«Εγέρθητου!» ούρλιαξε ο Γερμενής το βράδυ των εκλογών του Μαΐου του 2015, απαιτώντας από φωτογράφους και δημοσιογράφους να σταθούν προσοχή, αφού σε λίγο θα έμπαινε στην αίθουσα ο φιρερίσκος για την πρώτη του συνέντευξη Τύπου μετά την είσοδο της Χρυσής Αυγής στη Βουλή. Η εγκληματική οργάνωση μοιραζόταν για τους ανθρώπους του Τύπου τη ματιά του αρχηγού της, ο οποίος, είχε κάνει επίσημη πρώτη στην κηδεία του βασανιστή Μάλλιου το 1976, όταν μετείχε σε επεισόδια και επίθεση σε δημοσιογράφους που κατέληξαν σε σοβαρούς τραυματισμούς. Τα πρωτοπαλίκαρά του ακολούθησαν τα ματωμένα χνάρια του και πολλές φορές δεν δίστασαν να προχωρήσουν ακόμα και σε οιονεί δολοφονικά χτυπήματα εναντίον δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ.
Ήθελε πολύ μεγάλο θάρρος και πολύ μεγάλη πίστη για να καλύπτεις δημοσιογραφικά τη δράση αυτής της εγκληματικής συμμορίας μέχρι και τον Οκτώβρη του 2020 – οπότε τουλάχιστον οι πρωταίτιοι βρέθηκαν στη φυλακή. Το 2014 έγινε η πρώτη μαζική επιχείρηση εναντίον των φωτορεπόρτερ: Ο Γιάννης Κέμμος μεταφέρθηκε λιπόθυμος στο νοσοκομείο, αφού τον κλοτσούσαν με αρβύλες στο πρόσωπο. Την ίδια μέρα χτύπησαν τη Λουίζα Γκουλιαμάκη από το Γαλλικό Πρακτορείο (AFP) και τη Συμέλλα Πανταρτζή από το ΑΠΕ.
Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί συνάδελφοί μας δεν δίστασαν να καταθέσουν στο δικαστήριο, τεκμηριώνοντας τη δράση της Χρυσής Αυγής. Ως αυτόπτες μάρτυρες οργανωμένων επιθέσεων κατονόμασαν στελέχη της οργάνωσης που είδαν και άκουσαν να καθοδηγούν έκνομες πράξεις και εγκληματικές ενέργειες.
Στο συλλαλητήριο των «μακεδονομάχων» τον Ιούνιο του 2018 έγινε η πρόβα τζενεράλε για το πραγματικό πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι φασίστες εναντίον δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ τον Γενάρη του 2019, όταν βγήκαν παγανιά με φωτογραφίες «καταζητούμενων» ανθρώπων του Τύπου και ξυλοκόπησαν σχεδόν μέχρι θανάτου τον Κώστα Νταντάμη και τον Τομά Ζακομπί.
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων στην ανακοίνωσή της τότε ανέφερε ευθαρσώς: «Οι δημοσιογράφοι δέχτηκαν επίθεση από μέλη του ελληνικού νεοναζιστικού κόμματος της Χρυσής Αυγής». Μέχρι και την ύστατη στιγμή, όταν ο φιρερίσκος συνελήφθη στο σπίτι του στην Πεύκη για να οδηγηθεί στη φυλακή, οι παλικαράδες του επιτέθηκαν σε φωτογράφο του ΑΠΕ.
Όλα αυτά τα χρόνια οι φωτογράφοι και οι δημοσιογράφοι δεν έκαναν ούτε βήμα πίσω, καταγράφοντας τη δράση της εγκληματικής οργάνωσης αλλά και τους αγώνες του αντιφασιστικού κινήματος μέχρι την τελική δικαίωσή του με την καταδίκη της Χρυσής Αυγής.
Τέσσερις από αυτούς τους φωτορεπόρτερ οργάνωσαν την έκθεση φωτογραφίας «Μέρες του Οκτώβρη», οχτώ χρόνια μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, στο πλαίσιο του Αντιφασιστικού Σεπτέμβρη. Σήμερα μοιράζονται μαζί μας εικόνες και μνήμες από αυτή τη μακρά διαδρομή.
