(Επαναστατική Κουζίνα)

Αγαπητές μου φίλες –και φίλοι- καλωσήρθατε στον τομέα μαγειρικής και επανάστασης του Γελωτοποιού.

Σήμερα θα μαγειρέψουμε κάτι πολύ συνηθισμένο με πολύ ξεχωριστό τρόπο. Θα φτιάξουμε φασόλια-γίγαντες chakalaka στη γάστρα. Τα αγαπημένα όσπρια κάθε παιδιού και κάθε Δον Κιχώτη -με άρωμα νότιας Αφρικής και παρεισφρήσεις Άπω Ανατολής.

Με την ευκαιρία της γαστρονομικής μας περιπλάνησης θα μάθουμε και λίγα πράγματα για τον χαμογελαστό και αποφασιστικό Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος είχε τις προάλλες τα γενέθλια του –έφτασε αισίως τα 94!

Να τα εκατοστίσεις, πρόεδρε.

Προτού ξεκινήσουμε θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στο μπλοκ μας δε θα βρείτε κρεατοφαγικές συνταγές. Όχι μόνο επειδή το κρέας επιβαρύνει την ήδη επιβαρυμένη υγεία μας. Ούτε επειδή η παραδοσιακή κουζίνα της χώρας μας, βρίθει από υπέροχες συνταγές για όσπρια και λαχανικά, χόρτα, λαδερά και σαλάτες. Αλλά κυρίως γιατί ο Γελωτοποιός πιστεύει ότι τα ζώα δεν υπάρχουν για να τα σφάζουμε. Και αν δεν μπορούμε να γίνουμε αποκλειστικά χορτοφάγοι τουλάχιστον ας γινόμαστε υπαίτιοι της σφαγής όσο μπορούμε πιο σπάνια. Ας γίνει η κουζίνα μας ο προθάλαμος της λήξης του απαρτχάιντ –του διαχωρισμού- ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα.

~~{}~~

Προτού σας φανερώσουμε τα υλικά της μυστικής μας συνταγής ας δούμε πως μεγάλωσε ένας άνθρωπος προορισμένος από την κοινωνία να είναι κατώτερος.

Ο Μαντέλα γεννήθηκε το 1918 σε ένα μικρό χωριό της Νότιας Αφρικής. Άνηκε στη φυλή των Κόσα, και το αληθινό του όνομα ήταν Ρολιλάλα –το οποίο στη γλώσσα τους σημαίνει: «Ταραχοποιός».

Δεν νομίζω ότι ο πατέρας του, που διάλεξε αυτό το όνομα, μπορούσε να φανταστεί τι θα γινόταν ο γιος του.

Ο Μαντέλα μεγάλωσε στην ύπαιθρο, βοσκώντας τα ζώα της οικογένειας. Εκείνες τις μέρες τις αναφέρει ως τις πιο ευτυχισμένες της ζωής του. Πήγε σε σχολείο Μεθοδιστών, όπου η δασκάλα του έδωσε το όνομα Νέλσον.

Εκείνα τα χρόνια η Νότια Αφρική ήταν αποικία των Βρετανών και των Μπόερς (κυρίως Ολλανδοί). Οι γηγενείς κάτοικοι αντιμετωπίζονταν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας –στην καλύτερη περίπτωση, όπως οι Αβορίγινες στην Αυστραλία. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ιμπεριαλισμός είναι εφεύρεση των Βρετανών και των Ευρωπαίων, πολύ πριν οι Αμερικάνοι πάρουν τη σκυτάλη.

Μόνο σαν έγινε φοιτητής ο Μαντέλα, σε ένα από τα λίγα πανεπιστήμια για μαύρους, ανακάλυψε την επαναστατική του φλέβα. Σύντομα αποβλήθηκε από το πανεπιστήμιο και βρέθηκε στην «πόλη του χρυσού», το Γιοχάνεσμπουργκ.

