“You are invulnerable, you have no Achilles’ heel.” Portrait of a Lady, T.S.Eliot
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Δεν ξέρω τι διαλέγουμε μόνοι μας στη ζωή. Και τι μας διαλέγει.
Πράγματα όπως η εθνικότητα, η θρησκεία, η κοινωνική τάξη, η οικονομική ευρωστία, το μέρος όπου μεγαλώσαμε κι ίσως να θεωρούμε πατρίδα (ή παγίδα), το όνομα, η οικογένεια, μας έτυχαν, αυτό κανείς δεν το αμφισβητεί.
Καθώς και ο φαινότυπος (χρώμα ματιών και σχήμα προσώπου, επιδερμίδα, είδος μαλλιών και μέγεθος μύτης).
Όμως κάποια άλλα υποτίθεται ότι τα επιλέξαμε, ελεύθερα. Το επάγγελμα που κάνουμε και την τέχνη μας, την ιδεολογία μας, τον σύντροφο μας, το μέρος όπου κατοικούμε.
Δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει ελευθερία. Μάλλον προσαρμοζόμαστε στις συνθήκες, τις οικειοποιούμαστε, για να έχουμε κάτι να λέμε δικό μας.
~~
Μάλλον ο άνθρωπος είναι σαν τον ποδοσφαιριστή. Δεν εξαρτάται απ’ αυτόν αν θα έρθει η μπάλα στα πόδια του. Αλλά υπάρχουν κάποιες στιγμές, κάποιες ευκαιρίες που όλα εξαρτώνται από σένα -και θα είναι γελοίο αν δεν καταφέρεις να σκοράρεις.
Εκείνη τη στιγμή, όταν η μπάλα έρχεται κατά πάνω σου, δεν σκέφτεσαι. Δεν υπάρχει χρόνος για να πεις: “Α, έρχεται μπαλιά, ψηλοκρεμαστή. Θα την κοντρολάρω με το στήθος, θα την κατεβάσω, θα κάνω ντρίπλα στον αμυντικό, θα τη φέρω στο δεξί και θα σουτάρω”.
Λειτουργείς αυτόματα, ασυνείδητα, αλλιώς θα θυμίζεις τους ποδοσφαιριστές στον περίφημο φιλοσοφικό ποδοσφαιρικό αγώνα των Μόντι Πάιθονς, όπου οι Έλληνες φιλόσοφοι αντιμετωπίζουν τους Γερμανούς.
Είναι παράξενο. Σχεδόν όλη μας η ζωή είναι προαποφασισμένη και στις κρίσιμες στιγμές αποφασίζουμε-λειτουργούμε αυτόματα, ασυνείδητα, αυθόρμητα, συναισθηματικά.
Η ελευθερία πού βρίσκεται;
Ίσως στη στιγμή της αδυναμίας, όταν προβάλλεις τη θνητότητα σου στον αντίπαλο, σαν τον Αχιλλέα που αλώνιζε κάτω απ’ τα τείχη της Τροίας με ξώφτερνα σανδάλια.
~~
Όταν ήμουν στην πρώτη νεότητα είχα αφιερώσει έναν ολόκληρο χειμώνα στην ποίηση του T.S. Eliot.
Παρά τα φτωχά αγγλικά μου είχα πάρει έναν τόμο με τα ποιήματά του, είχα πάρει και το λεξικό, και διάβαζα μια σελίδα την ημέρα, ψάχνοντας σχεδόν για κάθε λέξη στο λεξικό.
Εκεί, σ’ ένα απ’ τα πρώτα του ποιήματα, είχα βρει τη φράση: “You are invulnerable, you have no Achilles’ heel.” Είσαι άτρωτος, δεν έχεις Αχίλλειο πτέρνα.
Τον είχα αγαπήσει αυτόν τον στίχο, γιατί έτσι θα ήθελα να είμαι κι εγώ, invulnerable. Και πίστευα ότι κάποια στιγμή στη ζωή μου θα τα κατάφερνα, να γίνω άτρωτος.
Είχα στο μυαλό μου το ιδανικό του Υπεράνθρωπου που τίποτα δεν μπορεί να τον καταβάλει. Κάτι σαν τον Άραγκορν του Τόλκιν ή τον Ζαρατούστρα του Νίτσε.
Έπειτα, καθώς τα χρόνια περνούσαν, συνειδητοποίησα όχι μόνο ότι δεν μπορώ να είμαι άτρωτος, αλλά -το πιο σημαντικό- ότι είναι απάνθρωπο να ζεις, να είσαι, χωρίς να έχεις Αχίλλειο πτέρνα.
~~
Ίσως αυτό που μας δίνει πιο πολύ απ’ όλα την ταυτότητα μας να είναι τα ελαττώματα μας.
Ο Όμηρος στήριξε ολόκληρο έπος πάνω στα ελαττώματα ενός ανθρώπου -με καταγωγή θεϊκή. Αν ο Αχιλλέας δεν ήταν τρωτός, η προσπάθεια του, η αγωνία του, ο αγώνας του, θα μας ήταν αδιάφορος. Αν είχε φροντίσει να προστατέψει τη φτέρνα του, με κάποια κάλτσα από μιθρίλ, τότε θα διαβάζαμε μια κακογραμμένη ιστορία κόμικ (ακόμα κι ο Σούπερμαν είχε την Αχίλλειο φτέρνα του, τον κρυπτονίτη).
Όπως καταδεικνύει ο Όμηρος (κι η DC Comics) η μεγαλύτερη αρετή, η μόνη ελευθερία, δεν είναι να είσαι άτρωτος.
Είναι να γνωρίζεις ποια είναι η Αχίλλειος πτέρνα σου και να μη διστάσεις να τη δείξεις.
~~
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που φαίνονται να είναι πάντα καλά. Αυτό προσπαθούν να δείξουν. Ότι όλα πάνε τέλεια στη ζωή τους, ότι δεν έχουν κανένα πρόβλημα, κι ότι δεν έχουν κανένα ελάττωμα.
Θυμίζουν διαφήμιση οδοντόκρεμας, όπου όλη η οικογένεια χαμογελάει στο υπέροχο σπίτι όπου κατοικεί, στον υπέροχο κόσμο όπου ζει.
Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιο ψεύτικοι, πιο επίπεδοι, κι από κακοφτιαγμένο χαρακτήρα μυθιστορήματος -ή έπους ή κόμικ. Ποτέ δεν συγχύζονται, ποτέ δεν τρελαίνονται, ποτέ δεν ξεφεύγουν, ποτέ δεν κάνουν λάθη. Και -φυσικά- δεν έχουν ελαττώματα.
Φοράνε ολόσωμο θώρακα μιθρίλ για να προστατευτούν. Κι όταν τους πλησιάζεις μυρίζεις το αντισηπτικό όπου έχουν βουτήξει τη ζωή τους.
Το αντισηπτικό μυρίζει σαν πτωμαΐνη. Μόνο τα πτώματα δεν κάνουν λάθη.
~~
Το “Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο” είναι να είσαι τρωτός.
Να αποδεχτείς τα ελαττώματα σου, να μάθεις ποια είναι η Αχίλλειος πτέρνα σου, και να ζωγραφίσεις έναν στόχο πάνω της: “Χτυπήστε εδώ”.
Αν αποδεχτείς τις αδυναμίες σου, μόνο αν αποδεχτείς τα μειονεκτήματά σου, μόνο τότε είσαι έτοιμος να δράσεις ελεύθερα.
Αυτή είναι η μεγαλύτερη δύναμη. Όταν δεν φοβάσαι να δείξεις πόσο τρωτός είσαι.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~