Yannis Behrakis/REUTERS
To Grexit παραμένει η πιθανότερη έκβαση αυτής της λυπηρής διαδικασίας
Άρθρο του Wolfgang Münchau
Ο Αλέξης Τσίπρας δε θα έπρεπε ποτέ να έχει προσλάβει τον Γιάνη Βαρουφάκη ως υπουργό Οικονομικών του. Ή θα έπρεπε να ακούσει τις συμβουλές του και τον κρατήσει. Αλλά αντ ‘αυτού ο Έλληνας πρωθυπουργός επέλεξε τη χειρότερη από όλες τις επιλογές. Ακολούθησε τις συμβουλές του Βαρουφάκη «να απορρίψει την προσφορά των πιστωτών – μέχρι την περασμένη εβδομάδα. Αλλά αφού συνέβη αυτό, ο κ Τσίπρας υπέπεσε σε ένα κρίσιμο σφάλμα απορρίπτοντας το plan Β του Βαρουφάκη τη στιγμή που οι τράπεζες της χώρας έκλεισαν: την άμεση εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος – IOUs παράλληλα με το ευρώ. Ένα παράλληλο νόμισμα θα επέτρεπε στους Έλληνες είναι σε θέση να εκτελούν τις καθημερινές συναλλαγές τους, όταν οι αναλήψεις μετρητών περιορίστηκαν σε € 60 την ημέρα. Μία ολική οικονομική κατάρρευση θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Αλλά ο Τσίπρας δεν ακολούθησε ούτε το σχέδιο αυτό, ούτε οποιοδήποτε άλλο σχέδιο Β. Αντ’ αυτού υπαναχώρησε. Σε εκείνο το σημείο πλέον, ο ίδιος δεν ήταν πλέον καν σε θέση να επιλέξει ένα Grexit – μια ελληνική έξοδο από την ευρωζώνη. Η οικονομική προϋπόθεση για την ομαλή αναχώρηση θα ήταν ένα πρωτογενές πλεόνασμα – πριν από την εξυπηρέτηση του χρέους – και ένα ισοδύναμο πλεόνασμα στον ιδιωτικό τομέα. Η Ελλάδα δεν έχει συναλλαγματικά αποθέματα. Αν οι Έλληνες επιθυμούσαν να επαναφέρουν τη δραχμή, θα έπρεπε να πληρώσουν για το σύνολο των εισαγωγών τους με τα έσοδα σε ξένο συνάλλαγμα από τις εξαγωγές τους. Οι ελάχιστες αυτές προϋποθέσεις ήταν στη θέση τον μήνα Μάρτη, αλλά όχι πλέον κατά τον Ιούλιο.
Έτσι, όπως και οι προκάτοχοί του, ο κ Τσίπρας κατέληξε με μια άλλη πολύ κακή συμφωνία διάσωσης.
Και αυτή πάσχει από τις ίδιες θεμελιώδεις αδυναμίες, όπως και των προκατόχων του. Αυτό με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το Grexit παραμένει το πιο πιθανό τελικό αποτέλεσμα μετά από όλα αυτά.
Υπάρχουν τρεις κύριοι τρόποι με τους οποίους αυτό μπορεί να συμβεί. Το πρώτο είναι ότι η συμφωνία δεν ολοκληρώθηκε ακόμα. Το μόνο που συμφωνήθηκε την περασμένη εβδομάδα ήταν απλά ένα πρόγευμα για έναρξη διαπραγματεύσεων, συν κάποια ενδιάμεση χρηματοδότηση. Μια συμφωνία μπορεί να αποτύχει επειδή οι ίδιοι οι κύριοι συμμετέχοντες είναι δύσπιστοι. Ο Wolfgang Schäuble, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, λέει ότι θα κρατήσει την προσφορά του για Grexit στο συρτάρι του, μόνο σε περίπτωση που αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις. Ο κ Τσίπρας κατήγγειλε τη συμφωνία επανειλημμένως την περασμένη εβδομάδα. Και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μας λέει ότι οι τα νούμερα “δεν βγαίνουν”, και ότι δεν θα υπογράψει, εκτός αν οι ευρωπαίοι πιστωτές συμφωνούν στην ελάφρυνση του χρέους.
Οι Γερμανοί αρνούνται οποιαδήποτε συζήτηση για το θέμα αυτό, επικαλούμενοι κάποιους ρητούς κανόνες σύμφωνα με τους οποίους οι χώρες της ευρωζώνης δεν επιτρέπεται να αθετούν τις υποσχέσεις τους. Αυτές είναι έννομες ανοησίες, αλλά υποθέτω ότι ο σκοπός τους είναι να ορίσουν νέες κόκκινες γραμμές στις διαπραγματεύσεις.
