Το Βανουάτου (Vanuatu) αποτελείται απο ένα σύμπλεγμα 83 νησιών και έχει πληθυσμό 260.000 κατοίκους. Το Βανουάτου είναι μεταξύ των φτωχότερων χωρών του κόσμου και είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε φυσικές καταστροφές, όπως σεισμοί, τσουνάμι, καταιγίδες αλλά και στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας προκαλείται κυρίως λόγω της κλιματικής αλλαγής και το Βανουάτου δεν ειναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει τέτοιο πρόβλημα, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Το πρωί της Κυριακής, οι κάτοικοι του Βανουάτου αντίκρισαν την εκτεταμένη καταστροφή που άφησε ο κυκλώνας Pam στο πέρασμά του. Με ανέμους άνω των 300 χλμ την ώρα, ο κυκλώνας Pam κλίμακας 5 (ο υψηλότερος βαθμός κλίμακας που υπάρχει άνω των 250 χλμ την ώρα) έπληξε αργά την Παρασκευή ως και το Σάββατο τα νησιά Βανουάτου. Τα πρώτα αποτελέσματα απο το πρωί της Κυριακής μιλούν για 8 επιβεβαιωμένους θανάτους και 20 σοβαρά τραυματίες, αν και ο τελικός αριθμός δεν είναι γνωστός και ίσως χρειαστούν βδομάδες για τον υπολογισμό του. Το CNN επισημαίνει ότι οι 8 θάνατοι που αναφέρθηκαν από την Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστροφών είναι μόνο από την πρωτέυουσα του Βανουάτου, Πορτ Βίλα, το οποίο είχε ανακηρυχθεί στην πιο εκτεθειμένη πόλη στον κόσμο στις φυσικές καταστροφές, σύμφωνα με την Australian Broadcasting Company.
Οι ανησυχίες και οι φόβοι είναι εντονότεροι για τα περιφερειακά μικρά νησιά πέρα απο τη πρωτεύουσα , τα οποία ειναι πιο ευάλωτα και έχουν ήδη υποστεί πλήγματα στα συστήματα επικοινωνίας με αποτέλεσμα η εικόνα να μην είναι ξεκάθαρη. Το γεγονός ότι η επικοινωνία με πολλά από τα 80 και πλέον νησιά του αρχιπελάγους είναι αδύνατη, αυξάνει τον φόβο για άνοδο του αριθμού των θανάτων.
Η πρωτεύουσα του Βανουάτου, Πόρτ Βίλα, βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα με αποτέλεσμα την καταστροφή του 90% των κατοικιών, ενώ οι άνθρωποι περιφέρονται στους δρόμους ψάχνoντας για βοήθεια, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το BBC. Σύμφωνα με το Associated Press, υπάρχουν διαλυμένες στέγες σπιτιών, ξεριζωμένα δέντρα και καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος που έχουν μπλοκάρει τους δρόμους της πρωτεύουσας, ενώ υπάρχουν αναφορές για χωριά τελείως κατεστραμμένα. Επιπλέον, σύμφωνα με την Telegraph, το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων είπε ότι διερευνούσε μια ανεπιβεβαίωτη πληροφορία ότι 44 άνθρωποι έχουν πεθάνει στην κεντρική επαρχία του Penama.
Η απομακρυσμένη τοποθεσία του Βανουάτου δεν θα βοηθήσει τη διεθνή ανταπόκριση, καθώς το Πορτ Βίλα είναι πάνω από 1.100 μίλια βορειοανατολικά από το Brisbane της Αυστραλίας και 1.375 μίλια βόρεια του Ώκλαντ, την πλησιέστερη πόλη στη Νέα Ζηλανδία. Ο Ερυθρός Σταυρός έχει ήδη σπεύσει για βοήθεια με την συνοδεία από την Ανθρωπιστική Ομάδα του Ειρηνικού, τη UNICEF και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ να συμβάλλουν στις προσπάθειες. Σύμφωνα με μια έκθεση από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για το Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων, μια ομάδα Αξιολόγησης Καταστροφών και Συντονισμού των Ηνωμένων Εθνών θα βοηθήσει την κυβέρνηση του Βανουάτου με το συντονισμό των δράσεων.
