To Skouliki Tom ταξίδεψε μέχρι το Βερολίνο και συνάντησε τη δημιουργό και σκηνοθέτη του ντοκυμαντέρ “Burning from the inside”, Mάρσια Τζιβάρα.
To “Βurning from the inside” είναι ένα κοινωνικο-πολιτικό ντοκυμαντέρ που επικεντρώνεται στην άνοδο των νεοναζί της Χρυσής Αυγής ως το τερατώδες παιδί της κρίσης, από την είσοδό της στη Βουλή το 2012 μέχρι τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και τη δίωξη των μελών και βουλευτών της.
Το ντοκυμαντέρ εξετάζει ακόμα τις πολιτικές και κοινωνικές δομές της Ελλάδας που άφησαν χώρο στο φασισμό αλλά και το αντιφασιστικό κίνημα που γιγαντώθηκε την ίδια στιγμή σε Ελλάδα και Γερμανία.
(Η Μάρσια Τζιβάρα σπούδασε Τηλεόραση και κινηματογράφο στην Αγγλία όπου έζησε για αρκετά χρόνια. Στην συνέχεια παρακολούθησε σεμινάρια σεναρίου στην Αγγλία και στην Ελλάδα. Εργάζεται σαν β. σκηνοθέτης, casting director και σκηνοθέτης, σε ταινίες, σήριαλ, ντοκυμαντέρ και διαφημιστικά. Από το τέλος του 2011 ζει και δουλεύει στο Βερολίνο.)
1) Πείτε μας λίγα λόγια για το “Burning from the inside”. Γιατί διαλέξατε αυτόν τον τίτλο;
Το ”Burning from the inside” είναι ένα αντιφασιστικό ντοκιμαντέρ που διαδραματίζεται σε Βερολίνο και Αθήνα. Μέσα από την ματιά των Ελλήνων μεταναστών στην Γερμανία, παρακολουθούμε τις εξελίξεις στην Ελλάδα, καθώς και την αγωνία τους να μετέχουν στα γεγονότα από μακριά προσπαθώντας να δημιουργήσουν μια ‘φωνή’ στην Ευρώπη που μιλάει για τον εκφασισμό της Ελληνικής κοινωνίας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, προσπαθούμε να μιλήσουμε και για τις ευθύνες της Γερμανίας ως προς την άνοδο της ακροδεξιάς, καθώς και για τις σχέσεις Ελλήνων και Γερμανών νεοναζί.
Τέλος, επικεντρωνόμαστε στην παράλληλη άνοδο του αντιφασιστικού κινήματος και στις δύο χώρες, παρουσιάζουμε τα κινήματα αλληλεγγύης που δημιουργήθηκαν στην Γερμανία, και προτείνουμε τρόπους συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών ώστε να παταχθεί το φαινόμενο του φασισμού.
Ο τίτλος, θα έλεγα ότι ‘γεννήθηκε’ πολύ πριν η ταινία αρχίσει να παίρνει καθαρή μορφή στο μυαλό μου. Ζώντας και ‘γω στο Βερολίνο και παρακολουθώντας την παράνοια της πολιτικής σκηνής στην Ελλάδα, μου φαινόταν σαν να ήταν όλη η χώρα ένα ηφαίστειο που έβραζε και κάποια στιγμή θα ανατιναζόταν χωρίς προειδοποίηση. Και η στιγμή αυτή έφτασε όταν δολοφονήθηκε ο Παύλος Φύσσας.
2) Έχουν βγει πολλά βίντεο ή ντοκιμαντέρ που ερευνούν το φαινόμενο της ΧΑ. Τί το διαφορετικό έχει να προσφέρει το δικό σας;
Πιστεύω ότι όλα τα ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησαν είχαν κάτι καινούριο να μας πουν τη δεδομένη στιγμή, όπως θα έχουν και κάτι να μας θυμίζουν όταν θα τα βλέπουμε ξανά μετά από 20 χρόνια.
