Από την Μόρφω Παπανώτα*
Το να περάσεις ένα φαράγγι μπορεί να είναι επιλογή ή μπορεί να πρέπει να ακολουθήσεις κάποιους, να τους συνοδεύσεις, να τους συμπαρασταθείς. Αν δεν είναι ένα όνειρο ζωής, ένας στόχος, μπορεί να είναι ένας εξαναγκασμός.
Σίγουρα, πάντως, είναι μια εμπειρία. Όταν βγαίνεις από ένα φαράγγι δεν είσαι ο άνθρωπος που μπήκε.
Κατά το πέρασμα, ο χώρος, ο αέρας, οι σκέψεις, η φαντασία, η αλληλεπίδραση, η αντιμετώπιση νέων συνθηκών / προκλήσεων οδηγούν και σε μια έσω-στροφή. Δίνουν την ευκαιρία να ανακαλύψεις πτυχές καινούριες του βίου.
Με αφορμή το βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη «Το Φαράγγι», η ομάδα ανάγνωσης που το Κέντρο Πρόληψης «Σταθμός» έχει συνδημιουργήσει με μέλη της τοπικής κοινότητας, συνομίλησε με τη συγγραφέα. Ακολουθώντας τους ήρωες του βιβλίου, αναπνέοντας τις ζωές και τις αλλαγές τους μπήκαμε κι εμείς σ’ ένα συμβολικό φαράγγι, στο δικό μας φαράγγι.
Μέσα από το ζύμωμα των σκέψεων, των συναισθημάτων, των εκμυστηρεύσεων αναπήδησε αυτή η αυθεντική, ανθρώπινη ανάγκη να μπορείς να ακουμπήσεις και να μοιραστείς μια εμπειρία, ίσως μια πληγή, που θα γίνει σεβαστή και θ’ αποτελεί έναν πολύτιμο λίθο της ομάδας. Πλάστηκε ένα λαμπερό σημείο που κάθε φορά θα υπενθυμίζει και θα σηματοδοτεί την κατάθεση μιας ψυχικής εμπειρίας, έγινε ένα βήμα πιο κοντά στην ουσία της ύπαρξης. Ο άνθρωπος μες στην ομάδα, στο συλλογικό. Και η ομάδα των ξεχωριστών ανθρώπων.
Με Πρόταση για τον άνθρωπο και την κοινωνία
Τέτοιες «εξορμήσεις» γίνονται στα πλαίσια της λειτουργίας ενός Κέντρου Πρόληψης και αφορούν ανθρώπους της κοινότητας, που συναντώνται με κοινό παρονομαστή την αγάπη τους για το βιβλίο και την επιθυμία τους να συνομιλήσουν και να μετακινηθούν από τον πολύ ιδιωτικό τους χώρο σε έναν πιο κοινοτικό χώρο. Η αυτενέργεια στη χαμηλή κλίμακα, στη γειτονιά, στην παρέα, που θα ξαναζωντανέψει την ανάγκη της συνάντησης χωρίς επιτήδευση, χωρίς φτιασίδια και τυμπανοκρουσίες.
Αυτή την ανάγκη υπηρετούν χρόνια τώρα οι λειτουργοί των Κέντρων Πρόληψης. Ευαίσθητες πυξίδες που οδηγούν και οδηγούνται, συνοδοιπορούν στο δρόμο που χαράσσουν οι ζωές των ανθρώπων και οι κοινωνίες.
Οι εργαζόμενοι των Κέντρων Πρόληψης των Εξαρτήσεων βρισκόμαστε σε ένα πέρασμα, σε μια διαδικασία στοχασμού και αναζήτησης μιας πορείας πιο λειτουργικής, πιο δημιουργικής, πιο στέρεης. Ώστε να φτάσουμε, βγαίνοντας από το δικό μας μακρύ φαράγγι, στο τοπίο που θα πραγματώνει τις αξίες και τα όνειρά μας και τα όνειρα όσων μας εμπιστεύονται.
Η πορεία αυτή προχωρά διαφορετικά από τα συνηθισμένα. Ξετυλίγεται, «ανάμεσα σε κρότους και σιωπές», με συγκεκριμένες προτάσεις που πέρα από την επιστημονική τεκμηρίωση που διαθέτουν, συνιστούν και μια κατάθεση ψυχής (βλ. το συλλογικό έργο του Σωματείου των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων «Κοινότητα, πρόληψη των εξαρτήσεων, Κέντρα Πρόληψης», διαθέσιμο στο https://www.ideostato.gr/2016/11/e-book.html).
Γιατί, τελικά, μέσα από τα αναρίθμητα παραδείγματα της πολύχρονης πρακτικής, αναδύεται ως βεβαιότητα η πίστη ότι όλοι θέλουμε να έχουμε ένα χώρο για να ονειρευτούμε, να δημιουργήσουμε, να ξανασυνδεθούμε και να ξαναπεριγράψουμε τη ζωή μας. Σε ατομικό επίπεδο, σε ομαδικό επίπεδο, σαν κοινωνία. Αυτοί είναι οι -τόσο ανθρώπινοι και τόσο παραμελημένοι- χώροι της πρόληψης των εξαρτήσεων, αυτά είναι τα χαμένα τοπία που καλούμαστε να αναζητήσουμε μέσα από τα φαράγγια μιας κακοτράχαλης καθημερινότητας.
Για να ξανασυνδέσουμε, λοιπόν, τους χώρους όπου θα μπορούμε να δημιουργούμε και να εκφραζόμαστε, όπου θα περπατάμε με σταθερά βήματα τις πορείες της ζωής μας, προτείνουμε τη συνένωση των διάσπαρτων Κέντρων Πρόληψης σε ενιαίο, αυτόνομο φορέα, ισότιμο με όλους τους υπόλοιπους φορείς αντιμετώπισης των εξαρτήσεων – απελευθερώνοντας το δυναμικό που ως τώρα συμπιέζεται από το ισχύον καθεστώς λειτουργίας των δομών.
Το ερώτημα, συνεπώς, δεν είναι αν θα τα καταφέρουμε «συντεχνιακά». Το ερώτημα είναι πού θέλουμε να βγούμε -και πώς- μέσα απ’ το φαράγγι, σαν άνθρωποι και σαν κοινωνία.
*Μόρφω Παπανώτα, κοινωνιολόγος στο Κέντρο Πρόληψης «Σταθμός» των δήμων Καλλιθέας και Μοσχάτου-Ταύρου, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Σωματείου των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας.