Με τις συγκρούσεις ανάμεσα στην Κυβέρνηση της Αιθιοπίας και την περιφερειακή διοίκηση του Tigray να μαίνονται για πάνω από ένα μήνα, γίνεται αντιληπτό το γεγονός ότι η κατάπαυση δεν θα επέλθει στο άμεσο μέλλον.
- Της Βίκυς Ν.
Ορισμένα στοιχεία που έρχονται καθημερινά στη δημοσιότητα, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, ο άλλοτε ειρηνοποιός Πρωθυπουργός της Χώρας, προτίθεται να εξαντλήσει τα πολεμικά του μέσα, προκειμένου να αντιμετωπίσει τους αποστάτες του Tigray. Εντός των τελευταίων ημερών, οι εξελίξεις συνοψίζονται χρονολογικά ως εξής:
- Μετά την ανακοίνωση (30.11) του Αιθίοπα Πρωθυπουργού ότι οι ομοσπονδιακές δυνάμεις έχουν την πόλη Mekelle υπό πλήρη έλεγχο, ο αρχηγός του TPLF, Debretsion Gebremichael, ανέφερε σε τηλεφωνική του συνέντευξη στο Associated Press στις αρχές του μήνα ότι, η μάχη δεν έχει ακόμη τελειώσει και κάλεσε την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση να αποσύρει τα στρατεύματά του από την επαρχία Tigray.
- Την ίδια στιγμή, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Pompeo κάλεσε και ο ίδιος τον Abiy Ahmed να τερματίσει τις εχθροπραξίες στην περιοχή, ενώ δεν παρέλειψε να σχολιάσει μάλλον θετικά την φιλοξενία από το Σουδάν, πολιτών της Αιθιοπίας, οι οποίοι εγκατέλειψαν τις εστίες τους λόγω των συγκρούσεων.
- Από πλευράς Ηνωμένων Εθνών, διαρκής είναι η έκφραση ανησυχίας για την κατάσταση στην περιοχή. Στη βάση αυτή, επιτεύχθηκε συμφωνία (2.12) με την Κυβέρνηση της Αιθιοπίας για πρόσβαση των ΗΕ και παροχή βοήθειας σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην επαρχία του Tigray, όπου διαμένουν περίπου 96.000 πρόσφυγες από την Ερυθραία.
- Η Ερυθραία, στεκόμενη από την πλευρά του Πρωθυπουργού Ahmed, έχει επέμβει και η ίδια την επαρχία του Tigray με στρατεύματα, παρ’ όλο που προ ημερών το γεγονός είχε διαψευστεί από αξιωματούχους. Στον απόηχο, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, κάλεσε την Ερυθραία να απέχει από κάθε επέμβαση στην Αιθιοπία, παρέχοντας βοήθεια στον Πρωθυπουργό Ahmed. Ταυτόχρονα, το Σουδάν, απέκτησε έλεγχο αγροτικών περιοχών στα σύνορα με την Αιθιοπία, για πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια.
- Στις 7.12 η Κυβέρνηση της Αιθιοπίας εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία τερματίζεται η επιχείρηση στην επαρχία Tigray μετά την επίτευξη πλήρους ελέγχου από τις ομοσπονδιακές δυνάμεις. Στην ανακοίνωση, γίνεται λόγος για “παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς όλους όσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους λόγω των συγκρούσεων, αποκατάσταση μεταφρορών και τηλεπικοινωνιών, οποίες είχαν το τελευταίο διάστημα καταστραφεί και διακοπεί από την εγκληματική κλίκα”, ενώ παρακάτω αναφέρεται σε “προσπάθεια διεθνοποίησης της σύγκρουσης από πλευράς του TPLF μέσω διασποράς ψευδών κατηγοριών”.
- Ομοσπονδιακές δυνάμεις “πυροβόλησαν” ομάδα των Ηνωμένων Εθνών στην επαρχία Tigray (8.12). Σε συνέχεια του περιστατικού, ο εκπρόσωπος της Κυβέρνησης ανέφερε ότι η ομάδα των ΗΕ παραβίασε δύο σημεία ελέγχου λέγοντας χαρακτηριστικά ότι “Αυτή η χώρα δεν είναι ουδέτερη ζώνη. Έχει κυβέρνηση” (This country is not no-mans land. It has a government”)
- Ο ίδιος, ανέφερε ότι στρατεύματα της Ερυθραίας έχουν εισέλθει στην Αιθιοπία απαγάγοντας χιλιάδες πρόσφυγες από την Ερυθραία, οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει το στρατιωτικό καθεστώς της χώρας τους.
- Η Κυβέρνηση της Αιθιοπίας, απέρριψε κάθε πρόταση για διεθνή εμπλοκή, αποστολή παρατηρητών ή εμπειρογνωμόνων λέγοντας ότι “δεν χρειάζεται Baby sitter”.