Εκεί ξεκίνησε να ασκείται ως δικηγόρος, με τη βοήθεια ενός Εβραίου δικηγόρου, ο οποίος καταπώς λέει ο Μαντέλα: «Ήταν ο πρώτος λευκός που με αντιμετώπισε ως ανθρώπινο ον.»

Αντίθετα στο μεικτό πανεπιστήμιο όπου συνέχισε τις σπουδές του ήταν πάντα –για τους λευκούς συμφοιτητές του- ο κάφρος (kaffir), η πιο προσβλητική λέξη για έναν μαύρο.

Αφυπνίστηκε πολιτικά, έγινε μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), παντρεύτηκε και έκανε το πρώτο του παιδί, μέχρι που το 1948, στις εκλογές όπου ψήφιζαν μόνο λευκοί, πήρε την εξουσία το Εθνικό Κόμμα, του δόκτορα Μαλάν, και νομοθετήθηκε το απαρτχάιντ.

Με το σύστημα του διαχωρισμού οι άνθρωποι κατατάσσονταν σε λευκούς, Ασιάτες, μιγάδες και μαύρους. Κάθε φυλή πήγαινε σε ξεχωριστά σχολεία και νοσοκομεία, ζούσε σε διαφορετικές περιοχές και χρησιμοποιούσε διαφορετικά μέσα μεταφοράς. Ακόμα και ο γάμος ανάμεσα σε άτομα διαφορετικής φυλής απαγορευόταν.

Μέχρι τότε ο Μαντέλα και το ANC, που ήταν επηρεασμένοι από τις επιτυχίες του Μαχάτμα Γκάντι στην Νότια Αφρική και στην Ινδία, πίστευαν στη μη-βίαιη αντίσταση.

Οργάνωσαν την Εκστρατεία Απείθειας, όπου οι εθελοντές-ακτιβιστές αγνοούσαν εσκεμμένα τις επιγραφές «μόνο για λευκούς».

8.500 χιλιάδες εθελοντές φυλακίστηκαν, ανάμεσα τους και ο Μαντέλα, ο οποίος όμως κατηγορήθηκε ως κομμουνιστής (μια ιδιώνυμη κατηγορία και στην Νότια Αφρική).

Ένα χρόνο αργότερα άνοιξε το πρώτο δικηγορικό γραφείο μαύρων στην Νότια Αφρική.

~

Ας δούμε τώρα, γιατί καταλαβαίνω ότι αρχίσατε να κουράζεστε και θα πάτε να αγοράσετε ένα ακόμα από τα άνοστα έτοιμα γεύματα του Μπαρμπα-Θωμά, τα υλικά που θα χρειαστούμε για τους γίγαντες chakalaka:

300 γρ φασόλια γίγαντες (ή ελέφαντες)

Ένα μικρό κομμάτι φρέσκο τζίντζερ (σε μέγεθος σκελίδας σκόρδου)

Δυο πιπεριές Φλωρίνης

Δυο πράσινες πιπεριές

Μια καυτερή πιπεριά

Δυο καρότα

300 γρ κρεμμυδάκια για στιφάδο

100 γρ πατάτες

Ένα μεγάλο ποτήρι χυμό πορτοκάλι

Μια κουταλιά πάπρικα Μια κουταλιά ρίγανη

Στη μύτη της κουταλιάς κάρυ

Αλάτι, πιπέρι, ελαιόλαδο

(Μπορείτε να προσθέσετε και ντομάτα, φρέσκια στον τρίφτη ή τοματοπολτό, αλλά καλύτερα να μην το κάνετε… Επίσης μπορείτε να προσθέσετε και νιτρογλυκερίνη, αλλά σίγουρα δεν σας το προτείνουμε.)

Και τέλος: Μια γάστρα (μην την μπερδεύετε με τη γλάστρα, κι ας είναι πήλινη).

