«Τι είναι straight;Μια γραμμή μπορεί να είναι straight (ευθεία) ή ένας δρόμος αλλά η ανθρώπινη καρδιά; Ω, όχι! Αυτή έχει καμπύλες, στρίβει όπως ένας δρόμος που περνάει ανάμεσα στα βουνά»! (Τέννεσσι Ουίλιαμς)
Το σεξ δεν είναι ένα κεφάλαιο της ζωής μας. Είναι η αρχή και το τέλος της, οι πιο σημαντικές προτάσεις της, είναι ο λόγος που αυτό το κείμενο βρίσκει εκδότες, έχει φανατικούς αναγνώστες, συλλέγεται στις καλύτερες βιβλιοθήκες του σύμπαντος. Το σεξ είναι ένα υγρό μέσα σε μια κλειστή αμπούλα ευτυχίας. Τη σπας και γεμίζει ο τόπος ηδονή και οργασμικούς σπασμούς και πολύχρωμα χαμόγελα. Πώς να το περιορίσεις; Πώς να το στιγματίσεις; Πώς να το απαγορέψεις; Από ποια σκοτεινή σκέψη ελάχιστων ανθρώπων ξεπήδησε η σεξουαλική καταπίεση; Ποια στιγμή άθλια, μέγιστου υπανθρωπισμού, έβαλε αλυσίδες στην ελεύθερη έκφραση των σεξουαλικών πιστεύω μας;
«Το να είσαι bisexual διπλασιάζει τις πιθανότητές σου για ένα ραντεβού το Σάββατο το βράδυ». (Γούντι Άλεν)
Η τέχνη, όλη η ιστορία της είναι γεμάτη τρανταχτά παραδείγματα σεξουαλικής ελευθερίας. Εκεί που το όμορφο γεννιέται, ο χώρος για αγκυλωμένες σκέψεις και αλλήθωρες προκαταλήψεις είναι ασφυκτικά μικρός. Οι λογοτέχνες που υποστήριξαν με τη ζωή τους την ομοφυλοφιλία τους είναι αρκετοί και στην εποχή τους έδωσαν μια μικρή ώθηση σε ένα σωρό ανώνυμους ανθρώπους να κάνουν το βήμα παραπέρα και τουλάχιστον να πάψουν να ζουν με ενοχές για τις προτιμήσεις τους. Συνήθης τόπος-αγκαλιά των διαφορετικών απόψεων το Παρίσι των αρχών του 20ου αιώνα.
Εκεί έζησε η Γερτρούδη Στάιν με τη γραμματέα και σύντροφό της Άλις Μπ. Τόκλας. Το σαλόνι τους ήταν απ’ τα γνωστότερα της πόλης την εποχή του Μεσοπολέμου. Αν ήσουν καλλιτέχνης και δεν περνούσες σε συχνή βάση από εκεί, αν δε σύχναζες στο σπίτι τους και δεν απολάμβανες τις άπειρες μπουκάλες αλκοόλ που πάντα ήταν διαθέσιμες, τότε μάλλον κάτι δεν έκανες σωστά. Τότε μάλλον είχες κάνει το βασικό λάθος για να σε αγνοήσει η ιστορία χαρίζοντάς σε στην αφάνεια. Η πληθωρική Στάιν άπλωνε τα φτερά της πάνω απ’ την Τόκλας αφήνοντάς την σε δεύτερο πλάνο, γεγονός όμως που δεν την ενδιέφερε ιδιαίτερα καθώς όλος ο σύγχρονος καλλιτεχνικός κόσμος γνώριζε ότι αυτή ήταν η μούσα των γραπτών της, η βοηθός της στη δουλειά και η ερωμένη της στο κρεβάτι. Οι δυο τους πέρα από κάθε λογική των δεδομένων –προσωπικών και κοινωνικών- έγιναν ένα απ’ τα πιο διάσημα ζευγάρια της ιστορίας. Ήταν Εβραίες σε χρόνια που αυτό σε οδηγούσε στο περιθώριο ή και στο θάνατο, ζούσαν μακριά απ’ τη χώρα τους και μακριά απ’ τα ήθη της αστικής τάξης. Κι όμως η προσωπικότητά τους επιβλήθηκε όχι μόνο στον περίγυρό τους αλλά στην εποχή την ίδια.
