Γιάννης Γεράσιμος
«Στη μέση του χειμώνα ανακάλυψα ότι υπάρχει μέσα μου ένα αήττητο θέρος!»
Υπάρχω σημαίνει μαθαίνω να ζω με το παράλογο! Απέναντι στη βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου για ενότητα και στην ατέρμονη αναζήτηση νοήματος, απέναντι στη θύελλα των γεγονότων της ανθρώπινης ιστορίας και στην προσπάθεια απελευθέρωσης από τα δεσμά καταπίεσης και καθυπόταξης της μοναδικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης υψωνόταν ανέκαθεν το τείχος της εφιαλτικής σιωπής του κόσμου, ο παραλογισμός και η ασυνέχεια της ανθρώπινης ιστορίας.
Το παράλογο ως σχέση με τον κόσμο και ως αναπόσπαστος όρος και στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης βρέθηκε εξαρχής στο επίκεντρο των λογοτεχνικών αναζητήσεων του Καμύ και της ηθικοφιλοσοφικής αναμέτρησης του με την τραγωδία και τον παραλογισμό των γεγονότων του 20ου αιώνα. Γεννημένος στις 7 Νοεμβρίου του 1913 στην Αλγερία ο Αλμπέρ Καμύ θα βρεθεί ήδη από τις πρώτες δεκαετίες της ζωής του αντιμέτωπος με τη φτώχεια και την φυματίωση και θα βρει καταφύγιο στο ποδόσφαιρο και στη λογοτεχνία αρχίζοντας να γράφει από νεαρή ηλικία και μαθαίνοντας τη φιλοσοφία και τη σημασία της ελευθερίας όπως χαρακτηριστικά θα πει μέσα από την αθλιότητα.
Το 1935 μετά τις σπουδές του στη Φιλοσοφική θα ιδρύσει το Θέατρο της Εργασίας (le theatre du travail) στο Αλγέρι και θα εργαστεί ως δημοσιογράφος σε διάφορες τοπικές εφημερίδες (όπως το Λαικό Μέτωπο) προτού μεταβεί στο Παρίσι όπου και θα αναπτύξει μια βαθιά φιλία με τον Ζαν Πολ Σαρτρ και θα συγγράψει κάποια από τα σημαντικότερα έργα του όπως ο «Ξένος» και «Ο μύθος του Σίσυφου» το 1942, η «Πανούκλα» το 1947 και η «Πτώση» το 1956. Ο Αλμπέρ Καμύ θα λάβει ενεργό μέρος στη γαλλική αντίσταση απέναντι στη ναζιστική κατοχή αναπτύσσοντας μαχητική αρθρογραφία ως εκδότης της εφημερίδας Combat στην οποία θα αρθρογραφήσουν ορισμένοι από τους σημαντικότερους Γάλλους αριστερούς διανοούμενους της εποχής και θα έρθει σε ρήξη με τον Σάρτρ μέσω του βιβλίου του «Ο επαναστατημένος άνθρωπος», το οποίο και θα δεχτεί τις σφοδρές επικρίσεις του τελευταίου. Λογοτέχνης, φιλόσοφος και θεατρικός συγγραφέας ο Αλμπέρ Καμύ θα τιμηθεί για το σύνολο του έργου του με βραβείο Νομπέλ Λοτεχνίας το 1957, ενώ θα βρει τραγικό θάνατο σε ηλικία μόλις 47 χρονών εξαιτίας ενός αυτοκινητιστικού δυστυχήματος στο Πτι Βιλεμπλεβέν της Υόν το 1960.
Ο Αλμπέρ Καμύ θα αναπτύξει τις φιλοσοφικές του θέσεις για την έννοια του παραλόγου και για τη σημασία της ανθρώπινης ελευθερίας και ηθικής εξέγερσης στο έργο του ο «Επαναστατημένος άνθρωπος», το οποίο και θα αποτελέσει τη συμπύκνωση ενός διεισδυτικού ηθικοφιλοσοφικού στοχασμού για την ανθρώπινη ύπαρξη και την αποτύπωση της βαθύτερης αγωνίας του για τις ιστορικοπολιτικές εξελίξεις της εποχής του φέρνοντας τον σε ευθεία αντιπαράθεση με τον Ζαν Πολ Σαρτρ.