Ας βάλουμε τα φασόλια στο νερό να φουσκώνουν (για 12 ώρες το λιγότερο) κι ας πάμε να διασκεδάσουμε με τους φίλους μας, να περάσουμε λίγο χρόνο με το παιδί μας, να ασχοληθούμε με το έτερον ήμισυ μας, να επισκεφτούμε τους παππούδες μας, να κάψουμε μια τράπεζα.

Το φαγητό, ο Μαντέλα και ο Γελωτοποιός μπορούν να περιμένουν.

Η ζωή δεν περιμένει.

Ποτέ Μη Βάζετε Νιτρογλυκερίνη Στα Φασόλια

Καλησπέρα σας, αγαπητές φίλες –και φίλοι.

Η προηγούμενη εκπομπή μας τέλειωσε με την προτροπή να πάτε να κάψετε μια τράπεζα. Θα ήθελα να επανορθώσω.

Μην καίτε τις τράπεζες. Ληστέψτε ‘τες.

Με τη φωτιά δε θα καταφέρετε και πολλά, αφού συνήθως είναι ασφαλισμένες.

Κι όταν μιλάμε για ληστεία δεν εννοούμε με όπλα, μάσκες και παρόμοιους παλιμπαιδισμούς. Μα πού νομίζετε ότι ζούμε, στο Μεσαίωνα;

Διόρθωση: Πού νομίζετε ότι ζούμε; Στον εικοστό αιώνα;

Ληστέψτε την τράπεζα μιας άλλης γειτονιάς ή χώρας μέσω ίντερνετ. Και μη με ρωτάτε πως γίνεται αυτό. Τόσο καιρό περνάτε μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, ας μάθετε να κάνετε και κάτι χρήσιμο για την κοινωνία.

~~{}~~

Ο Νέλσον Μαντέλα δε θα εναντιωνόταν στο κάψιμο της τράπεζας, τουλάχιστον στην ηλικία των 40 ετών.

Τότε, το 1960 περίπου,  μετά από μερικές βραχύχρονες φυλακίσεις, κατάλαβε ότι η τακτική της μη-βίας μπορεί να είχε αποδειχτεί αποτελεσματική στην Ινδία του Γκάντι, αλλά δε θα έφερνε αποτέλεσμα στην Νότια Αφρική. Το 1960 στο Σάρπβιλ οι αστυνομικοί ξεκίνησαν να πυροβολούν τους διαδηλωτές –που ζητούσαν την κατάργηση του περιορισμού στις μετακινήσεις τους.  70 άνθρωποι σκοτώθηκαν και πάνω από 500 τραυματίστηκαν. Η χώρα κηρύχτηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και κάθε οργάνωση ενάντια στο απαρτχάιντ παράνομη.

Το 1961 ο Μαντέλα έπεισε το ΑΝC να δημιουργήσουν το «Δόρυ του Έθνους» (ΜΚ), μια ένοπλη πτέρυγα του ANC. Ο Μαντέλα δεν είχε στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά πειραματιζόταν μόνος του τις νύχτες με εκρηκτικά (kids, don’t try this at home).

Το ΜΚ ξεκίνησε την εκστρατεία ανταπόδοσης της βίας (αυτό οι λευκοί το ονόμαζαν τρομοκρατία) με σαμποτάζ σε ενεργειακούς σταθμούς, σε τηλεπικοινωνιακούς και συγκοινωνιακούς κόμβους και σε στρατόπεδα, ελπίζοντας πως με αυτό τον τρόπο η οικονομία και η κυβέρνηση θα κατέρρεαν.

~ Ο Μαντέλα δε θα μπορέσει να τους βοηθήσει για πολύ ακόμα. Τον Ιούλιο του 1962 συλλαμβάνεται. Στη δίκη της Ριβόνια αυτός και άλλοι εφτά σαμποτέρ καταδικάζονται σε ισόβια κάθειρξη.

Θα μεταφερθεί στο νησί Ρόμπεν, σε μία από τις αυστηρότερες φυλακές του κόσμου.