- Σήμερα, το State Department τοποθετήθηκε απέναντι στην εμπλοκή της Ερυθραίας στο εσωτερικό της Αιθιοπίας, λέγοντας ότι πρόκειται για μια επικίνδυνη κλιμάκωση. Κάλεσε εκ νέου την Ερυθραία να αποσύρει άμεσα τα στρατεύματά της από την επαρχία του Tigray.
Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε ότι η διαφάνεια και επιβεβαίωση των πληροφοριών εκατέρωθεν εξακολουθεί να είναι αδύνατη, αφού οι τηλεπικοινωνίες στην περιοχή παραμένουν κατεστραμμένες και η ίδια, πλήρως απομονωμένη, χωρίς επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ομοσπονδιακές δυνάμεις δεν επιτρέπουν την παροχή βοήθειας, κάνοντας την κατάσταση ακόμη πιο ασφυκτική για τον πληθυσμό που παραμένει εγκλωβισμένος.
Από τα όσα έχουν ανωτέρω εκτεθεί, θα επιχειρηθεί η εξαγωγή ορισμένων πρώτων συμπερασμάτων.
Όπως είχε εξ αρχής εκτιμηθεί και παρά την διακήρυξη νίκης από τον Αιθίοπα Πρωθυπουργό, η σύγκρουση μεταξύ της επίσημης κυβέρνησης και των αποστατών του TPLF, συνεχίζεται έχοντας πάρει διαστάσεις και επιτρέψει την εμπλοκή γειτονικών χωρών όπως το Σουδάν και η Ερυθραία, τα συμφέροντα των οποίων ποικίλλουν. Η Ερυθραία, παρέχει στρατιωτική βοήθεια στον Ahmed, ωστόσο οι προεκτάσεις των σχέσεων των δύο πλευρών δεν μένουν μόνο εκεί. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη σημαντική συμβολή του Αιθίοπα Πρωθυπουργού στο διετίας, στον τερματισμό μακροχρόνιων συγκρούσεων στα σύνορα Ερυθραίας-Αιθιοπίας, γεγονός που αποτέλεσε την αρχή της πολύ στενής σχέσης των δύο κυβερνήσεων. Έτσι, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι η επέμβαση της Ερυθραίας στην Αιθιοπία δεν κινείται κατά της επίσημης κυβέρνησης, αλλά κατά της επαρχίας Tigray και του TPLF.
Η απομάκρυνση των εν λόγω διοικητών, αποτελεί βασικό στόχο της Ερυθραίας, αφού πρόκειται για μια σύγκρουση, ήδη από τη δεκαετία του 1970, όταν ακόμη η ίδια δεν είχε καν σχηματιστεί ως κράτος. Τόσο οι Tigray όσο και οι πολίτες της Ερυθραίας, συμμετείχαν τότε σε κοινούς αγώνες κοινωνικών διεκδικήσεων και υπέρ του δικαιώματος στην αυτοδιάθεση. Η σύγκρουση, στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, ήρθε με το διαχωρισμό των συνόρων, αλλά και με διαφωνίες σχετικά με την ακολουθούμενη στρατιωτική τακτική και την ιδεολογία. Τότε, ανέκυψαν και ζητήματα εθνικής ταυτότητας.
Μία ακόμη διάσταση των σχέσεων μεταξύ επίσημης κυβέρνησης της Αιθιοπίας και την κυβέρνησης της Ερυθραίας, είναι η υπογραφή τριμερούς Συμφωνίας ανάμεσα σε Αιθιοπία- Ερυθραία και Σομαλία με σκοπό τη δημιουργία κοινού μετώπου ασφαλείας στην περιοχή. Αυτό, μπορεί να προκαλέσει και μια σομαλική εμπλοκή στην σύγκρουση που παρακολουθούμε.
Το Σουδάν, από την άλλη, έχοντας εκατέρωθεν συμφέροντα τόσο με την Ερυθραία όσο και με την Αιθιοπία, επιθυμεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο μέσω διπλωματικής κυρίως εμπλοκής. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Σουδανός Πρωθυπουργός, πρότεινε στον Ahmed την αφρικανική διαμεσολάβηση προκειμένου να ξεκινήσουν συνομιλίες μεταξύ της Κυβέρνησης και των διοικητών του Tigray. Για το Σουδάν, η αποσταθεροποίηση στο εσωτερικό της Αιθιοπίας, ενέχει κινδύνους αποσταθεροποίησης δικών του σχέσεων με άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα με την Αίγυπτο.