Αυτό συμβαίνει γιατί και οι δημιουργοί τους, είμαστε και μεις με την δική μας ματιά ένα αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνιών μέσα στις οποίες ζούμε. Κατά συνέπεια, η καταγραφή της εκάστοτε στιγμής επηρεάζεται (μέσα σε άλλα) από το προσωπικό στοιχείο και τα προσωπικά βιώματα του κάθε ‘αφηγητή’ και είναι αυτό που κάνει την διαφορά.
Όσον αφορά το Burning from the inside, δεν θα έλεγα ότι είναι ένα ντοκιμαντέρ για την Χρυσή Αυγή, αλλά ένα ντοκιμαντέρ που χρησιμοποιεί την Χρυσή Αυγή ως άξονα, για να μιλήσει για όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ελληνική κοινωνία. Τον ρατσισμό, τη διαφθορά, τη μισαλλοδοξία και κυρίως την κρίση των αξιών. Επίσης, είναι μια ταινία που είναι κατά μία έννοια βιωματική. Δηλαδή, μέσα από τον ‘κόσμο’ που παρουσιάζουμε στο ντοκιμαντέρ,εκπροσωπούμε κατά κάποιον τρόπο και τον εαυτό μας. Την θέση μας δηλαδή ως μετανάστες στην Γερμανία, που προσπαθούν να μιλήσουν για αυτά που τους ενοχλούν.
3) Πόσο καιρό κράτησαν τα γυρίσματα και ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε κατά τη διάρκεια αυτών;
Τα γυρίσματα κράτησαν 1.5 χρόνο περίπου και άλλους 6 μήνες το μοντάζ και το post-production. Η πρώτη δυσκολία που αντιμετωπίσαμε (η οποία βέβαια μας ‘κατατρέχει’ ακόμα και τώρα) έχει να κάνει με την έλλειψη χρημάτων. Από την αρχή του στησίματος της ταινίας, συμφωνήσαμε όλη η ομάδα πως δεν θα δεχτούμε χρήματα από οποιονδήποτε φορέα (δημόσιο ή ιδιωτικό) θα μπορούσε μελλοντικά να αποκτήσει ‘άποψη’ στην παρουσίαση του θέματος ή να ‘λογοκρίνει’ το περιεχόμενο της ταινίας. Θέλαμε να είμαστε ελεύθεροι να παρουσιάσουμε την πραγματικότητα όπως την ζήσαμε, χωρίς να έχει κανείς προσδοκίες οποιουδήποτε είδους. Για αυτόν τον λόγο, καταφύγαμε στην κοινωνική χρηματοδότηση, και παρόλο που τα χρήματα που μαζέψαμε ήταν ελάχιστα, δόθηκαν με πολύ αγάπη και υποστήριξη. Το ότι αυτή η ταινία κατάφερε να γίνει κάτω από αυτές τις συνθήκες και να έχει αυτό το αποτέλεσμα, οφείλεται στο πάθος και στην αφοσίωση που δείξανε οι συνεργάτες μου, στην υποστήριξη που είχαμε από δεκάδες αντιφασιστικές οργανώσεις και ακτιβιστές, καθώς και στην σκληρή δουλειά που ρίξαμε όλοι.