~~{}~~

Προτού όμως πάμε στη φυλακή όπου θα τρώμε μόνο χυλό από καλαμπόκι, ας φτιάξουμε τα φασόλια chakalaka.

Καταρχάς βράζουμε, σε σκέτο νερό, τα φασόλια για μισή-μία ώρα. Τα βγάζουμε όταν έχουν αρχίσει να τσιμπιούνται (με το πηρούνι, όχι μεταξύ τους). Τα στραγγίζουμε και τα βάζουμε στη γάστρα. Κόβουμε σε κύβους όλα τα λαχανικά μας, εκτός από τα κρεμμυδάκια που τα βάζουμε ολόκληρα (αφού τα ξεφλουδίσουμε!)

Αντί για το τζίντζερ μπορείτε να βάλετε μια σκελίδα σκόρδο, αλλά έτσι υπονομεύετε τη fusion εξωτικότητα της συνταγής.

Ρίχνουμε ό,τι υγρά έχουμε…

Όχι, είπαμε δε βάζουμε νιτρογλυκερίνη…

Όχι    ΟΧΙ

ΟΧΙ  ΝΙΤΡΟΓΛΥΚΕΡΙ

Συγνώμη για τη διακοπή, αλλά ένας από τους δόκιμους συντρόφους αποφάσισε να πειραματιστεί με τις εκρηκτικές ύλες στην κουζίνα μας. Μην ανησυχείτε, είναι μια χαρά.

Ας συνεχίσουμε. Που είχαμε μείνει;

Α, πολύ καλά, στα υγρά… Μετά τα υγρά ρίχνουμε –αν θέλουμε- μια κουταλιά ζάχαρη και μετά όλα τα μπαχαρικά μας και αλάτι. Ανακατεύουμε καλά με τα χέρια. Νερό δε βάζουμε ούτε σταγόνα. Τα φασόλια θα βράσουν στο χυμό του πορτοκαλιού.

Προθερμαίνουμε το φούρνο στους 220+ βαθμούς. Βάζουμε μέσα τη γάστρα και μετά από ένα τέταρτο χαμηλώνουμε στους 120 βαθμούς.

Την αφήνουμε να σιγοβράζει για δύο ώρες και πηγαίνουμε να δούμε πως ζούσε ο Μαντέλα στη φυλακή του Ρόμπεν.

~~{}~~

Ο Μαντέλα έζησε 18 χρόνια σε ένα κελί 2X2, κυριολεκτικά. Κοιμόταν κάτω και για τουαλέτα είχε έναν κουβά. Ραδιόφωνο και εφημερίδες απαγορεύονταν. Του επιτρεπόταν να γράφει και να δέχεται ένα γράμμα πεντακοσίων λέξεων κάθε έξι μήνες. Μπορούσε να έχει έναν επισκέπτη κάθε έξι μήνες, με τον οποίο μιλούσε εξ’ αποστάσεως.

(Τη γυναίκα του θα την αγκάλιαζε και θα τη φιλούσε ξανά μετά από 20 χρόνια, όταν μεταφέρθηκε στις φυλακές Πόλσμουρ).

Και ας μην ξεχνάμε ότι η φυλακή Ρόμπεν ήταν καταναγκαστικής εργασίας, το οποίο σημαίνει ότι οι κρατούμενοι «απελευθερώνονταν» σπάζοντας πέτρες όλη μέρα.

~

Εντωμεταξύ έξω το απαρτχάιντ γινόταν όλο και πιο βίαιο. Μετά το ξυλοδαρμό μέχρι θανάτου του Στιβ Μπίκο (όλοι γνωρίζουμε το τραγούδι του Γκάμπριελ) και τις ταραχές στο Σοβέτο και άλλους συνοικισμούς ο απολογισμός ήταν: 576 νεκροί και 2389 τραυματίες.

Ο Μαντέλα υποστήριξε τη βίαιη αντιπαράθεση, με μήνυμα που βγήκε κρυφά έξω: «Εκείνοι που ζουν από το όπλο πρέπει να χάνονται από το όπλο. Ενωθείτε! Κινητοποιηθείτε! Πολεμήστε!»

~

Το 1985 ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Μπότα (ωραίο όνομα για δυνάστη) πρόσφερε στο Μαντέλα την ελευθερία του, αρκεί εκείνος να απέρριπτε τη βία.

Η απάντηση του Μαντέλα έγινε γνωστή από τα χείλη της κόρης του σε ένα στάδιο του Σοβέτο:

«Λατρεύω την ελευθερία μου, αλλά νοιάζομαι περισσότερο για την ελευθερία σας. Δεν πρόκειται να δεσμευτώ για τίποτα όταν εσείς κι εγώ, ο λαός, δεν είμαστε ελεύθεροι.»

~

Τον Ιούλιο του 1988 γίνεται στο Λονδίνο μια συναυλία για την αποφυλάκιση του Μαντέλα, την οποία παρακολούθησαν 200 εκατομμύρια τηλεθεατές. Η παγκόσμια κοινή γνώμη και οι κυβερνήσεις στρέφονται ενάντια στο καθεστώς του απαρτχάιντ, με οικονομικές κυρώσεις. Και ο Μαντέλα παθαίνει φυματίωση.

Πανικόβλητη πλέον η κυβέρνηση, αφού ο θάνατος του Μαντέλα στη φυλακή θα προκαλούσε ολοκληρωτικό εμφύλιο πόλεμο, δρομολογεί την απελευθέρωση του.

Στις 11 Φεβρουαρίου 1990, μετά από 10.000 μέρες στη φυλακή (27 χρόνια) ο Μαντέλα είναι ελεύθερος.

Τέσσερα χρόνια αργότερα έγιναν οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές στην Νότια Αφρική. Μόλις τότε ψήφισαν για πρώτη φορά τα 35 εκατομμύρια του μαύρου πληθυσμού (οι λευκοί ήταν μόλις 5 εκατομμύρια).

Ο Μαντέλα κέρδισε με το 62% των ψήφων, αλλά δε συμπεριφέρθηκε με μνησικακία απέναντι στους λευκούς. Η κυβέρνηση του ήταν φτιαγμένη από ανθρώπους όλων των φυλών, θρησκευμάτων και πολιτικών πεποιθήσεων. Αποχώρησε από την προεδρία έχοντας κάνει το πρώτο βήμα για τη δημιουργία του «έθνους του ουράνιου τόξου». ~~{}~~

Όπως θα μοιάζουν και θα μυρίζουν τα φασόλια chakalaka όταν τα βγάλετε από το φούρνο.

Και μια λεπτομέρεια «ελληνικού αρώματος»: Ένας από τους βασικούς συνεργάτες του Μαντέλα και υπερασπιστής των αγωνιστών κατά του απαρτχάιντ ήταν ο Γιώργος Μπίζος, Έλληνας που σπούδασε νομική στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Μετά την εκλογή του Μαντέλα αρνήθηκε ευγενικά να αναλάβει το υπουργείο δικαιοσύνης και εργάστηκε ως επικεφαλής της συντακτικής επιτροπής για το νέο σύνταγμα.

Με αφορμή τον κύριο Μπίζο ο Γελωτοποιός αναρωτιέται: «Γιατί τέτοιοι Έλληνες να εγκαταλείπουν τη χώρα κι εμείς να μένουμε με τα κνώδαλα και τους φαύλους;»

(Στοιχεία για το Μαντέλα ο Γελωτοποιός βρήκε στο «Νέλσον Μαντέλα», του L. Gogerly, εκδόσεις Σαββάλα, μετάφραση Λάμπρου Καραγεώργου.

Αλλά αν θέλετε να μάθετε περισσότερα διαβάστε την αυτοβιογραφία του Μαντέλα, «ο δρόμος για την ελευθερία», από τις εκδόσεις TerzoBook.)