To Reuters αναφέρει επίσης ότι η Αυστραλία υποσχέθηκε 5 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια, η Νέα Ζηλανδία 2,5 εκατομμύρια δολάρια , ενώ η Βρετανία, η οποία διοικούσε από κοινού με τη Γαλλία το Βανουάτου μέχρι την ανεξαρτησία του το 1980, έχει προσφέρει μέχρι στιγμής 2 εκατομμύρια λίρες (2,95 εκατομμύρια δολάρια) σε βοήθεια.
Όπως ανέφερε το BBC, πριν από το χτύπημα στο Βανουάτου, ο κυκλωνας Παμ χτύπησε περίπου 3.000 νοικοκυριά στα κοντινά νησιά του Σολομώντα και το Κιριμπάτι, καταστρέφοντας σπίτια και πλημμυρίζοντας καλλιέργειες. Ο κυκλώνας Pam προκάλεσε επίσης καταστροφικές πλημμύρες στο Τουβάλου, όπου η χώρα έχει κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Μπορεί η προσοχή να έχει στραφει στο επίκεντρο της καταστροφής, στο Βονουάτου, αλλά και στο γειτονικο σύμπλεγμα νησιών του Τουβαλού (Tuvalu) , σχεδόν ο μισός πληθυσμός του έχει πληγεί σοβαρά από την καταστροφή που προκάλεσε ο κυκλώνας Pam. Στο Τουβαλού, ο Ερυθρός Σταυρός διένειμε μόνο στο νησί Φουναφούτι 100 κουβέρτες και 100 μουσαμάδες, ενώ μέσα στις επόμενες ημέρες, το προσωπικό του Ερυθρού Σταυρού και εθελοντές θα διεξάγουν έρευνες από σπίτι σε σπίτι στις πληγείσες περιοχές.Ο Πρωθυπουργός της χώρας Enele Sopoaga είπε στο Radio New Zealand International ότι “45% του συνολικού πληθυσμού του Τουβαλού, οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται στα εξωτερικά νησιά, έχουν πληγεί πάρα πολύ σοβαρά».
To Τουβαλού είναι μια από τις μικρότερες χώρες του κόσμου, με συνολική έκταση 25 τετραγωνικά χιλιόμετρα και συνολικό πληθυσμό 11.000, ενώ θεωρείται μια από τις πιο ευάλωτες χώρες στην κλιματική αλλαγή, όπως ακριβώς και το Βανουάτου. Παρά το γεγονός ότι εκπέμπει ελάχιστο διοξειδίο του άνθρακα, ίσως θα είναι μία από τις πρώτες χώρες που θα εξαφανιστεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας που προκαλείται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις ανεπτυγμένες χώρες. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, μια από τις πιο γνωστές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, είναι μια κρίσιμη απειλή για το Τουβάλου, καθώς το υψηλότερο σημείο του είναι μόλις 4 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Κατά τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν κατασκευάσει πιθανά σενάρια για να να κατανοήσουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας. Ειδικά για το Τουβαλού, τα σενάρια εκπομπών και οι προβλέψεις της θερμοκρασίας και της στάθμης της θάλασσας, είναι τρεις σε αριθμό : χαμηλή (Β1), μέση (Α1Β) και υψηλή (Α2), για τις χρονικές περιόδους 2030, 2055 και 2090 αντίστοιχα. Το σενάριο χαμηλών εκπομπών προβλέπει άνοδο της στάθμης της θάλασσας από 4-14 εκ. μέχρι το 2030, 9 -25 εκ. μέχρι το 2055 και μέχρι 16-45εκ το 2090. Το μέσο σενάριο εκπομπών προβλέπεται να είναι της τάξης των 5-14εκ μέχρι το 2030, μέχρι το 2055 10-29εκ και 19-56εκ μέχρι το 2090. Το σενάριο υψηλών εκπομπών προβλέπει άνοδο 4-14εκ μέχρι το 2030, μέχρι το 2055 σε 9-28εκ και 19-58εκ μέχρι το 2090.