Η δεύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσαμε είχε να κάνει με την επικαιρότητα του θέματος. Οι εξελίξεις ήταν τόσο ραγδαίες, άμεσες και απρόσμενες, που δυσκολευόμασταν να βάλουμε ένα ‘τέλος ‘ στα γυρίσματα και συνεπώς στην ιστορία. Επίσης, υπήρχε και η χιλιομετρική απόσταση μεταξύ των δύο χωρών και η παράλληλη εξέλιξη των ίδιων γεγονότων. Προκειμένου να έχουμε αυτόν τον παραλληλισμό μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας που είναι και το χαρακτηριστικό του ‘Burning from the inside’, καταφύγαμε σε διάφορες λύσεις, όπως τα γυρίσματα μέσω skype. Όταν για παράδειγμα γινόταν κάτι στην Ελλάδα που είχε ενδιαφέρον αλλά δεν μπορούσαμε να πάμε, αναλάμβανε το γύρισμα ένα second unit συνεργείο που είχαμε δημιουργήσει στην Αθήνα και ο συντονισμός γινόταν από εμένα μέσω διαδικτύου. Στην αρχή αυτό ήταν αρκετά δύσκολο, κυρίως μέχρι να μάθουμε καλά ο ένας τον άλλο και μέχρι να συντονιστούμε όλοι στο ίδιο μήκος κύματος. Μερικούς μήνες αργότερα όμως, αυτό λειτούργησε τόσο καλά, που πιστεύω συνέβαλλε σημαντικά στο τελικό αποτέλεσμα.
Και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να πω πως παρόλο που οι δυσκολίες ήταν άπειρες και πολλές φορές έφτασα σε απόγνωση, οι συνεργάτες μου με την διαρκή στήριξη τους και την επιμονή τους, δεν με άφησαν να ‘λυγίσω’. Και γι’ αυτό θέλω να τους πω ένα μεγάλο ‘ευχαριστώ’.
4) Τι θέλετε να πετύχετε με την προβολή του;
Με την προβολή του ‘Burning from the inside’ θέλουμε να τραβήξουμε την προσοχή τόσο των Ελλήνων όσο και των υπόλοιπων Ευρωπαίων, ώστε να ακουστούν πράγματα που δύσκολα ακούγονται δημόσια. Θα θεωρηθούν αρκετά ‘προκλητικές’ κάποιες από τις απόψεις που εκφράζονται και σίγουρα κάποιοι θα ταρακουνηθούν. Αντιπροσωπεύουν όμως μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων, που εσκεμμένα δεν τους αναλογεί βήμα στα mainstream media.
Θέλουμε λοιπόν να παρουσιάσουμε μια άλλη οπτική των πραγμάτων που συνδέει αυτά που γίνονται στην Ελλάδα με αυτά που γίνονται στην Ευρώπη, να κριτικάρουμε τον ρόλο της Γερμανίας στη διεθνή πολιτική σκηνή και κυρίως να δείξουμε την απεριόριστη δύναμη που μπορεί να έχει ο κόσμος απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης, όταν είναι ενωμένος.
Ιδανικά, δεν θέλουμε μόνο να ταρακουνήσουμε τον κόσμο, θέλουμε και να τον εμπνεύσουμε!
5) Πώς αντιμετωπίζονται στη Γερμανία μορφώματα παρόμοια με αυτό της ΧΑ;
Στη Γερμανία απαγορεύονται δια νόμου οι νεοναζιστικές οργανώσεις, οι οποίες και διώκονται ποινικά. Γι’ αυτό οι νεοναζί προσπαθούν να συγκαλυφθούν πίσω από νέο-φιλελεύθερες απόψεις, υιοθετώντας έναν πιο ‘ήπιο’ δημόσιο χαρακτήρα. Δεν θα μπορούσε για παράδειγμα ο Fischer του N.P.D να φωνάξει δημόσια (όπως έκανε ο Μιχαλολιάκος) ότι ‘ναι, είμαστε ρατσιστές’, γιατί οι σύντροφοι του θα του πηγαίνανε τσιγάρα στη φυλακή. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι Γερμανοί έχουν λύσει το πρόβλημα. Αντιθέτως, Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι βιώνουν αυτή τη στιγμή μια κατάσταση αντίστοιχη με αυτή της Ελλάδας. Αναφέρομαι στην περίπτωση της ακροδεξιάς οργάνωσης NSU της οποίας η υπόθεση εκδικάζεται από πέρυσι. Για όσους δεν γνωρίζουν, η συγκεκριμένη, είναι μια νεοναζιστική οργάνωση που δρούσε επί 15 τουλάχιστον χρόνια στη Γερμανία και έχει στο ενεργητικό της τουλάχιστον 9 δολοφονίες με ρατσιστικά κίνητρα. Μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί οι δολοφονίες οχτώ Τούρκων και ενός Έλληνα, του Θεόδωρου Βουλγαρίδη. Η οργάνωση ξεσκεπάστηκε όταν ένα μέλος της αυτοκτόνησε αφήνοντας πίσω του στοιχεία που οδήγησαν την αστυνομία στα ίχνη τους. Το μεγάλο σκάνδαλο της υπόθεσης όμως είναι, ότι όπως αποκαλύφθηκε μετά από πιέσεις διαφόρων αντιφασιστικών οργανώσεων, οι Γερμανικές μυστικές υπηρεσίες ήταν ενήμερες για την δράση της οργάνωσης, πράγμα που οδήγησε την Μέρκελ στο να ζητήσει δημόσια ‘συγνώμη’.
