Tης Λήδας Γάλανου
Οι μέρες των γιορτών, τα Χριστούγεννα κι η Πρωτοχρονιά, ντύνονται με περισσότερα πράγματα από χιόνι – που, ούτως ή άλλως, στα μέρη μας εμφανίζεται ως… θαύμα. Η αίσθηση ότι αυτή είναι η ευκαιρία σου να θυμηθείς τη ζεστασιά, την καλοσύνη, την αλληλεγγύη, την προσφορά, μπορεί να μοιάζει επίκτητη, αλλά ευκαιρία είναι να την εκμεταλλευτεί κανείς και να επενδύσει σ’ αυτήν.
Ετσι, παραμονές του τέλους του 2017, φτιάχνουμε τη δική μας λίστα με ταινίες χριστουγεννιάτικες και πρωτοχρονιάτικες: όχι απαραίτητα κυριολεκτικά, παρότι πολλές από αυτές εκτυλίσσονται στην ίδια εορταστική εποχή. Αλλες απλώς μιλούν στο πνεύμα του ανθρωπισμού. Με λόγια, εικόνες και μηνύματα που θα κάνουν το «μετά», το «αύριο», τη νέα χρονιά να δίνει υποσχέσεις καλύτερες απ’ αυτήν που φεύγει. Αυτές είναι 18 ταινίες, οκτώ δεκαετιών, για να καλοδεχτούμε το 2018 με ανοιχτή καρδιά.
■ Μια υπέροχη ζωή / It’s a Wonderful Life (Φρανκ Κάπρα, 1946). Ενας άγγελος κατεβαίνει στη Γη για να θυμίσει στον απεγνωσμένο Τζορτζ (Τζέιμς Στιούαρτ) ότι η ζωή αξίζει να τη ζήσεις. Η πιο αγνά ανθρωπιστική, ελπιδοφόρα και μεγαλόκαρδη ταινία του κλασικού αμερικανικού σινεμά. «Κάθε φορά που χτυπά μια καμπάνα, ένας άγγελος κερδίζει τα φτερά του».
■ Το θαύμα της 34ης Οδού / Miracle on 34th Street (Τζορτζ Σίτον, 1947). Οταν ένας ηλικιωμένος άνδρας ισχυρίζεται ότι είναι, πραγματικά, ο Αγιος Βασίλης, κλείνεται σε άσυλο. Ο Τζον, νεαρός δικηγόρος, αποφασίζει να τον υπερασπιστεί και ν’ αποδείξει ότι ο Αγιος Βασίλης λέει την αλήθεια. Επειδή όταν αγαπάς, πιστεύεις. «Επειδή δεν βλέπουν όλα τα παιδιά τις ευχές τους να πραγματοποιούνται, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει Αγιος Βασίλης».
■ Κλέφτης ποδηλάτων / Ladri di Biciclette (Βιτόριο Ντε Σίκα, 1948). Στην Ιταλία που προσπαθεί, πληγωμένη, να συνέλθει από τον πόλεμο, ένας άντρας διαπιστώνει ότι κάποιος του έκλεψε το ποδήλατο – μαζί με τον μικρό γιο του θα προσπαθήσουν να το ξαναβρούν. Ιταλικός νεορεαλισμός που βλέπεται μόνο με μεγάλη καρδιά και υγρά μάτια. «Γιατί ν’ ανησυχώ μέχρι θανάτου, αφού πάλι νεκρός θα καταλήξω;»
■ Το ημερολόγιο ενός εφημέριου / Journal d’un curé de campagne (Ρομπέρ Μπρεσόν, 1951). Ενας νεαρός ιδεαλιστής ιερέας αναλαμβάνει μια μικρή ενορία στη γαλλική επαρχία – υποφέροντας από το στομάχι του κι από τις προκαταλήψεις των ντόπιων, προσπαθεί να τελέσει το χρέος του. Ο Μπρεσόν διασκευάζει το μυθιστόρημα του Ζορζ Μπερνανός και διδάσκει απλότητα και ουσία. «Για να μην είναι κανείς γελοίος μέσα στην ευτυχία, πρέπει να την έχει μάθει από μικρός».
■ Ο λόγος / Ordet (Καρλ Ντράγερ, 1955). To 1925, σε μια φάρμα στη Δανία, δυο οικογένειες αντιμάχονται για τα κοινωνικά και θρησκευτικά πιστεύω τους, γύρω από τη νεαρή έγκυο Ινγκερ, την προσωποποίηση της καλοσύνης και της ανθρωπιάς, γύρω από έναν θάνατο κι ένα θαύμα. Λίγες φορές το σινεμά έφτασε σε τέτοιο σημείο τελειότητας και η σκέψη σε τέτοιο επίπεδο αφαιρετικής ωριμότητας. «Πιστεύω ότι συμβαίνουν πολλά, μικρά θαύματα, στα μυστικά».