Μάριος Λώλος: 7.10.2020. Συνεδρίαση, Αίθουσα Τελετών Εφετείου Αθηνών αρ. 454. Η Μάγδα Φύσσα και ο Σωτήρης Πουλικόγιαννης τη στιγμή που η πρόεδρος του δικαστηρίου Μαρία Λεπενιώτη ανακοινώνει ότι η Χ.Α. κρίνεται εγκληματική οργάνωση. Ήταν ίσως η ιστορικότερη στιγμή στην επαγγελματική μου διαδρομή. Ευτυχώς που οι μηχανές πια εστιάζουν αυτόματα γιατί τη Μάγδα Φύσσα την έβλεπα θολή. Όπως όλοι, είχαν γεμίσει τα μάτια μου δάκρυα…
Μάριος Λώλος: 7.10.2020. Βλέπουμε τα επεισόδια στην Αλεξάνδρας μετά τη ρίψη νερού από την «αύρα» της αστυνομίας προς τον συγκεντρωμένο κόσμο, λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση της καταδικαστικής απόφασης του δικαστηρίου.
Κάλυψα τη δίκη από τη μέση της διαδικασίας και μετά γιατί, καθώς είχα καταθέσει ως μάρτυρας, υπήρχε ασυμβίβαστο νωρίτερα. Ο δρόμος και η δικαστική διαδικασία, αυτοί ήταν οι αποφασιστικοί παράγοντες που οδήγησαν στην καταδίκη. Η καταπληκτική δουλειά της ομάδας των δικηγόρων με τα αποδεικτικά στοιχεία και από την άλλη οι χιλιάδες κόσμου που όλα αυτά τα χρόνια από τον δρόμο -με κορύφωση τη μέρα της απόφασης- ζητούσαν την απόδοση δικαιοσύνης από την έδρα. Κι ενώ το βαθύ κράτος θα ήθελε να τους ρίξει στα μαλακά, το κίνημα βοούσε «οι φασίστες στις τρύπες τους».
Οι δικαστές ευτυχώς στάθηκαν στο ύψος τους. Ωστόσο με την ανακοίνωση της απόφασης αυτό το βαθύ κράτος επιτέθηκε στους συγκεντρωμένους αντιφασίστες. Ο αγώνας απέναντι στον φασισμό δεν τελείωσε με την πρωτόδικη καταδίκη της εγκληματικής οργάνωσης, είναι όλα τα μέτωπα ανοιχτά κάθε μέρα σε κάθε επίπεδο.
Μιχάλης Καραγιάννης: Ήταν η μεγαλύτερη συγκέντρωση στα χρόνια της πανδημίας και προφανώς οι χιλιάδες άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν έξω από το Εφετείο είχαν έναν πολύ καλό λόγο. Ήταν ένα πλήθος γεμάτο αποφασιστικότητα – κανείς δεν ήξερε ποια θα είναι η τελική ετυμηγορία κι αν η Χρυσή Αυγή θα καταδικαζόταν τελικά ως εγκληματική οργάνωση. Κι όμως ο κόσμος κατέβηκε εκεί αποφασισμένος να στηρίξει αυτόν τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωσή του.
Μιχάλης Καραγιάννης: Η φωτογραφία τραβήχτηκε την ημέρα που αναμενόταν η απόφαση του Εφετείου, νωρίς το πρωί, έξω από τον ‘Αρειο Πάγο. Η νεαρή γυναίκα ήταν ανάμεσα στους συγκεντρωμένους αντιφασίστες που επί ώρες περίμεναν την ετυμηγορία. Στο πρόσωπο της κοπέλας διακρίνουμε την αποφασιστικότητα και την ήρεμη δύναμη που χρειάζεται ο διαρκής αγώνας κατά του φασισμού. Τα ξεσπάσματα χαράς ή οργής είναι στιγμιαία. Ο διαρκής αγώνας χρειάζεται επιμονή, αποφασιστικότητα και προσήλωση.
Σωτήρης Δημητρόπουλος: 6 Νοεμβρίου 2019, στιγμιότυπο από το μπλοκ του ΠΑΜΕ στην αντιφασιστική συγκέντρωση στο Εφετείο της Αθήνας, όπου βρισκόταν σε εξέλιξη η δίκη της Χρυσής Αυγής. Η εικόνα του Παύλου ως ενός οικουμενικού προσώπου θα «φωτίζει» όχι μόνο τους αντιφασιστικούς αγώνες του μέλλοντος, αλλά όλους τους λαϊκούς αγώνες που θα βάζουν στο στόχαστρό τους τη μήτρα του φασισμού.
Σωτήρης Δημητρόπουλος: 6 Νοεμβρίου 2019, απολογία του Νίκου Μιχαλολιάκου.
Θυμάμαι τη μεγάλη μου αγωνία να βρεθώ μέσα στην αίθουσα του Εφετείου για να καλύψω το γεγονός, μια και στην αρχή βρισκόμουν στον εξωτερικό χώρο για να φωτογραφίσω τις διαδηλώσεις.
Κατά τη δικαστική διαδικασία θυμάμαι να έχω για μεγάλα διαστήματα την κάμερα κολλημένη στο μάτι μου, περιμένοντας μια καλή κίνηση, μια έντονη έκφραση του αρχηγού της Χρυσής Αυγής.
