του Άρη Χατζηστεφάνου για το Sputnik
Το σκοτεινό παρελθόν της εταιρείας δημοσίων σχέσεων που συνεργάζεται με την ελληνική κυβέρνηση.
Η Edelman, που όπως αποκάλυψε το reportersunited.gr, έχει σύμβαση συνεργασίας -με ρήτρα εμπιστευτικότητας- για την επικοινωνιακή στήριξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αποτελεί εδώ και χρόνια τη μεγαλύτερη εταιρεία στον χώρο των δημοσίων σχέσεων. Ο ετήσιος τζίρος της προσεγγίζει το ένα δισεκατομμύριο δολάρια και απασχολεί 6.000 υπαλλήλους σε 65 χώρες. Το πρόβλημα είναι ότι έχει συνδεθεί με πρακτικές, οι οποίες εάν δεν παραβιάζουν τον νόμο, σίγουρα καταπατούν κάθε έννοια ηθικής.
Στο παρελθόν είχε κατηγορηθεί ότι πραγματοποιεί τις λεγόμενες εκστρατείες «astroturfing» δημιουργεί δηλαδή ψεύτικα προφίλ ατόμων που παρουσιάζονται σαν μέλη κινημάτων ή σαν αγανακτισμένοι πολίτες για να ασκήσουν πίεση σε πολιτικούς, δικαστικούς και δημοσιογράφους. Όπως αποκάλυψαν το 1998 οι Los Angeles Times, η εταιρεία έστησε μια γιγαντιαία επιχείρηση προπαγάνδας ώστε να πιέσει τον εισαγγελέα της Καλιφόρνιας να μην κινηθεί δικαστικά εναντίον της Microsoft, για παραβίαση της νομοθεσίας περί μονοπωλίων.
Η εκστρατεία σύμφωνα με την εφημερίδα περιελάμβανε «ανήθικες πρακτικές» όπως το «φύτεμα» άρθρων και σχολίων σε μεγάλα ΜΜΕ τα οποία υπέγραφαν freelance δημοσιογράφοι και «απλοί πολίτες».
Η ίδια τεχνική επαναλήφθηκε το 2000 όταν η εταιρεία δημιούργησε για λογαριασμό της αλυσίδας Walmart μια «αυθόρμητη πρωτοβουλία πολιτών» με τον τίτλο Working Families for Walmart, η οποία εκθείαζε τις εργασιακές συνθήκες στην εταιρεία. H Walmart, που παλαιότερα τύχαινε να έχει στο διοικητικό της συμβούλιο και κάποια… Χίλαρι Κλίντον, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα εργασιακά κάτεργα των ΗΠΑ επιβάλλοντας στους υπαλλήλους της συνθήκες που συναντά κανείς μόνο σε εργοστάσια της Κίνας.
Καταστροφικό ήταν το έργο της Edelman και στον τομέα της περιβαλλοντικής προστασίας αφού πολλές φορές βρέθηκε στο πλευρό πολυεθνικών που προκαλούσαν τρομακτική καταστροφή στο περιβάλλον, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τους αγωγούς φυσικού αερίου που έστηνε η εταιρεία Transcanada σε ευαίσθητα οικοσυστήματα. Η Greenpeace έφερε στο φως έγγραφα που αποκάλυπταν τους μηχανισμούς με τους οποίους η Edelman πραγματοποιούσε μαζικές επιθέσεις σε όσους ασκούσαν κριτική στην εταιρεία και έστηνε δίκτυα υποστήριξης των αγωγών. H Transcanada έφτασε να ασκεί τόση επιρροή ώστε το 2019 κατηγορήθηκε ότι συνέγραψε νομοσχέδιο το οποίο καθόριζε… πώς θα τιμωρούνταν όσοι συμμετείχαν σε κινητοποιήσεις εναντίον της.
Παρόμοιες εκστρατείες, σύμφωνα με το περιοδικό “New Yorker” οργάνωνε η Edelman και για το διαβόητο Αμερικανικό Ινστιτούτο Πετρελαίου, γνωστό για τις ανηλεείς επιθέσεις εναντίον περιβαλλοντικών οργανώσεων. Παρά το γεγονός δηλαδή ότι εδώ και μερικά χρόνια η εταιρεία επιχειρεί να στήσει και για τον εαυτό της ένα «πράσινο προφίλ», εδώ και δεκαετίες έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην αποσιώπηση της κλιματικής κρίσης, που σήμερα απειλεί το μέλλον του πλανήτη.
Ανάλογα προβλήματα ηθικής έχουν αποκαλυφθεί για πολλές ακόμη εταιρείες που ανέλαβε η Edelman, όπως τη News Corporation του βαρόνου των ΜΜΕ Ρούμπερτ Μέρντοχ, ενώ ο κατάλογος των μεγάλων πελατών περιλαμβάνει πολυεθνικές όπως η Shell, τα Starbucks κ.ο.κ.