■ Πολυθρόνα για δύο / Trading Places (Τζον Λάντις, 1983). Δυο εκατομμυριούχοι βάζουν ένα επιπόλαιο στοίχημα. Αποτέλεσμα, ένας σνομπ, πλούσιος επενδυτής κι ένας μικροαπατεώνας του δρόμου ν’ αναγκαστούν ν’ αλλάξουν θέσεις στη ζωή. Η ταινία που θα έκανε ο Φρανκ Κάπρα αν σκηνοθετούσε ακόμα το 1980, μια απλή, τίμια ματιά στα πράγματα που αξίζουν περισσότερο από τα χρήματα – κι οι Εντι Μέρφι και Νταν Ακρόιντ στους κλασικούς ρόλους της καριέρας τους. «Φροντίστε να είστε ο εαυτός σας, κύριε. Ο,τι κι αν συμβεί, αυτό δεν μπορούν να σας το πάρουν».
■ The Muppet Christmas Carol (Μπράιαν Χένσον, 1992). Ο Κέρμιτ, η Μις Πίγκι, ο Γκόνζο κι όλη η παρέα του «Muppet Show» αφηγούνται τη δική τους εκδοχή της «Χριστουγεννιάτικης Ιστορίας» του Τσαρλς Ντίκενς, με τη βοήθεια του Μάικλ Κέιν. «Η ζωή είναι φτιαγμένη από γνωριμίες κι αποχαιρετισμούς».
■ Μικρές Κυρίες / Little Women (Γκίλιαν Αρμστρονγκ, 1994). Οι αδελφές Μαρτς, από τη δυναμική Τζο (Γουαϊνόνα Ράιντερ) ώς τη φιλάσθενη Εϊμι (Κίρστεν Ντανστ), προσπαθούν, με τη βοήθεια της μητέρας τους (Σούζαν Σαράντον), να επιβιώσουν και να κυνηγήσουν τα όνειρά τους στην Αμερική, λίγο μετά τον εμφύλιο. Η αξεπέραστη κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος της Λουίζα Μέι Αλκοτ. «Τα βάρη μας είναι εδώ, ο δρόμος μας ανοίγεται μπροστά μας και η επιθυμία για καλοσύνη κι ευτυχία είναι ο οδηγός μας».
■ 200 τσιγάρα / 200 Cigarettes (Ρίσα Γκαρσία, 1999). Μια παρέα 20χρονων προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με τις ανασφάλειες, τη μοναξιά, τις επιθυμίες, τις νευρώσεις και τις ελπίδες της, καθώς η νέα χρονιά έρχεται να σβήσει την παλιά. Μια απολαυστική ματιά στις προτεραιότητες και τις ιδιαιτερότητες της δεκαετίας του 1990, γραμμένη και γυρισμένη τις παραμονές της νέας χιλιετίας. «Πώς σου αρέσουν τ’ αυγά σου το πρωί; Ομελέτα ή γονιμοποιημένα;»
■ Waking Life (Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ, 2001). Καθώς ένας νεαρός άνδρας περνά από το ένα περιβάλλον του υποσυνείδητου στο άλλο και συναντά διαφορετικούς ανθρώπους με υπαρξιακές απορίες, αναλογίζεται τα σημαντικά ερωτήματα της ζωής, κάνοντας μια βόλτα σε πιθανές απαντήσεις. Ποτέ το ενήλικο animation δεν έμοιαζε τόσο αληθινό. «Η αντίσταση δεν είναι μάταιη. Θα υπερασπιστούμε τα αληθινά πράγματα, εκείνα που έχουν σημασία. Τη δημιουργικότητα και το δυναμικό ανθρώπινο πνεύμα που αρνείται να υποταχθεί».
■ Η ψυχή και το σώμα / On Body and Soul (Ιλντικο Ενιέντι, 2017). Πόσος ρομαντισμός χωράει σ’ ένα σφαγείο ζώων; Τόσος όσος χωράει στη ζωή, την αληθινή, αυτή που ξετυλίγεται ανάμεσα στο πραγματικό και το επιθυμητό, στη συνειδητή ζωή και στα όνειρα. Ενας άντρας και μια γυναίκα –κι οι δυο τραυματισμένοι από τη ζωή και παθολογικά εσωστρεφείς– γνωρίζονται στη δουλειά, σ’ ένα σφαγείο μεγάλων ζώων και, διαπιστώνοντας ότι συναντιούνται στα όνειρά τους, δοκιμάζουν την επαφή και στην αληθινή ζωή. Το «Η ψυχή και το σώμα» κρατά ανοιχτά τα μάτια στον πόνο και το ίδιο ανοιχτά σ’ ένα ενδεχόμενο happy end που κανείς δεν πιστεύει ότι μπορεί να έρθει – φτιάχνοντας με χιούμορ και λυρισμό μια από τις ωραιότερες ταινίες της χρονιάς. Στις αίθουσες.
