Συνέντευξη στο Πρόβατο όχι Αρνί
Με τον Αντώνη Παπαθεοδούλου έχουμε να βρεθούμε καιρό από κοντά κι έχουμε να κάνουμε συνέντευξη περίπου τρία χρόνια. Μας συνδέει ένα σπίτι στη Λευκάδα, η αγάπη για τη θάλασσα, η αγάπη για τα παιδιά και -κατά κάποιον τρόπο- η δουλειά και των δυο κοντά σε αυτά. Η πρότασή μου να πούμε πάλι δυο κουβέντες για έναν κόσμο γεμάτο αγκάθια για ό,τι ευαίσθητο κυκλοφορεί εκεί έξω, τον βρήκε πρόθυμο και με το χαμόγελο του παραμυθά στις λέξεις. Γιατί ο Αντώνης είναι ένας άνθρωπος που χαμογελάει κι ένας παραμυθάς που κάνει τους άλλους να χαμογελάνε.
Ερ.: Χαιρετιούνται με όλα τα διαδικαστικά οι φίλοι; Τρία χρόνια μετά μιλάμε πάλι. Τρία χρόνια με ελάχιστες κουβέντες και ματιές στη διαδικτυακή σου παρουσία. Τρία χρόνια όμως και με τα παραμύθια σου και τις λέξεις σου και τα γητέματά σου. Δε σε έχασα καθόλου. Έτσι νιώθω. Αφήνω στην άκρη λοιπόν τα τυπικά και μπαίνω κατευθείαν στη μέση της κουβέντας.
Αντώνη, έχει παραμύθια με χαρούμενο τέλος πια ετούτος ο κόσμος;
Απ.: Πολύ χαίρομαι που τα ξαναλέμε. Παραμύθια ο κόσμος πάντα θα έχει. Αλλά για το τέλος τους δεν ξέρω. Και, ξέρεις, δεν θέλω και να μιλώ για το τέλος τους. Παίζει δίπλα μας, εδώ και πάνω από χρόνο το «παραμύθι» των προσφύγων. Δεν χρειάζεται να το γράψουμε, είναι εδώ ολοζώνταντο. Και καλεί -πέρα από το να συντρέξουμε τους πρωταγωνιστές του- να «διαβάσουμε» κι αυτά που έχει να μας πει. Το εύκολο μήνυμά του, το προφανές, είναι «καλά είμαστε εμείς μωρέ, δεν βλέπεις οι άλλοι τι περνάνε;». Όμως υπάρχει και πιο βαθύ, πιο σπουδαίο μήνυμα… Αυτοί οι άνθρωποι τα ‘χασαν όλα, πέρασαν απ’ την κόλαση, κινδύνεψαν, κλείστηκαν σε καταυλισμούς και ξέρεις για τι μιλούν ακόμη; Για τι παλεύουν; Για την «καινούργια αρχή» τους! Αυτό είναι το μήνυμα: αν εκείνοι μιλούν για «καινούργια αρχή» εμείς δεν έχουμε καμιά δικαιολογία να μιλάμε για το τέλος. Ας επιμένουμε ότι είμαστε στην αρχή. Ή στη μέση της ιστορίας. Ή έστω στο σημείο που οι σεναριογράφοι λένε «all is lost point»… ξέρεις… αμέσως πριν τη μεγάλη αναμέτρηση. Αλλά πάντως όχι στο τέλος. Δεν ξέρουμε το τέλος, ξέρουμε μόνο ότι τα δίνουμε όλα για να είναι χαρούμενο.
Ερ.: Με παραμυθά μιλάω, ξεχάστηκα. Μεμιάς, από μόνο μία απάντηση, γέμισε χρώματα η σελίδα. Στην άκρη το τέλος, άλλη ανάγνωση του κόσμου εκεί έξω, όχι στο πεδίο της μάχης μετά τη μεγάλη αναμέτρηση αλλά σε αυτό λίγο πριν, εκεί που τα θαύματα έχουν χώρο να συμβούν ακόμη. Εκεί που ένα κλικ της στιγμής μπορεί και να αποτρέψει την επέλαση του μαύρου.
