Από την Βασιλική Μαμαλούκου
Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν.
E.Degas
Όχι μία αλλά δεκατρείς ταινίες συνθέτουν το «Μανιφέστο», την πρώτη μεγάλη δουλειά του Βερολινέζου Τζούλιαν Ρόζενφελντ, που άνοιξε το φεστιβάλ του Ρόμπερτ Ρέντφορντ (Sundance) τον περασμένο Ιανουάριο. Για την ακρίβεια, δώδεκα δεκάλεπτες ταινίες και μία εισαγωγή τεσσάρων λεπτών (όπου ο δημιουργός μας ιντριγκάρει για το τι θα ακολουθήσει μπλέκοντας το Κομμουνιστικό Μανιφέστο (1848) με το Σουρεαλιστικό Μανιφέστο (1924) του Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και το Μανιφέστο του Ντανταϊσμού (1918) του Τριστάν Τζαρά), όπου ο χαμαιλέων Κέιτ Μπλάνσετ δίνει ρεσιτάλ ερμηνειών, εντυπωσιάζοντας για μια ακόμη φορά, υποδυόμενη σε καθεμία κάθε φορά μια διαφορετική περσόνα, ανεξαρτήτως φύλου και κοινωνικής τάξης. Οι δεκατρείς ποιητικοί μονόλογοι που τρέχουν παράλληλα, στην ουσία αποτελούν ένα κολάζ από διαφορετικά μανιφέστα των δημιουργών που τους συνέγραψαν.
Πρόκειται δηλαδή για ένα «Μανιφέστο των Μανιφέστων». Πόσο χάρηκα δεν περιγράφω, όταν πριν λίγες μέρες η Danaos Films ανακοίνωσε (μέσα από το facebook) την απόκτησή της ταινίας για προβολή στην Ελλάδα το προσεχές διάστημα!
Είναι μια πρόκληση να επιλέγεις μια τέτοια ταινία, τόσο «ανοιχτή» και πιστή στην ελευθερία των καλλιτεχνικών κινημάτων που περιδιαβαίνει, για διανομή και προβολή στο δύσκολο, κατά την γνώμη μου, ελληνικό κοινό, που επηρεάζεται δυστυχώς σημαντικά ακόμη από τα στερεότυπα με τα οποία ορίζουν και ερμηνεύουν οι κριτικοί κινηματογράφου τις ταινίες που κυκλοφορούν (ή δεν κυκλοφορούν). Η τέχνη ευτυχώς ανοίγει δειλά-δειλά τα φτερά της για να πετάξει και σε άλλα genres και απεγκλωβίζεται από τα στεγανά στη θεματική και την τεχνοτροπία, με την οποία γυρίζονταν τα φιλμ. Ευτυχώς οι ταινίες δεν καταδικάζονται πια με την αυστηρή κατηγοριοποίησή τους ή έτσι τουλάχιστον ελπίζω.
Η καλλιτεχνική δημιουργία οφείλει να πειραματίζεται και να αυτοϋπονομεύεται διαρκώς προκειμένου να εξελίσσεται. Αυτή την αμφισβήτηση προσπαθεί να εκφράσει ο Ρόζενφελντ, γνωστός για τη δημιουργία προκλητικών συχνά και αναμφίβολα περίτεχνων video installations. Σε αυτό το φιλμ πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα και παραδίδει μια σύνθεση κειμένων από μανιφέστα καλλιτεχνών διάφορων ιστορικών κινημάτων όπως Ντανταϊσμός, Φουτουρισμός, Fluxus, Dogma 95 κ.ά., που οπτικοποιούνται θαυμάσια από την Κ.Μπλάνσετ, η οποία υποδύθηκε τους χαρακτήρες με δεκατρείς διαφορετικές προφορές. Αξίζει συγχαρητήρια! Το πρότζεκτ γυρίστηκε σε λιγότερο από δύο εβδομάδες (!) και το αποτέλεσμα είναι αναζωογονητικό για τον θεατή, και το οπτικό του πεδίο…
Η Μπλάνσετ με τον Ρόζενφελντ χρόνια πριν είχαν αποφασίσει να δημιουργήσουν κάτι μαζί. Απλώς περίμεναν το πλήρωμα του χρόνου, την κατάλληλη εκείνη στιγμή και ιδέα, που θα τους ένωνε δημιουργικά. Μάλιστα η Μπλάνσετ αγάπησε σε τέτοιο βαθμό το πρότζεκτ, που έπεισε τον σύζυγο και τους τρεις γιους της να εμφανιστούν μαζί της σε ένα από τα φιλμ, προσευχόμενοι στο τραπέζι, υποδυόμενοι τα alter ego (μας).
Η Μπλάνσετ, αν και μέρος του συμβατικού Χόλιγουντ, καταφέρνει με ένα μαγικό τρόπο, να διατηρεί την προσωπικότητά της, και τον χαρακτήρα της μέσα από τους χαρακτήρες που υποδύεται, και να ξεχωρίζει πάντα (και είναι απόλυτο αυτό και όχι υπερβολή) μέσα από τα πρότζεκτ και τους ρόλους που επιλέγει.
Ακριβώς αυτό είναι που δηλώνει τελικά το «Manifesto” (γιατί πραγματικά πρόκειται για ένα “statement-film”): ο ρόλος του καλλιτέχνη στον κοινωνικό ιστό δεν πρέπει να είναι δεδομένος ή στερεότυπος. Οφείλει να επεμβαίνει στον ιστό με ρόλο όχι απλώς παρεμβατικό αλλά πολιτικό, όπως η αλλοτινή τέχνη της πρωτοπορίας, για να αλλάξει τον κόσμο μέσα από την τέχνη του, εκφράζοντας τον παλμό της γενιάς του και τα αιτήματά της. Ή όπως αλλιώς έλεγε ο Σεφέρης με τον πιο απλό τρόπο: «Ο καλλιτέχνης πρέπει να εκφράζει την εποχή του».
*Μανιφέστο = από το λατινικό manifesto, γραπτή διακήρυξη πολιτικού, κοινωνικού ή καλλιτεχνικού περιεχομένου, όπου αναφέρονται οι βασικές αρχές ενός κινήματος ή εκφράζονται διαμαρτυρίες για μια δύσκολη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί
Η ταινία “Manifesto” θα κυκλοφορήσει προσεχώς από την Danaos Films. Περισσότερες πληροφορίες στην επίσημη ιστοσελίδα της Danaos Films https://www.danaosfilms.gr/ ή στο επίσημο site του Julian Rosefeldt https://www.julianrosefeldt.com/film-and-video-works/
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, τo Σάββατο 19.3.2017
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