■ Μια ξεχωριστή μέρα / Una giornata particolare (Ετορε Σκόλα, 1977). Η Αντονιέτα κι ο Γκαμπριέλε, η Σοφία Λόρεν κι ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, γείτονες, εκείνος δημοσιογράφος υπό διωγμό, εκείνη απελπισμένη νοικοκυρά, γνωρίζονται τις ημέρες που ο Χίτλερ επισκέπτεται την Ιταλία, το 1938. «Εχεις τα πάντα. Ενα σπίτι, έναν σύζυγο, έξι παιδιά. Γιατί, λοιπόν, δεν γελάς;»
■ Καλά Χριστούγεννα / Joyeux Noël (Κριστιάν Καριόν, 2005). Τον Δεκέμβριο του 2014, μια άτυπη ανακωχή μεταξύ των δυο στρατοπέδων του Δυτικού Μετώπου δίνει την ευκαιρία στους αντίπαλους στρατιώτες να γνωριστούν και να μοιραστούν τις βασικές, πέρα εθνικών συμφερόντων, ανθρώπινες αρχές. Συγκινητική ταινία, ακόμα συγκλονιστικότερη πραγματική ιστορία. «– Ενα γράμμα δεν θα μας εμποδίσει να κερδίσουμε τον πόλεμο. Κι άλλωστε, όταν κατακτήσουμε το Παρίσι κι όλα τελειώσουν, μπορείς να μας καλέσεις για ένα ποτό στην οδό Βαβέν. – Δεν χρειάζεται να εισβάλετε στο Παρίσι για ένα ποτό».
■ Οι ομπρέλες του Χερβούργου / Les parapluies de Cherbourg (Ζακ Ντεμί, 1964). Ενας μεγάλος έρωτας, μια μεγάλη απόφαση ζωής, η ιστορία της Ζενεβιέβ και του Γκι, μόνο τραγουδιστά, μέσα στην απίθανης ομορφιάς φαντασμαγορία του Ζακ Ντεμί και με την Κατρίν Ντενέβ ωραιότερη παρά ποτέ. Χιονισμένο φινάλε, κυριολεκτικά και μεταφορικά. «– Μητέρα, εκείνος φεύγει. Θα λείπει για δυο χρόνια. Δεν μπορώ να ζήσω μακριά του. Θα πεθάνω. – Σταμάτα να κλαις. Κοίταξέ με. Οι άνθρωποι πεθαίνουν από έρωτα μόνο στις ταινίες».
■ Florida Project (Σον Μπέικερ, 2017). Εκεί όπου γειτονεύουν ο φωτεινός κόσμος των παραμυθιών και το σκοτάδι της πραγματικότητας, ο Σον Μπέικερ στήνει μια ταινία που σε προσκαλεί να την αγαπήσεις άνευ όρων, όπως εκείνος αγαπά τους ήρωές του. Στο Μαγικό Κάστρο, ένα φτηνό μοτέλ υπό κατάρρευση, δίπλα στο θεματικό πάρκο της Disney στο Ορλάντο, μένει η μικρούλα Μούνι, ένα εκρηκτικό κοριτσάκι, αποφασισμένο να ζει χαρούμενα και σκανταλιάρικα, με την 20χρονη μαμά του που δυσκολεύεται να ενηλικιωθεί. Ο σκληρός ρεαλισμός και η μαγεία γίνονται ένα, χωρίς επίκριση, χωρίς συμπεράσματα, μόνο με αγάπη. Στις αίθουσες.
«Florida Project» | ■ Χριστουγεννιάτικος εφιάλτης / The Nightmare Before Christmas (Χένρι Σέλικ, 1993). Ο Τζακ, ο Βασιλιάς του Χαλογουίν, αποφασίζει να φέρει στην πόλη του και τα Χριστούγεννα! Η πιο ρομαντική, σκοτεινή ιστορία αγάπης, γραμμένη από τον Τιμ Μπάρτον, εξαφανίζει τα όρια ανάμεσα στο καλό και το κακό, το φως και το σκοτάδι. «You know, I think this Christmas thing is not as tricky as it seems! But why should they have all the fun? It should belong to anyone!».
■ A Charlie Brown Christmas (Μπιλ Μελέντεζ, 1965). Η παρέα των Peanuts, η «οικογένεια» του Τσαρλς Σουλτς, περνά τις γιορτές με το μπρίο, τον κυνισμό και το γέλιο που μόνο εκείνη μπορεί να μεταδώσει. Ο Τσάρλι Μπράουν αποκηρύσσει την εμπορική εκμετάλλευση των ημερών και αναζητά το βαθύτερο νόημα των Χριστουγέννων – φυσικά, μάταια! «Σημασία δεν έχει τι βρίσκεται κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, αλλά ποιοι βρίσκονται γύρω του».
■ Στη Χώρα των Μαγικών Πλασμάτων / Where the Wild Things Are (Σπάικ Τζόνζι, 2009). Ο Μαξ, ένα μικρό αγόρι με μεγάλη φαντασία κι ακόμα μεγαλύτερα παράπονα από την οικογένειά του, το σκάει από το σπίτι και φτάνει σ’ ένα νησί που κατοικείται από μαγικά πλάσματα. Εκείνα, αντί να τον φάνε, αποφασίζουν να τον αγαπήσουν. «Η ευτυχία δεν είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος να είσαι ευτυχισμένος».