Εν κατακλείδι, θα έλεγα ότι αυτό που βλέπω εγώ στη Γερμανία (πέρα από τις ευθύνες που αναλογούν στο κράτος ) είναι ότι η κοινωνία η ίδια έχει πιο ‘υγιή’ αντανακλαστικά απέναντι σε τέτοια μορφώματα από ότι η Ελληνική και αυτό είναι που με προβληματίζει.
6) Συμμερίζεστε την άποψη ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων της ΧΑ είναι παραπλανημένοι / αγανακτισμένοι πολίτες που την ψηφίζουν από αντίδραση;
Αυτό που δέχομαι, είναι ότι δεν είναι όλοι οι ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγής ‘στρατευμένοι’ νεοναζί. Όσο παραπλανημένος όμως και να είναι κάποιος, δεν μπορεί να μην λειτουργεί και βάση των προσωπικών του αξιών και βάση της προσωπικής του συνείδησης. Για μένα δεν υπάρχει ούτε δικαιολογία ούτε άφεση. Όταν δολοφονήθηκε ο Σαχζάντ Λουκμάν πολύ πριν από τον Φύσσα, δεκάδες αντιφασιστικές οργανώσεις της Ελλάδας και του εξωτερικού έκαναν τρομακτικές αποκαλύψεις για το ‘ποιόν’ της Χρυσής Αυγής. Δόθηκε λοιπόν η ευκαιρία σε όλους αυτούς να διαλέξουν στρατόπεδο.
Επίσης, όταν λέμε ότι ‘ψηφίζουν από αντίδραση’ τι εννοούμε; Αντίδραση ενάντια σε ποιον; Γιατί όπως βλέπουμε στο κράτος δεν εναντιώνονται. Αντίθετα, το στηρίζουν και μάλιστα στη χειρότερη του μορφή. Γενικά, η συγκεκριμένη δήλωση, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί πολύ από τα media, είναι κατά την γνώμη μου απαράδεκτη. Είναι σαν να λέμε στον ψηφοφόρο ότι απαλλάσσετε των ευθυνών του λόγω βλακείας. Σαν να του λέμε οτι δεν είναι συνειδησιακά υπεύθυνος για την επιλογή του και ότι δεν είναι υπόλογος για τις αποφάσεις του απέναντι στην κοινωνία. Με αυτή τη λογική, απενοχοποιούνται οι όποιοι ψηφοφόροι και δημιουργούμε έτσι έφορο έδαφος για την καλλιέργεια ιδεολογημάτων και συμπεριφορών που ενώ είναι βλαβερές για το σύνολο, δεν αποδοκιμάζονται.
