Παρουσίαση: Μουντούρης Παναγιώτης
«Στο κάτω κάτω ο χρόνος εξαντλείται. Ίσως είναι καλό να αφήσεις προς το παρόν στην άκρη τις ιστορίες σου και να προσπαθήσεις να ερευνήσεις πως νιώθεις ζώντας μέσα σ’αυτό το σώμα από την πρώτη μέρα που θυμάσαι τον εαυτό σου μέχρι σήμερα»
Έχοντας ως αρχή και ως σταθερό σημείο αναφοράς το ίδιο του το σώμα ο Paul Auster αρχίζει να ανακαλεί την πορεία της ζωής του όχι μέσα από τη συνείδηση και τη σκέψη, αλλά, μέσα από μια μνήμη σωματική. Το μνημονικό σώμα, το σώμα που συμβολίζει τα σύνορα ανάμεσα στο “μέσα” και στο “έξω”, το σώμα ως καταφύγιο που μας υπενθυμίζει ότι μέσα σε αυτό κάποιος ζει, λειτουργεί σαν ένα ημερολόγιο στις σελίδες του οποίου ο συγγραφέας καταγράφει ιστορίες, επιθυμίες, μυστικά, συναισθήματα , τραύματα, πάθη και έρωτες, τον πόνο, τη θλίψη, την απώλεια , το φόβο του θανάτου για το επικείμενο τέλος.
«Κι εκεί αρχίζει η ιστορία , μέσα στο σώμα σου, και τα πάντα θα τελειώσουν επίσης μέσα στο σώμα σου».
Το ημερολόγιο του χειμώνα παρόλο που αποτελεί μια εκ βαθέων αυτοβιογραφική ψυχική ανασκαφή η χρήση του β ενικού βάζει τον αναγνώστη στο ρόλο του ταξιδιώτη μέσα και πάνω στο ίδιο του σώμα. Το ψυχικό ταξίδι για τον Paul Auster αρχίζει με τη γέννηση όπου το σώμα λειτουργεί σαν ένα είδος γέφυρας ανάμεσα στην εξωτερική και την εσωτερική πραγματικότητα. Το βρέφος για να μπορέσει να δομήσει και να απαρτιώσει τον εαυτό του θα προσπαθήσει να ανακαλύψει τα όρια του, που αρχίζει το ίδιο και που τελειώνει. Το δέρμα και οι εμπειρίες που σφυριλατούνται πάνω του είναι η πρώτη εμπειρία έκφανσης της προσωπικότητας. Οι σωματικές εμπειρίες, εξιστορεί ο συγγραφέας, έρχονται να σου υπενθυμίσουν το ποιος είσαι.
«Η απογραφή των ουλών σου […] είναι σημάδια ζωής, ότι οι δαντελωτές γραμμές που χαράχτηκαν στο δέρμα του προσώπου σου είναι γράμματα του μυστικού αλφάβητου που ιστορεί το ποιος είσαι»
Ο συγγραφέας αρχίζει να κρατάει τις πρώτες σημειώσεις που θα συναποτελέσουν το αυτοβιογραφικό εγκώμιο της ζωής του ύστερα από την απώλεια του πατέρα και στη συνέχεια της μητέρα του. Και αν για τον ίδιο, ο φόβος του θανάτου καταλαμβάνει υπέρογκο χώρο στην ψυχική σκηνή αδυνατώντας να τον ορίσει, το ομιλούν σώμα αναλαμβάνει να εκδραματίσει το ανυπόφορο. Εκεί όπου οι λέξεις δύσκολα εκτυλίσσονται, εκεί όπου η γλώσσα (ο λόγος) εκριζώνεται, αναλαμβάνει δράση το σώμα να ξεδιπλώσει το σενάριο. Η σωματικότητα της γλώσσας, η σωματοποίηση του ανείπωτου συναισθήματος, το σώμα που δε ξεχνά, τοποθετείται στο μεταίχμιο ανάμεσα στο άρρητο και το ειπωμένο, ανάμεσα στην εκκωφαντική σιωπή και την κραυγή, ανάμεσα στο ψυχικό και το σωματικό.
«Δεν μπορούσες να κλάψεις. Δεν μπορούσες να πενθήσεις […] κι έτσι το ίδιο σου το κορμί κατέρρευσε και πένθησε για σένα. […] Το ερώτημα είναι γιατί εσύ δεν μπόρεσες να αφήσεις ελεύθερο τον εαυτό σου [..] Ο θάνατος όμως σε παγώνει και δεν σε αφήνει να λειτουργήσεις, κλέβοντάς σου κάθε συγκίνηση, κάθε στοργή [..] Από την αρχή πάγωνες όταν αντίκριζες το θάνατο, και αυτό σου συνέβη και με το θάνατο της μητέρας σου».
Το “Ημερολόγιο του χειμώνα” θα μπορούσε να αποτελεί τον επικήδειο λόγο που ο ίδιος ο γράφων θα διάβαζε στη δική του απώλεια. Ένας λόγος χειμαρρώδης και εξομολογητικός, βαθιά στοχαστικός, αλλά, και αναφορικός σε πρόσωπα που πέρασαν και άφησαν το δικό τους στίγμα σαν ψυχική σφραγίδα στη σάρκα του συγγραφέα. Παιδικοί φίλοι, οι πρώτες ιερόδουλες, οι πρώτοι έρωτες, η πρώτη γυναίκα, η δεύτερη γυναίκα, τα παιδιά, οι συνεργάτες, οι αναγνώστες, οι γονείς. Καθένας από αυτούς λειτούργησε σαν ένας καθρέφτης μέσα στον οποίο ο συγγραφέας ανακάλυψε το ψυχικό του πορτρέτο. Ο Winnicott ανέφερε ότι «Υπάρχω μόνο επειδή κάποιος είναι εκεί για να μου αντιγυρίσει ότι υπάρχω».
«Είμαστε ξένοι στους εαυτούς μας, και αν έχουμε μια αίσθηση του ποιοι είμαστε, αυτό συμβαίνει μόνο και μόνο επειδή ζούμε μέσα από τα μάτια των άλλων».
Paul Auster
“Ημερολόγιο του χειμώνα ”
Εκδόσεις: ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, τo Σάββατο 4.3.2017
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