«Ο Θεός έφτιαξε τον Αδάμ και την Εύα, όχι τον Αδάμ και τον Στηβ!… Χμ! Και τότε ποιος έφτιαξε τον Στηβ»; (άγνωστος)
Στην πιο συντηρητική Βρετανία, την ίδια εποχή έζησε η Βιρτζίνια Γουλφ. Παρότι η πέρασή της στους άντρες ήταν ικανοποιητική, η ίδια από μικρή έδειξε την προτίμησή της στις γυναίκες. Νεαρή ακόμη ερωτεύτηκε μια οικογενειακή τους φίλη, τη Βάιολετ Ντίκινσον, 17 χρόνια μεγαλύτερή της. Για καιρό την πολιορκούσε γράφοντάς της δεκάδες επιστολές γεμάτες σεξουαλικές προτάσεις-προκλήσεις, παρ’ όλ’ αυτά δεν κατόρθωσε να την πείσει να γίνει ερωμένη της. Αντίθετα, ερωμένη της και για χρόνια σύντροφός της ήταν η Βίτα Σάκβιλ Ουέστ για την οποία έγραψε και το έξοχο βιβλίο Ορλάντο. Σχέση που διατήρησαν ακόμη κι όταν η Γουλφ παντρεύτηκε –είπαμε, στην Αγγλία ζούσαν- τον Λέοναρντ, σύζυγο στον οποίο, παρ’ όλες τις προσπάθειές του, δεν ενέδωσε ποτέ, αρνούμενη να κάνει σεξ μαζί του.
«Δε με ενοχλούν οι straight όσο συμπεριφέρονται σαν φυσιολογικοί gay όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο». (μήνυμα σε μπλουζάκι που φορούσε ο Ντένις Ρόντμαν σε τηλεοπτική συνέντευξή του)
Ίσως η πιο γνωστή περίπτωση ομοφυλόφιλου συγγραφέα είναι αυτή του (αξεπέραστου) Όσκαρ Ουάιλντ. Μάλιστα είναι ίσως και η πρώτη περίπτωση δημόσιας γνωστής άσκησης βίας σε παιδί επειδή φαινόταν… διαφορετικό απ’ τα υπόλοιπα. Συγκεκριμένα στο σχολείο του, οι συμμαθητές του εισέβαλλαν στον κοιτώνα του, τον λεηλάτησαν και προσπάθησαν να πνίξουν τον ίδιο στον ποταμό Σέργουελ κατηγορώντας τον για ανάρμοστη συμπεριφορά. Αργότερα ο Ουάιλντ έμπλεξε σε δίκη με τον πατέρα του εραστή του Άλφρεντ Ντάγκλας. Η συκοφαντική δυσφήμιση για την οποία κατηγόρησε ο συγγραφέας τον Μαρκήσιο πατέρα (ακραία ομοφοβικός, ήταν ο άνθρωπος που θέσπισε τους κανόνες του μποξ) του επέστρεψε μπούμερανγκ καθώς ο αντίπαλός του αθωώθηκε. Του αντιγύρισε τη δίκη μάλιστα, μηνύωντάς τον για το γνωστό πλέον παραμύθι της ανάρμοστης συμπεριφοράς, την κέρδισε και τον έστειλε για δυο χρόνια σε καταναγκαστικά έργα. Αυτό ήταν και η ταφόπλακα της συγγραφικής καριέρας αλλά και της πολυτάραχης κοινωνικής ζωής του Όσκαρ Ουάιλντ, καθώς γνωστοί και πρώην φίλοι του γύρισαν την πλάτη.