7) Με τις δίκες των χρυσαυγιτών να βρίσκονται προ των πυλών πώς πιστεύετε ότι μια καταδικαστική ή αθωωτική απόφαση μπορεί να συντελέσει στην εξέλιξη του φαινομένου;
Όπως είπα και πριν, δεν θεωρώ ότι το πρόβλημα γεννήθηκε με την άνοδο της Χρυσής Αυγής, ούτε θα λυθεί με την εξαφάνιση της. Άρα δεν πιστεύω πως θα τελειώσουμε και με την όποια καταδικαστική απόφαση εναντίον της, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως δεν θέλω να τους δω να καταδικάζονται. Από την άλλη βέβαια, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο πως θα χειριστούμε το θέμα και στο ποιους όρους θα χρησιμοποιήσουμε, έτσι ώστε να αποφύγουμε στο μέλλον γενικοποιήσεις εις βάρος άλλων ομάδων. Επίσης, πιστεύω ότι όλες οι μορφές εξουσίας αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα-και δεν αναφέρομαι μόνο στην δικαστική- αδυνατούν να προσφέρουν δικαιοσύνη, γιατί πολύ απλά είναι διαβρωμένες από τον πυρήνα τους. Με λίγα λόγια, αργήσαμε τόσο ως κράτος και ως κοινωνία να αρχίσουμε να ξετυλίγουμε το κουβάρι, που τώρα τα πράγματα είναι ιδιαίτερα περίπλοκα. Όπως και στην μεταπολεμική Γερμανία, ίσως και μεις χρειαστεί να περάσουμε από μια περίοδο ‘αποναζιστικοποίησης’ προκειμένου να ‘αναρρώσει’ η Ελληνική κοινωνία από τις πληγές της.
8) Πότε και πού θα γίνουν οι προβολές του ντοκιμαντέρ; Θα προβληθεί στην Ελλάδα; Τί είδους κοινό πιστεύετε ότι θα προσέλθει για να το παρακολουθήσει;
Αυτή τη στιγμή το ντοκιμαντέρ κάνει τον φεστιβαλικό του κύκλο. Το έχουμε στείλει σε διάφορα φεστιβάλ (κυρίως ανθρωπίνων δικαιωμάτων) σε όλο τον κόσμο και από το τέλος του Γενάρη περιμένουμε τα πρώτα αποτελέσματα. Είχαμε και μια διάκριση στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Τζακάρτα, στην Ινδονησία, όπου το Burning from the inside απέσπασε το GOLDEN AWARD στην κατηγορία Ευρωπαϊκό ντοκιμαντέρ.Τα φεστιβάλ είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να ταξιδέψει μια ταινία σε όλο τον κόσμο, να διαδοθεί και να αποκτήσει κοινό. Ειδικά όταν η παραγωγή είναι ανεξάρτητη και δεν υπάρχουν χρήματα. Όσο για την Ελλάδα, ελπίζουμε και θέλουμε να κάνουμε πρεμιέρα τον Μάρτιο στο διεθνές φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Αυτή θα είναι κατά πάσα πιθανότητα και η πρώτη μας δημόσια προβολή. Όσο για το κοινό που θα προσελκύσει, εκτός από τον κόσμο του ενεργού αντιφασισμού, πιστεύω ότι θα προσελκύσει τους ‘Ελληνες της διασποράς αλλά και ένα ευαισθητοποιημένο πολιτικά Ευρωπαϊκό κοινό. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε μέσα από το ντοκιμαντέρ, είναι να δώσουμε –μέσα από το παράδειγμα της Ελλάδας-μια παγκόσμια διάσταση στο φαινόμενο του Ναζισμού, να το συνδέσουμε με τις πολιτικές και ιστορικές συγκυρίες που βιώνουμε σήμερα έτσι ώστε να αφορά άμεσα περισσότερο κόσμο. Αλλά η μεγάλη μου επιθυμία, είναι η ταινία να αγγίξει ένα κοινό που δεν είναι απαραίτητα ενημερωμένο ή πολιτικοποιημένο, που ανήκει ηλικιακά σε ηλικίες που συνήθως δεν έχουν επαφή με το διαδίκτυο και ενημερώνονται από τα mainstream media.