Αποτύπωσα μια κίνηση του χεριού του Μιχαλολιάκου η οποία παραπέμπει στον ναζιστικό χαιρετισμό. Είναι μια εικόνα η οποία αποτυπώνει τη φύση της Χρυσής Αυγής ενάντια σε μια δικαστική προσπάθεια από μέρους τους, που βρισκόταν σε εξέλιξη εκείνη τη στιγμή, να απαρνηθούν τη ναζιστική τους ιδεολογία.
Τατιάνα Μπόλαρη: Η φωτογραφία τραβήχτηκε την Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2020. Είχε εκδοθεί η απόφαση από την έδρα και αργά το βράδυ, η Μάγδα Φύσσα, με λίγο κόσμο, τη Ρηνιώ Φύσσα και φίλους, περιμέναμε την απόφαση επί των ποινών. Αυτήν τη φωτογραφία δεν την ανέβασα ποτέ στα social media όπου ανέβαζα κάθε μέρα την περιγραφή της δίκης όπως τη ζούσα και την κατέγραφα. Επέλεξα να τη βάλω στην έκθεση, τώρα που μέσα μου πήρα λίγη απόσταση από τότε και κατάλαβα το γιατί. Ήταν σχεδόν ξημερώματα μετά την ιστορική απόφαση στη δίκη της Χρυσής Αυγής, είχαν προηγηθεί οι πανηγυρισμοί σε αυτό το τεράστιο πλήθος έξω από το Εφετείο, είχε προηγηθεί η φωτογραφία της Μάγδας Φύσσα με αυτήν την απίστευτη κραυγή, μόλις βγήκαμε από την αίθουσα.
Θυμάμαι ήταν κάπου έντεκα το βράδυ πια, λίγοι άνθρωποι είχαμε μείνει και περιμέναμε να μάθουμε την τοποθέτηση της έδρας επί των ποινών. Την είδα που σηκώθηκε μόνη της και πήγε κοντά στα κάγκελα. Την ακολούθησα διακριτικά και τράβηξα αυτήν τη φωτογραφία, δεν νομίζω πως με κατάλαβε. Μου έβγαλε μια απίστευτη μοναξιά αυτή η εικόνα. Σαν κάτι να τελείωσε γι’ αυτήν τη γυναίκα που μας σήκωσε στην πλάτη της και μας έβαλε όλους στην αγκαλιά της. Δεν το μπορούσα τότε αυτό το συναίσθημα, με τάραξε. Τώρα, μετά την απόσταση που χρειάστηκα για να καταλάβω, ενώ ακόμη ένας αγώνας είναι μπροστά μας (το Εφετείο), ξέρω πως η κ. Μάγδα είναι αυτή ακριβώς η εικόνα. Η μόνη δύναμη που μπορεί να κινητοποιήσει τα πάντα! Γιατί τελικά δεν ήταν μοναξιά, ήταν η στιγμή που ο κάθε δυνατός άνθρωπος χρειάζεται με τον εαυτό του για να μπορέσει να συνεχίσει…
Τατιάνα Μπόλαρη: 18.7.2019. Ήταν από τις πιο δύσκολες μέρες στο δικαστήριο, καθώς όλοι περιμέναμε να ακούσουμε τι θα πει στην απολογία του ο άνθρωπος που αφαίρεσε εν ψυχρώ τη ζωή του Παύλου Φύσσα. Εκείνο το βράδυ που αν ο ίδιος δεν είχε αντέξει αυτά τα κρίσιμα λεπτά που έμεινε ζωντανός, ο δράστης θα είχε διαφύγει. Είναι μαζεμένος και καμπουριασμένος καθώς περιγράφει την επίθεση και ισχυρίζεται πως ο Παύλος του επιτέθηκε και φοβούμενος έσκυψε και πήρε από το ντουλαπάκι του αυτοκινήτου το μαχαίρι. Τραβούσα και το άλλο μου μάτι ήταν στην κ. Μάγδα. Επειδή έχω παρακολουθήσει όλη τη διαδικασία αυτής της δίκης, θυμήθηκα την περιγραφή από τους μάρτυρες αυτής της νύχτας. Είχα «εικόνα» της επίθεσης, των ταγμάτων εφόδου που του «άνοιξαν διάδρομο» όταν έφτασε και όρμησε στον Παύλο.
Οπότε, τότε στην απολογία του, μου φάνηκε τόσο «μικρός» και τόσο «θλιβερός» εκείνη τη στιγμή, με τα όσα έλεγε. Νομίζω ότι αυτή ακριβώς η αίσθησή μου αποτυπώνεται πλήρως σε αυτήν την εικόνα…