Στη λογοτεχνία και την τέχνη γενικότερα, τα παραδείγματα που μπορώ να συνεχίσω να αναφέρω είναι δεκάδες. Πηγαίνοντας όμως σε μέρη που το πνεύμα δεν περνάει και κάθε απόγευμα για τον καφέ του, τα πράγματα αλλάζουν άσχημα. Οι καθάριες αντιλήψεις είναι οι εξαιρέσεις κι οι προοδευτικές απόψεις αστερίσκοι σε παραρτήματα του πολιτισμού μας.
Τι πιο ξεκάθαρο απ’ τον αθλητισμό; Εκεί που οι μύες, ο ιδρώτας και οι άγριες σώμα με σώμα μονομαχίες προσπαθούν να κρύψουν μια διαρκώς υποβόσκουσα ομοφοβία, ελάχιστοι τόλμησαν κι έκαναν το βήμα παραπάνω. Μια γνωστή περίπτωση είναι αυτή του Τζον Αμαέκι, Άγγλου μπασκετμπολίστα, παίχτη του NBA (και πρώην του Παναθηναϊκού), ο οποίος αφού αποσύρθηκε έγραψε βιβλίο που μιλούσε για την ομοφυλοφιλία του. Δεν προξένησε έκπληξη σε κανέναν αυτό καθώς απ’ τη μια ο Αμαέκι δεν το έκρυβε όσο αγωνιζόταν, απ’ την άλλη δεν «πόνεσε» το… brutal άθλημα αφού ο Άγγλος είχε ήδη σταματήσει να αγωνίζεται, αποτελούσε παρελθόν.
Εκείνο που προξένησε όμως έναν μικρό πανικό ήταν η προ διετίας δημόσια συνέντευξη του εν ενεργεία μπασκετμπολίστα του ΝΒΑ, στέλέχους της ομάδας των Ουάσινγκτον Ουίζαρντς, Jason Collins όπου παραδέχτηκε ότι είναι gay! Με αυτήν του την κίνηση ο Collins γινόταν ο πρώτος εν ενεργεία αθλητής οποιουδήποτε αθλήματος των ΗΠΑ, που μιλούσε δημόσια για τις ομοφυλοφιλικές σεξουαλικές του προτιμήσεις. Τα λόγια του στη συνέντευξη που έδωσε συγκλόνιζαν με την ειλικρίνειά τους για τις τεράστιες τραγωδίες που ζούμε οι άνθρωποι πίσω απ’ τους καλοχρωματισμένους τοίχους των σπιτιών μας, πίσω απ’ τα καλοσχηματισμένα χαμόγελα των οικογενειών μας.
«Είμαι ένας 34χρονος σέντερ του NBA, είμαι μαύρος και είμαι gay. Δε σκόπευα να γίνω εγώ ο πρώτος αθλητής μεγάλου σπορ στη Βόρεια Αμερική που θα παραδεχόταν δημόσια κάτι τέτοιο, αφού όμως έγινα χαίρομαι που άνοιξα τη συζήτηση. Δε θα ευχόμουν να είμαι το πρώτο παιδί στην τάξη που σηκώνει το χέρι του και λέει «είμαι διαφορετικό», θα ήθελα κάποιος άλλος να το έχει τολμήσει πρώτος. Δεν έγινε όμως, έτσι σήκωσα εγώ το χέρι μου»!
Και ξέρουμε, έτσι, ότι τα παιδιά, οι μεγάλοι που σηκώνουν το χέρι όταν όλοι οι υπόλοιποι κάνουν πως μουντζουρώνουν βιβλία, είναι αυτοί που πηγαίνουν τον κόσμο λίγο παρακάτω! Κάθε φορά λίγο ακόμη.