9) Παρά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, είδαμε ότι τα ποσοστά της ΧΑ στις ευρωεκλογές αυξήθηκαν. Γιατί πιστεύετε ότι συνέβη αυτό;
Αυτό για άλλη μια φορά αποδεικνύει ότι δεν πρόκειται για παραπλανημένους ψηφοφόρους αλλά για συνειδητοποιημένους ψηφοφόρους. Πιστεύω ότι ένα κομμάτι έχει να κάνει με την ‘αντιμνημονιακή’ στάση της Χρυσής Αυγής, ένα δεύτερο κομμάτι με την αντίστοιχη πτώση της Ν.Δ στα ποσοστά και ένα τρίτο, με το ‘μιντιακό’ παιχνίδι που στήθηκε μετά την δολοφονία των 2 Χρυσαυγιτών έξω από τα γραφεία τους. Θα πρέπει όμως να πω, ότι κανένας λόγος από μόνος του αλλά ούτε και οι τρεις μαζί, δεν μπορούν να εξηγήσουν την παράνοια που κρύβει όλο αυτό. Και εδώ ίσως αξίζει να πούμε πως για αυτό το λόγο, πρέπει αυτό το φαινόμενο να το αντιμετωπίσουμε με πολύπλευρες δράσεις που θα στοχεύουν προς όλα τα μέτωπα. Στον δρόμο, στην παιδεία, στην τέχνη, ακόμα και στην εκκλησία, που παίζει ‘ειδικό’ ρόλο στην Ελλάδα.
10) Τα αποτελέσματα των πρόσφατων ευρωεκλογών έδειξαν μια στροφή των Ευρωπαίων σε εθνικιστικά / ακροδεξιά κόμματα. Σε τι οφείλεται αυτό κατά τη γνώμη σας;
Θα ήθελα να τονίσω, ότι αυτή η ‘στροφή’ στην ακροδεξιά δεν εμφανίστηκε από το πουθενά. Εκτός βέβαια από την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση που μας παραπέμπει στις κοινωνικό-πολιτικές συνθήκες που ανέδειξαν και τον Χίτλερ, το έδαφος καλλιεργείται εδώ και χρόνια τόσο από τις ίδιες τις ακροδεξιές οργανώσεις που δικτυώνονται μεταξύ τους πανευρωπαϊκά, όσο και από τα κυρίαρχα κόμματα που τους προετοιμάζουν το έδαφος. Θα θυμίσω μια δήλωση της Μέρκελ το 2010, η οποία αναφερόμενη στο Βερολίνο, το οποίο είναι γνωστό για το τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα που προσελκύει, δηλώνει: «Η πολυπολιτισμικότητα έχει αποτύχει». Τέσσερα χρόνια αργότερα (όπως θα δείτε και στην ταινία) οικειοποιείται αυτήν την δήλωση το νεοναζιστικό κόμμα N.P.D και διαδηλώνει στο Βερολίνο με μότο κατά της πολυπολιτισμικότητας λέγοντας: ‘Θα διαδηλώνουμε στο Kreuzberg μέχρι το Kreuzberg να επιστρέψει στους Γερμανούς και στην Γερμανία, μέχρι να επανακαταλάβουμε την πόλη μας.’ Μας θυμίζει κάτι αυτό? Όταν λοιπόν βλέπουμε τους νεοναζί να αναπαράγουν δηλώσεις που προηγουμένως έχουν ξεστομίσει οι ‘ηγέτες’ μιας χώρας, μπορούμε να καταλάβουμε με ποιους τρόπους διευκολύνεται η πρόσβαση της ακροδεξιάς στην εξουσία και πως οδηγούμαστε σε τέτοια αδιέξοδα.
Δείτε το trailer του Burning from the inside