Το μεγαλύτερο «κατόρθωμα» της Edelman, όμως, θεωρείται η προσπάθεια συγκάλυψης των φρικτών εγκλημάτων του βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας. Υπογράφοντας διαδοχικά συμβόλαια αρκετών εκατομμυρίων δολαρίων, το Ριάντ είχε στη διάθεσή του έναν στρατό από λομπίστες της Edelman, οι οποίοι προσπαθούσαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις για τις μαζικές εκτελέσεις αντιφρονούντων, την καταπάτηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και τον πόλεμο στην Υεμένη, που σύμφωνα με τον ΟΗΕ έχει προκαλέσει τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική καταστροφή των τελευταίων δεκαετιών. Η Edelman δεν σκέφτηκε να διακόψει τη συνεργασία της ούτε όταν το Ριάντ διέταξε να δολοφονήσουν τον δημοσιογράφο Τζαμάλ Κασόγκι και να πριονίσουν ο σώμα του μέσα στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τουρκία.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο που θα πρέπει να διερευνηθεί, όμως, είναι εάν η Edelman αρκείται στο να προωθεί την εικόνα της ελληνικής κυβέρνησης προς το εξωτερικό ή εάν προωθεί στον ελληνικό Τύπο και τις θέσεις ξένων απολυταρχικών καθεστώτων.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ τον Νοέμβριο του 2020, η εταιρεία λάμβανε 75.000 δολάρια τον μήνα για να προωθεί σε διεθνή ΜΜΕ την κατασκευή της φουτουριστικής πόλης Neom στη Σαουδική Αραβία. Η συγκεκριμένη καμπάνια αποτελούσε μια από τις σημαντικότερες επικοινωνιακές προσπάθειες του πρίγκηπα-διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν να αποσυνδέσει το όνομά του από τα φρικτά εγκλήματα που πραγματοποιεί το καθεστώς του και να παρουσιαστεί σαν «φιλελεύθερος» εκσυγχρονιστής που θα αλλάξει το πρόσωπο της χώρας.
Συμπωματικά(;) λίγους μήνες αργότερα, είδαμε σε μεγάλα συγκροτήματα του ελληνικού Τύπου μεγάλα, διθυραμβικά αφιερώματα για την κατασκευή της Neom και προσωπικά για τον Σαλμάν. Προφανώς, αρκετά από αυτά τα άρθρα ενδέχεται να αποτελούν απλώς αντιγραφή ξένων δημοσιευμάτων (αν και κάποια ΜΜΕ φάνηκε να απέκτησαν αίφνης σημαντική πρόσβαση στον οίκο των Σαούντ). Άμεσα η έμμεσα πάντως είναι βέβαιο ότι η Edelman πέτυχε με εντυπωσιακό τρόπο τον στόχο της: Να εξωραΐσει και στην Ελλάδα την εικόνα ενός δολοφονικού καθεστώτος.
Οι εγκληματίες με το φιλελεύθερο πρόσωπο
Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το παρελθόν του γκουρού της επικοινωνίας Σταν Γκρίνμπεργκ, ο οποίος ταξίδεψε μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη Θεσσαλονίκη – αν και σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές δεν πληρώνεται από κάποιο κρατικό ή προσωπικό λογαριασμό της οικογένειας. Φαινομενικά η συνύπαρξη προκαλεί πολλά ερωτηματικά καθώς ο Γκρίνμπεργκ θεωρείται «αριστερός» (τουλάχιστον για τα δεδομένα των ΗΠΑ) και το προφίλ του δεν ταιριάζει σε καμία περίπτωση με τα συντηρητικά και νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά της ελληνικής κυβέρνησης. Μια πιο προσεκτική ματιά στο βιογραφικό του όμως δείχνει ότι Γκρίνμπεργκ βρισκόταν πίσω από πολιτικούς που σήμερα κατηγορούνται ακόμη και για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Μεταξύ των πελατών του συμπεριλαμβάνονται ορισμένες από τις πιο ρυπογόνες εταιρείες του πλανήτη, όπως η BP, πολεμικές βιομηχανίες όπως η Boeing, αλλά και η αποκαλούμενη εταιρεία-Φρανκενστάιν, Monsanto, η οποία παρασκεύαζε τα χημικά (agent orange) που χρησιμοποιούσε ο αμερικανικός στρατός εναντίον αμάχων στο Βιετνάμ και σήμερα ειδικεύεται σε μεταλλαγμένα προϊόντα. Ο Γκρίνμπεργκ όμως έγινε περισσότερο γνωστός ως ο επικοινωνιολόγος που έφερε στην εξουσία προέδρους και πρωθυπουργούς που προκάλεσαν τους περισσότερους πολέμους τον τελευταίο μισό αιώνα: Τον Μπιλ Κλίντον, τον Τόνι Μπλέρ, τον Μπαράκ Ομπάμα, τον Γκέρχαρντ Σρέντερ και τον Εχούντ Μπάρακ.
H συνεργασία λοιπόν της ελληνικής κυβέρνησης με τη μεγαλύτερη εταιρεία δημοσίων σχέσεων του πλανήτη και τον διασημότερο επικοινωνιολόγο των τελευταίων δεκαετιών θέτει σειρά ερωτημάτων για το παρελθόν των συνεργατών της, αλλά και για το οικονομικό κόστος που πληρώνουν οι Έλληνες φορολογούμενοι για τον εξωραϊσμό του κυβερνητικού έργου. Κυρίως όμως θέτει το ερώτημα εάν οι καλύτεροι επικοινωνιολόγοι του κόσμου επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας για την κατάσταση στη χώρα.