Σου γράφουν γράμματα τα παιδιά; Στα σχολεία που πηγαίνεις σε πλησιάζουν και στα κρυφά σου λένε τις ευχές τους; Τι θαύματα ζητάνε σήμερα τα πιτσιρίκια;
Απ.: Μόνο ευχές και γράμματα; Στήνουν παραστάσεις και μου τις παρουσιάζουν, γράφουν τραγούδια… αυτή η επαφή είναι ένα από τα πιο υπέροχα του να γράφεις για παιδιά. Ως και διαδηλώσεις οργανώνουν! Μου έστειλαν από τη Ρόδο πριν από μια βδομάδα μια φωτογραφία με ένα υπέροχο πανό για την ειρήνη που είχαν φτιάξει αφού διάβασαν την «Πόλη που έδιωξε τον Πόλεμο» και συγκινήθηκα τρομερά. Βλέπεις τα παιδιά δεν εύχονται μόνο, δεν ζητούν θαύματα, διεκδικούν κιόλας. Όμως αντιμετωπίζουμε τα αιτήματά τους με μια ελαφρότητα, σαν γραφικούλικες ρομαντικές ατάκες, σαν τα World Peace που εύχονται από τα μικρόφωνα των καλλιστείων. Λέμε από μέσα μας «τι ωραία που τα λέει το γλυκούλι» «αχ τι καλό παιδί που έχω», «πού να ‘ξερε το καημένο ότι δεν είναι έτσι απλά τα πράγματα»! Όχι ρε μεγάλε! Τόσο απλά είναι όσο τα λέει! Αν δεν είναι απλό ότι ένα παιδί που κρυώνει, που ψάχνει για φαΐ στα ερείπια της βομβαρδισμένης πόλης του, είναι πιο σημαντικό από όλα τα οικονομικά συμφέροντα, τις γεωστρατηγικές και τις ιδεοληψίες του πλανήτη, τότε τι είναι απλό; Θέλω να πω… δεν είναι παιδικοί ρομαντισμοί όλες οι «Ειρήνες» και οι «Αγάπες στον κόσμο» που εύχονται τα παιδιά. Είναι αυτό που πρέπει να διεκδικήσουμε με κάθε τρόπο οι μεγάλοι σήμερα! Τώρα! Βέβαια μην γίνομαι κι εγώ ρομαντικός: τα παιδιά εύχονται και ποθούν και ό,τι τα εμπνέουμε να εύχονται. Γι’ αυτό και κάθε μήνυμα που εκπέμπουμε είναι πολύ σημαντικό να είναι από τη μεριά της αγάπης, της κατανόησης, της ανεκτικότητας κι όχι του μίσους, των αφορισμών και των αδιεξόδων.