Κατα τη διάσκεψη του Κιότο στην Ιαπωνία το 1997, τo Τουβαλού τράβηξε πάνω του τα διεθνή φώτα της δημοσιότητας όταν ο τότε Πρωθυπουργός Κολόα Ταλάκε απευθύνθηκε στους ηγέτες του κόσμου, καλώντας τους να αναλάβουν άμεση δράση για την υπερθέρμανση του πλανήτη και προβάλλοντας το γεγονός ότι το Τουβαλού βυθιζόταν στον Ειρηνικό Ωκεανό. Το 2001, το Τουβαλού διαμαρτυρήθηκε για την αποτυχία των Ηνωμένων Πολιτειών να υπογράψουν τη συμφωνία του Κιότο για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών το 2005, το Τουβαλού, τόνισε ιδιαίτερα το θέμα της ασφάλειας του περιβάλλοντος σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Στη διάσκεψη για το κλίμα στην Κοπεγχάγη το 2009, το Τουβαλού έγινε το διεθνές σύμβολο των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Στην Κοπεγχάγη, το Τουβάλου σκιαγράφησε ένα νέο πρωτόκολλο, το οποίο θα συμπλήρωνε και δεν θα αντικαταστούσε το Πρωτόκολλο του Κιότο. Το προτεινόμενο «Tuvalu Protocol» όριζε σε ένα κοινό όραμα τους στόχους του περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα κατά του 1,5 ° C ως ένα αποτελεσματικό στόχο και τη σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στα 350 ppm, δύο κύριους παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και περαιτέρω το μέλλον του Τουβαλού. Ωστόσο τόσο οι ανεπτυγμένες όσο και οι μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία τάχθηκαν κατά της πρότασης του Τουβάλου, καθώς μια τέτοια πρόταση θα περιόριζε αδικαιολόγητα τις οικονομίες τους.
Εδώ είναι το σημείο που αντιλαμβανόμαστε την υποκρισία που κρύβεται πίσω απο τέτοια περιστατικά. Μιλάμε για χώρες- συμπλέγματα νησιών που πέρα του ότι ειναι ευάλωτα σε φυσικές καταστροφές, αντιμετωπίζουν και τις επιπτώσεις της κλιματικης αλλαγής, η οποία δημιουργήθηκε απο τα ανεπτυγμένα κράτη αλλά και απο κάποια «αναπτυσσόμενα» όπως η Κίνα και η Ινδία. Όλα αυτά τα κράτη αρνούνται πεισματικά να ελαττώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα καθώς αυτό συνδέεται άμεσα με την παραγωγή τους και την οικονομία τους. Απο την άλλη πλευρά, ο ΟΗΕ φαντάζει ανικανος να επιλύσει αυτό το πρόβλημα, καθώς όλες οι Διασκέψεις για το κλίμα έχουν κατά κοινή ομολογία αποτύχει. Αποτέλεσμα αυτής της άρνησης και αυτής της αδυναμίας αντίστοιχα, είναι αυτά τα συμπλέγματα νησιών στον Νότιο Ειρηνικό Ωκεανό να τείνουν προς βύθιση καθώς σύμφωνα με τις προβλέψεις η στάθμη ανεβαίνει σταδιακά και σταθερά.
Όταν λοιπόν μεγάλες φυσικές καταστροφές λαμβάνουν χώρα σε αυτά τα νησια, σπέυδουν ο ΟΗΕ και οι ανεπτυγμένες χώρες να προσφέρουν κάποια εκατομμύρια προς βοήθεια, ρίχνοντας στάχτη στα μάτια του κοινού καθώς αποκρύπτεται το περιβαλλοντικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και επιπλέον εφησυχάζονται οι συνειδήσεις των πολιτών ότι τα ισχυρά κρατη βοηθάνε τα αδύναμα και τους έχοντες ανάγκη. Αποκρύπτονται λοιπόν όλοι οι τωρινοι και μελλοντικοί υπαίτιοι, ενώ δημιουργούνται σχέσεις εξάρτησης των μικρών αυτών κρατών προς τους ιδίους μέσω των προσφορών βοήθειας. Η αντιμετώπιση τέτοιων θεμάτων δεν πρέπει να μένει στην επιφάνεια αλλά να πραγματοποιείται εις βάθος και επιπλέον το ενδιαφέρον δεν πρέπει να μετατοπίζεται περιστασιακά στα νησιά του Νοτιου Ειρηνικού όταν πλήττονται απο τυφώνες αλλά να παραμένει εκεί ως μόνιμη υπενθύμιση των ευθυνών που φέρουμε όλοι για την κλιματική αλλαγή.