωπαίους ηγέτες. Εάν το ευρώ διατηρούνταν ως νόμισμα της Ελλάδας, η πίστωση θα συρρικνωνόταν δραματικά. Πολλές ελληνικές εταιρείες με χρέη σε ευρώ θα χρεοκοπούσαν.
Εάν εισαγόταν μια νέα δραχμή, θα έπρεπε να υποτιμηθεί κατά 50% ή και περισσότερο. Ο πληθωρισμός θα εκτοξευόταν, ενώ τα πραγματικά εισοδήματα θα βυθίζονταν. Πολλά απ’ αυτά τα πράγματα έχουν ήδη συμβεί στους Ελληνες υπό το καθεστώς ελεγχόμενου πνιγμού που έχει επιβάλει η τρόικα τα τελευταία έξι χρόνια. Ενα Grexit δεν θα το άλλαζε αυτό. Δεν είναι θέμα παραμονής ή όχι στο ευρώ σαν τέτοιο. Το ερώτημα δεν είναι «Grexit ή όχι», αλλά «ελληνικός καπιταλισμός ή όχι».
• Υποστηρίζετε ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος δεν μπορεί να αποπληρωθεί ποτέ και ότι θα έπρεπε να διαγραφεί σαν απεχθές. Είναι αυτό δυνατό με τον σημερινό συσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη;
Περίπου το 90% των ευρωπαϊκών δανείων δεν προορίζονταν για να βοηθήσουν τον ελληνικό καπιταλισμό ή για να βγάλουν τους ανθρώπους από την ύφεση, αλλά για να αποπληρωθούν οι τράπεζες της βόρειας Ευρώπης και τα αμερικανικά hedge
, τα οποία κερδοσκοπούν με το ελληνικό δημόσιο χρέος. Παρότι η αποπληρωμή δεν θα ξεκινήσει πριν από το 2020, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιμένουν να μειώσει η ελληνική κυβέρνηση το υπάρχον χρέος τώρα, όταν η ελληνική οικονομία βρίσκεται βαθιά στην ύφεση. Αυτό απλώς επιδεινώνει περαιτέρω το βάρος του χρέους.
• Τι λέτε για την πρόταση διαγραφής μέρους του χρέους;
Ισως είναι δυνατό να συμφωνήσουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες σε κάποια ακύρωση του χρέους. Το ΔΝΤ αναγνωρίζει ότι αυτό δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Ομως το Γιούρογκρουπ δεν θέλει να υπάρξει κάποιο προηγούμενο που μια χώρα με υψηλό δανεισμό «να τη γλιτώνει», σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας ή της Ισπανίας, οι οποίες αποπληρώνουν τα χρέη τους με τεράστιο κόστος για τους λαούς τους.
Και οι Γερμανοί και οι λοιποί Βορειοευρωπαίοι ηγέτες δεν θέλουν να φανεί ότι χαρίζονται στους «τεμπέληδες και ακόλαστους» Ελληνες μπροστά στους φορολογουμένους τους, στους οποίους έχουν πει ότι γι’ αυτό το χάλι του χρέους ευθύνονται οι ίδιοι οι Ελληνες. Ο μόνος πραγματικός δρόμος να τερματιστεί αυτό το άχθος είναι μια μονομερής αθέτηση του χρέους (default) – στην πραγματικότητα αυτή η απειλή ίσως υποχρεώσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να καταλήξουν σε μια συμφωνία.
• Πώς θα επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα στην Αγγλία την Ε.Ε.;
Η νίκη των Συντηρητικών στις εκλογές του Ηνωμένου Βασιλείου είναι και καλή και κακή για τους Ευρωπαίους ηγέτες. Το καλό γι’ αυτούς είναι ότι έχουν ακόμη ένα μεγάλο κράτος-μέλος που στηρίζει τη λιτότητα. Το κακό είναι ότι η κυβέρνηση του Η.Β. απειλεί να εγκαταλείψει την Ε.Ε. Αυτή η απειλή είναι σημαντικότερο θέμα γι’ αυτούς απ’ ό,τι ένα Grexit. Ωστόσο, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί: η βρετανική κυβέρνηση θα βρει έναν τρόπο ώστε να ηττηθεί στο δημοψήφισμα η θέση για αποχώρηση από την Ε.Ε.
ποιος είναι
Ο Ρόμπερτς εργάζεται στο Σίτι του Λονδίνου και προσεγγίζει την οικονομία από μια μαρξιστική σκοπιά. Στο μπλογκ του thenextrecession.wordpress.com αναλύει σε τακτική βάση τις οικονομικές εξελίξεις και ο αναγνώστης μπορεί να βρει ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες απόψεις για την κρίση, αλλά και για το «ελληνικό ζήτημα». Τελευταίο του βιβλίο είναι το «Η Μεγάλη Υφεση: οι κύκλοι του κέρδους, η οικονομική κρίση».