Σε ό,τι αφορά τη δυτική εμπλοκή, είναι χαρακτηριστική η αδράνεια και η επιμονή σε παραινέσεις και προτροπές. Τόσο ο ΟΗΕ δια μέσου του Γενικού Γραμματέα, όσο και οι ΗΠΑ, αρκούνται σε ανακοινώσεις που απλώς δίνουν μια γραμμή μη κλιμάκωσης, χωρίς να προχωρούν σε καμία ουσιαστική δράση σε διπλωματικό επίπεδο. Χαρακτηριστική είναι και η εκκωφαντική απουσία των Ευρωπαϊκών χωρών, γεγονός που προκαλεί εντύπωση αν σκεφτεί κανείς ότι η αποσταθεροποίηση στο Κέρας της Αφρικής, ενδέχεται να προκαλέσει αποσταθεροποίηση και σε άλλες περιοχές, στις οποίες ευρωπαϊκές χώρες έχουν συμφέροντα. Η διεθνοποίηση του εμφυλίου πολέμου της Αιθιοπίας, θα τον μετέτρεπε σε μια σύγκρουση διαρκείας με εμπλοκή διαφόρων κρατικών, αλλά και μη κρατικών παραγόντων. Σαφώς, δεν μπορεί να μην αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότι, πέραν της ηθικής (αν μπορούμε να μιλάμε για ηθική στις διεθνείς σχέσεις και την πολιτική) διάστασης μιας σύγκρουσης που έχει ως αντίκτυπο τον εκτοπισμό και τις δολοφονίες ανθρώπων -στην πλειοψηφία άμαχων- κάθε εξωτερική στρατιωτική επέμβαση, είτε προέρχεται από μεμονωμένα κράτη, είτε από αμυντικές συμφωνίες, αποτελεί επέμβαση στο εσωτερικό ενός κυρίαρχου κράτους, πράγμα που απαγορεύεται από το Διεθνές Δίκαιο. Στο σημείο αυτό, γεννούνται ερωτήματα γύρω από τη φύση του Διεθνούς Δικαίου, ωστόσο αυτά δεν δύνανται να αναλυθούν περαιτέρω στο παρόν κείμενο.
Με τις τηλεπικοινωνίες να είναι πλήρως αποκομμένες και την απαγόρευση πρόσβασης κάθε είδους ανθρωπιστικής βοήθειας η Κυβέρνηση της Αιθιοπίας επιθυμεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση από αυτήν που ήδη βιώνουν άνθρωποι σε πολλές περιοχές της χώρας. Η στέρηση πρόσβασης σε τρόφιμα, νερό και φάρμακα αποτελεί κατάφωρη παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπό τη σκέψη αυτή, οι μέχρι τώρα τοποθετήσεις του Γ.Γ. του ΟΗΕ και της Ύπατης Αρμοστείας, αποτελούν χλιαρές συμβουλές τη στιγμή που πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι κινδυνεύουν να υποστούν τις συνέπειες μιας βαθειάς πολιτικής σύγκρουσης (υπενθυμίζεται ότι το Tigray είχε πληθυσμό περί τα 6 εκατομμύρια).
Η Αιθιοπία, ευρισκόμενη στο Κέρας της Αφρικής, αποτελεί βασικό γεωστρατηγικό παίκτη για την σταθερότητα στην Αφρικανική Ήπειρο. Πολλές Αφρικανικές Οργανώσεις έχουν γραφεία εκεί, ενώ αποτελεί κέντρο λήψης αποφάσεων στα ζητήματα της Ηπείρου και των σχέσεών της με άλλες μουσουλμανικές χώρες. Τυχόν εσωτερική αποσταθεροποίηση, ενέχει κινδύνους αποσταθεροποίησης μιας μεγάλης περιοχής. Ακόμη, η Αιθιοπία αποτελεί σημαντικό δρώντα και στις σχέσεις με Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε ζητήματα όπως η ανάπτυξη του φράγματος στο Νείλο (πρωτεύον τόσο για την ίδια την Αιθιοπία, όσο και για την σταθερότητα στο Κέρας- μια πιθανή σύγκρουση με την Αίγυπτο δεν θα αποτελούσε σε καμία περίπτωση ζήτημα μεταξύ των δύο).
Ως επιστέγασμα των ανωτέρω, αποτελεί κρίσιμης σημασίας η αποφασιστική δράση των διεθνών δρώντων προκειμένου να τερματιστεί το συντομότερο κάθε είδους εχθροπραξία στην περιοχή, όχι μόνο γιατί αυτό αποτελεί -όπως πολλάκις αναφέρθηκε-, κίνδυνο στην επέκταση των συγκρούσεων, αλλά επειδή βλέπουμε ότι εδώ και πάνω από ένα μήνα η κατάσταση οδηγεί στη δημιουργία τεράστιας ανθρωπιστικής καταστροφής, γεγονός που δεν λαμβάνει τις διαστάσεις που θα έπρεπε στη διεθνή συζήτηση. Καμία κυβέρνηση δεν θα έχει σημασία και λόγο ύπαρξης, όταν ο πληθυσμός της περιοχής θα πεθαίνει εξαιτίας της. Συναφώς, κανένας Διεθνής Οργανισμός δεν θα πρέπει να έχει κοινωνική αποδοχή και νομιμοποίηση, όταν εν γνώση του επιτρέπει να συμβαίνουν κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ακόμη μία φορά γινόμαστε μάρτυρες της διεθνούς απραξίας και συνειδητοποιούμε ότι μόνο οι λαοί μπορούν να σώσουν ο ένας τον άλλον πέρα από κάθε θεσμική διοίκηση.