«Κανείς δε θέλει να ζει μέσα στο φόβο. Πάντα φοβόμουν μήπως πω κάτι λάθος. Δεν κοιμάμαι καλά, ποτέ δεν κοιμόμουν. Κάθε φορά όμως που το λέω σε έναν άνθρωπο νιώθω πιο δυνατός και κοιμάμαι λίγο πιο ήσυχα. Μου παίρνει τεράστια ενέργεια το να φυλάω ένα τέτοιο μυστικό. Έζησα χρόνια μιζέριας, έζησα για χρόνια ένα ψέμα. Ήμουν σίγουρος ότι ο κόσμος μου θα κατέρρεε αν κάποιος το μάθαινε. Απ’ τη στιγμή ωστόσο που έκανα γνωστή τη σεξουαλικότητά μου, ένιωσα ολόκληρος για πρώτη φορά»!
Ένας 34χρονος σέντερ του ΝΒΑ, ένα θηρίο, τριγύριζε εκεί που τόσοι ομοφυλόφιλοι είχαν στήσει τη ζωή τους, έκανε βόλτες κοντά στο φόβο. Ο φόβος πανταχού παρών στην έκφραση της διαφορετικότητας. Ο φόβος η τροχοπέδη στην παραδοχή της.
—————-
Το ξανασκέφτομαι. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο Jason Collins άνοιξε μια μεγάλη κουβέντα, πολλές καλά κλεισμένες πόρτες σε έναν ευαίσθητο τομέα· αυτόν του επαγγελματικού αθλητισμού. Στη χώρα μας όμως; Εδώ τι γίνεται; Μια αριστερή, ας πούμε, κυβέρνηση ετοιμάζει το σύμφωνο συμβίωσης αλλά όχι τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Τρανς ξυλοκοπούνται σε μπαρ και εξευτελίζονται ατιμώρητα σε αστυνομικά τμήματα. Ένας βουλευτής, μέλος της συγκυβέρνησης, χλευάζει έναν πρωθυπουργό άλλης χώρας για τον σύντροφό του (κι από προχτές σύζυγό του) προκαλώντας διπλωματικό επεισόδιο. Αλήθεια, ελπίζουμε ακόμη εδώ ότι μπορούμε να αλλάξουμε τις νοοτροπίες;
Εννοώ εδώ, σε ετούτη τη χώρα που το συνθετικό –φοβία φλερτάρει με όλο και περισσότερες λέξεις, σε μια κοινωνία που βάφεται με φαιές αποχρώσεις, που επιστρέφει με δική της βούληση σε πολιτιστικούς μεσαίωνες, που δίνει φωνή –όλο και περισσότερη- σε πολιτικά μορφώματα που μεγαφωνούν τη μη ανοχή στο διαφορετικό, πράξεις δύναμης όπως του Αμερικανού αθλητή, όπως αρκετών ανθρώπων της τέχνης ή άλλων της διπλανής πόρτας, μπορούν να αφυπνίσουν τη μεγάλη μάζα των εν υπνώσει συνειδήσεων ή μόνο ξενίζουν, μουδιάζουν ενστικτωδώς τους λογικούς νευρώνες τους; Πολλούς από εμάς εννοώ, που έχουμε αποχαυνωθεί σε μια αφασική τηλεοπτική-διαδικτυακή αηδία, θα μας ταρακουνήσουν ποτέ τέτοιες στάσεις ζωής ή θα μείνουμε για πάντα από απαθείς νοικοκυραίοι ως εχθρικοί ιεροεξεταστές;
-Για το πρώτο μέρος του άρθρου χρησιμοποίησα πληροφορίες απ’ το βιβλίο «Κρυφές ζωές μεγάλων συγγραφέων», Robert Schnakenberg, εκδόσεις IntroBooks.
-Η συνέντευξη του Jason Collins είναι από την Daily Mail εκείνων των ημερών.
*Μια πρώτη μορφή του κειμένου δημοσιεύτηκε πριν δυο χρόνια στην ιστοσελίδα Fridge.gr