Ερ.: Έχει πει ο Τσάρλι Τσάπλιν ότι «μια μέρα χωρίς γέλιο είναι μια χαμένη μέρα». Πόσες χαμένες μέρες μετράμε στους καιρούς μας; Πώς είναι που στήνουμε έναν κόσμο με όλο και λιγότερο γέλιο για μικρούς και μεγάλους;
Αντώνη, δεν έχω πια αισιοδοξία για το μέλλον. Διαβάζοντας προσεκτικά το παρελθόν και κοιτώντας γύρω μου τι παρόν επιλέγουμε, θεωρώ ότι είμαστε στην εποχή που πρέπει να μαζεύουμε όσες ομορφιές μας μείναν στην κιβωτό. Οφείλουμε να δείξουμε σε κάποιους κάποτε ότι δε χάσαμε γιατί δεν υπήρχε το ωραίο σήμερα αλλά γιατί δεν το επιλέξαμε απ’ το άσχημο. Η αφήγηση ενός παραμυθιού σε ένα σχολείο, σε ένα σπίτι, σε έναν καταυλισμό είναι κάτι που πρέπει να σωθεί. Θα μου δώσεις κι άλλα τέτοια;
Απ.: Πήρα και διαβάζω την Οστάνδη από τις εκδόσεις Άγρα… σου τη συστήνω αν θες να φρικάρεις κι άλλο με το παρελθόν που επαναλαμβάνεται. Και η απαισιοδοξία νομίζω είναι πολύ λογική στάση. Απλώς ξέρεις τι… απαισιοδοξία είναι να περιμένεις ότι τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα, αισιοδοξία ότι θα γίνουν καλύτερα. Και στις δύο περιπτώσεις εστιάζουμε σε κάτι που περιμένουμε να γίνει, από μόνο του, όχι σε κάτι που θα κάνουμε. Κι είναι ώρα για να κάνουμε. Παλιότερα λέγαμε -κι εγώ μαζί- ότι φτιάχνουμε με τα βιβλία ένα καλύτερο αύριο. Εντάξει. Ναι. Ισχύει. Αλλά εδώ παίζεται ένα φρικαλέο τώρα. Και γι’ αυτό πρέπει να βρίσκουμε να κάνουμε πράγματα. Με την Αλεξάνδρα Κ* μόλις κυκλοφορήσαμε τον Δινώσαυρο, έναν ήρωα φτιαγμένο να μεταμορφώνεται σε δράσεις προσφοράς. Με άλλους 176 δημιουργούς του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου σπεύσαμε να βγάλουμε ένα βιβλίο που κάνει τα παιδιά στα σχολεία να γελάνε και μαζεύει και χρήματα για σημαντικές ανάγκες τους (ακόμα παλεύουμε να τυπώσουμε κι άλλα αν έχεις κανέναν χορηγό για την εκτύπωση να μας πεις), ο Κύκλος στέλνει παντού Ακτιβιστές Αναγνώστες, η ΠΥΡΝΑ φροντίζει μεταφρασμένα βιβλία μας να φτάνουν στους καταυλισμούς, η φίλη μου η Βάλια γέμισε το βιβλιοπωλείο της κούτες παιχνίδια και τα χάριζε όλο το προηγούμενο Φθινόπωρο σ’ όποιο παιδί έφτανε στη Μυτιλήνη. Κι όχι μόνο εδώ, παντού, η IBBY έφτιαξε στη Lampedusa βιβλιοθήκη με βιβλία χωρίς λόγια για όλα τα παιδιά πρόσφυγες, o Haughton ζωγραφίζει χαλιά που στηρίζουν σχολεία και ορφανοτροφεία στο Νεπάλ, η εικονογράφος Carme Solé που γνώρισα γιατί ήταν στην Επιτροπή του βραβείου Compostela, τώρα-τώρα που μιλάμε, γεμίζει με τεράστια πορτρέτα παιδιών τα μπαλκόνια της Βαρκελώνης και φωνάζει με το δικό της τρόπο για τα δικαιώματα των παιδιών, ο Jeffers είναι με την οικογένειά του στο δρόμο διαδηλώνοντας για τη βία κατά των γυναικών. Για να μην πω για το Γιώργο και την Αγκαλιά και τη Λίλη και δασκάλους, βιβλιοθήκες, φορείς και άλλους που αδικώ γιατί αυτά τα παραδείγματα θυμήθηκα… Ο κόσμος του παιδικού βιβλίου πρέπει με κάθε ευκαιρία να αναλαμβάνει δράση. Μικρή ή μεγαλύτερη. Και να υπερασπίζεται φωναχτά τα παιδιά και τα δικαιώματά τους. Και το υπέροχο είναι ότι αν προσέξεις, οι συγγραφείς για ενηλίκους φωνάζουν ο καθένας τη δική του άποψη. Οι του παιδικού βιβλίου χωρίς να είμαστε συνεννοημένοι, φωνάζουμε όλοι, σε όλο τον κόσμο, τα ίδια πράγματα! Τρομερό;
Τώρα σχετικά με τον Τσάρλι Τσάπλιν… είχα την ευκαιρία για πολύ λίγο να συναντήσω παιδιά στα ασυνόδευτα στη Μόρια πέρυσι το Φθινόπωρο. Και μετά στη Χίο. Τρομερά ελπιδοφόρα εμπειρία. Μου έδειξε ότι το χαμόγελο και το παιχνίδι δεν παθαίνουν τί-πο-τα. Είναι εκεί κρυμμένα σε κάθε παιδί έτοιμα να σκάσουν μύτη με το που νιώσουν έστω και ελάχιστη ασφάλεια.