Πιστεύω ακράδαντα ότι θα γίνει μια μη-υλοποιήσιμη συμφωνία, η οποία όταν έρθει – όπως συμβαίνει πάντα – θα αποφέρει σημαντικές βλάβες: Μικρότερη ελάφρυνση του χρέους από ό, τι χρειάζεται, και περισσότερη λιτότητα από ό, τι η Ελλάδα μπορεί να υποστεί.
Ένα πιο πιθανό σενάριο Grexit είναι το πρόγραμμα τελικά να συμφωνηθεί και στη συνέχεια να αποτύχει. Η κυβέρνηση της Αθήνας μπορεί να εφαρμόσει όλα τα μέτρα για τη ζήτηση των πιστωτών, αλλά η οικονομία δεν θα ανακάμψει και οι στόχοι του χρέους θα παραμένουν άπιαστοι. Ο Τσίπρας ήδη έχει συμφωνήσει την περασμένη εβδομάδα ότι αν υπάρξει αυτή η κατάσταση, θα συσσωρευτεί περισσότερη λιτότητα.
Έτσι, εκτός και αν η οικονομία συμπεριφερθεί στο μέλλον με πολύ διαφορετικό τρόπο από τον τρόπο που συμπεριφέρθηκε στο παρελθόν, θα παραμείνουμε παγιδευμένοι σε ένα φαύλο κύκλο για πολλά χρόνια στο μέλλον.
Σε εκείνο το σημείο, ο κ Τσίπρας, ή ο διάδοχός του, θα μπορούσε να παραδεχτεί την ήττα και να επιλέξει το Grexit ως τη λιγότερο επώδυνη επιλογή.To Grexit θα μπορούσε επίσης να επιβληθεί από τους πιστωτές.
Η Αθήνα υπέκυψε στο τελεσίγραφο εκ μέρους των πιστωτών της και συμφώνησε να βιαστεί μέσα από μεγάλες αντίξοες από κάθε άποψη οικονομικές μεταρρυθμίσεις, σε μια προσπάθεια να παραμείνει στην Ευρωζώνη.
Το δικό μου πιο πιθανό σενάριο ενός Grexit είναι διαφορετικό για μια ακόμη φορά. Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το υπαινίχθηκε στη συνέντευξή του στους Financial Times την περασμένη εβδομάδα, όταν είπε ότι ένιωθε «κάτι επαναστατικό» στον αέρα. Το πιο πιθανό σενάριο για μένα είναι Grexit μέσω εξέγερσης. Δώστε άλλα τρία χρόνια, και δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν δούμε τον κ Τουσκ και τους συναδέλφους του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να χρειάζονται να λάβουν ακόμη πιο δραστικά μέτρα για να καταστείλουν μια κρίση.
Η Ελλάδα δεν είναι αρκετά κοντά στο σημείο της εξέγερσης ακόμα – παρά τα οκτώ χρόνια της ύφεσης.
Οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να αντικατοπτρίζουν την πλειοψηφία του λαού υπέρ της διατήρησης του ευρώ. Στην πραγματική ζωή οι άνθρωποι επιλέγουν ανάμεσα σε ένα μικρό αριθμό πολιτικών εναλλακτικών λύσεων και να επιλέξουν τι θα λειτουργήσει καλύτερα για την οικονομία. Ψήφισαν τον Τσίπρα και το κόμμα του, τον ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο, επειδή τα άλλα κόμματα απέτυχαν να επιδείξουν κάποια ορατή βελτίωση της οικονομίας στην καθημερινότητα τους. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ αποτύχει να αποδώσει, κάτι που διαφαίνεται ως το πιο πιθανό σενάριο, οι Έλληνες στην επόμενη άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος δεν θα επιλέξουν πάλι την Αριστερά.
Μπορεί ακόμα ο Τσίπρας να αποτρέψει την καταστροφή; Αν γίνουν αιφνιδιαστικές εκλογές το φθινόπωρο, που θα μπορούσε κάλλιστα να κερδίσει, και στη συνέχεια αναβιώσει την ιδέα του παράλληλου νομίσματος που είχε προτείνει ο κ Βαρουφάκης. Αλλά νομίζω ότι η ιδέα του παράλληλου νομίσματος απερρίφθη μαζί με την παραίτηση-αποπομπή στιγμή Βαρουφάκη. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο Τσίπρας θα τρέξει μια δημαγωγική πολιτική εκστρατεία, με πολλή ρητορική εναντίον των πιστωτών, αλλά στη συνέχεια θα συναινέσει σε όποιες απαιτήσεις τους, και θα ακολουθήσει το πρόγραμμα μέχρι την δραματική κορύφωση του.