Ερ.: Πιάνομαι απ’ την τελευταία σου λέξη κι έτσι θα κλείσω ετούτη την κουβέντα: ασφάλεια. Στο όνομά της έχουν περικοπεί ή καταργηθεί οι περισσότερες ελευθερίες του σύγχρονου ανθρώπου. Για ασφάλεια περιχαρακώνει ο Τραμπ τη νέα Αμερική του. Για ασφάλεια βομβαρδίζουμε χώρες, για ασφάλεια αμπαρώνουμε τις πόρτες μας και καγκελώνουμε τα παράθυρά μας. Αυτά είναι τα αυτονόητα στον έξω κόσμο όταν σκέφτεται, εν έτει 2017, την ασφάλειά του. Στον κόσμο των βιβλίων σου, στον κόσμο των ηρώων σου τι είναι η ασφάλεια; Δώσ’ μου μια όμορφη εικόνα να την βάλω χαμόγελο στο τέλος ετούτης της σελίδας!
Απ.: Ασφάλεια είναι αυτό που νιώθεις όταν είσαι στην αγκαλιά κάποιου. Όλα τα άλλα είναι τεχνητές ασφάλειες. Και αναλώνουμε την εξυπνάδα και την εφευρετικότητά μας για να αναζητούμε όλο και καλύτερες κλειδαριές, αντί να αναζητούμε τρόπους να μην χρειάζεται καν πόρτα! Η Ίριδα έχει ζωγραφίσει υπέροχα ένα σαλόνι στους «Καλούς και κακούς ιππότες» όπου:
Οι κακοί ιππότες λένε:
φέρνουμε κριό πολιορκητικό
την πύλη σας να τη γκρεμίσει!
Κι οι καλοί ιππότες λένε:
μην κάνετε κόπο αφού είναι ανοιχτά
δεν την έχουμε κλείσει!
—————————————————
Ο Αντώνης Παπαθεοδούλου γεννήθηκε το 1977 στον Πειραιά. Γράφει και μεταφράζει ιστορίες, τραγούδια και σενάρια για παιδιά. Το τραγούδι του «Πολυβία, μια παντόφλα που απεχθάνεται τη βία» βραβεύτηκε στο διαγωνισμό Άρση Φωνών της Ορχήστρας των Χρωμάτων το 2004. Το βιβλίο του “Οι καλοί κι οι κακοί πειρατές” τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου 2012 και με το βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το βιβλίο του ”Η Πόλη που έδιωξε τον πόλεμο” τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου 2011 και το Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου του Περιοδικού Διαβάζω. Το 1ο βιβλίο της σειράς “Καράβια” που δημιούργησε με την Μ. Αγγελίδου απέσπασε το Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Βιβλία του έχουν συμπεριληφθεί στις λίστες των White Ravens της Διεθνούς Παιδικής Βιβλιοθήκης του Μονάχου (2011, 2012, 2013, 2014), έχουν μεταφραστεί στο εξωτερικό και έχουν μεταφερθεί στο θέατρο και το κουκλοθέατρο. Tο βιβλίο του “Ένα τελευταίο γράμμα” σε εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή, απέσπασε το Διεθνές Βραβείο Compostela 2016. Περισσότερα στο www.antonispapatheodoulou.com
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, την Παρασκευή 24.2.2017
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