Κατά βάθος αυτό που θα εμποτίσει το σύνολο του έργου του Καμύ είναι η πίστη του στην ανάγκη να χαράξει ο ίδιος ο άνθρωπος το πεπρωμένο του και να προσδώσει καινούργιο νόημα και απτό περιεχόμενο στην ύπαρξη του ερχόμενος σε ρήξη με τα δεσμά της καταπίεσης που επέβαλλε η εκάστοτε εξουσία καθυποτάσσοντας το μοναδικό χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης στο βωμό της τυφλής πίστης των εκάστοτε ιδεολογιών. Για το λόγο αυτό στον πυρήνα του έργου του βρίσκεται η εικόνα του επαναστατημένου ανθρώπου, που απένατι στον παράλογο χαρακτήρα της ανθρώπινης ύπαρξης και στα δεσμά που επιβάλλει η εκάστοτε εξουσία αναλαμβάνει να σηκώσει το φορτίο ενός ασυμβίβαστου και ανυποχώρητου ηθικού αγώνα και αντίστασης ως μόνης στέρεης βάσης και προυπόθεσης για τη διαμόρφωση ηθικής συνείδησης και επανεπινόησης μέσω της ανθρώπινης επικοινωνίας της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας και υπόστασης του ανθρώπου.
Έτσι, όπως χαρακτηριστικά θα γράψει ο Καμύ: «Τι είναι ένας επαναστατημένος άνθρωπος; Ένας άνθρωπος που λέει όχι. Αρνιέται αλλά δεν παραιτείται: είναι ακόμα κι αυτός που λέει ναι από την πρώτη του κίνηση. Ένας σκλάβος που σ’ όλη του τη ζωή δεχόταν διαταγές ξαφνικά κρίνει μια νέα εντολή απαράδεκτη. Ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του “όχι”; Από το κίνημα εξέγερσης γεννιέται, έστω και συγκεχυμένα η συνειδητοποίηση: η αντίληψη που ξεπροβάλλει ξαφνικά πως μέσα στον άνθρωπο υπάρχει κάτι με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ταυτιστεί έστω και προσωρινά. Ο σκλάβος τη στιγμή που απορρίπτει την ταπεινωτική διαταγή του αφέντη του απορρίπτει και την ίδια την ιδιότητα του σκλάβου.
Το κίνημα εξέγερσης τον οδηγεί πιο πέρα από την απλή άρνηση. Ξεπερνά ακόμα και το όριο που έθετε στον αντίπαλό του ζητώντας τώρα να τον μεταχειρίζονται σαν ίσο. Αυτό που ήταν πρώτα μια ακαταμάχητη αντίσταση του ανθρώπου γίνεται τώρα ολόκληρος ο άνθρωπος που ταυτίζεται μ’ αυτή και περιέχεται σ’ αυτή. Το μέρος της προσωπικότητάς του που επιθυμούσε να το σέβονται το θέτει πάνω από τ’ άλλα και του δίνει προτεραιότητα απ’ όλα τ’ άλλα, ακόμα κι από τη ζωή. Γίνεται γι’ αυτόν το υπέρτατο αγαθό.
Ζώντας μέχρι τότε μέσα σ’ έναν κονφορμισμό, ο σκλάβος ρίχνεται απότομα “μια κι είναι έτσι τα πράγματα…” στο όλα ή τίποτα. Η συνείδηση προβάλλει στο φως μαζί με την εξέγερση». Κατά τον τρόπο αυτό με την εξέγερση γεννιέται η ηθική συνείδηση και η άσβεστη φλόγα της χάραξης ενός δρόμου διαφορετικού από αυτόν που έχει προδιαγραφεί γι αυτόν καθυποτάσσοντας τη μοναδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης του.
Έτσι, ο άνθρωπος, ως ένας σύγχρονος Σίσυφος, κουβαλάει το βάρος να χαράξει ο ίδιος το πεπρωμένο του και μέσα από την ηθική εξέγερση ανακαλύπτει και συναντά τον άλλο άνθρωπο στον αγώνα της συλλογικής κοινωνικής απελευθέρωσης προς αναζήτηση ενός κόσμου που δεν έχει ακόμη γεννηθεί. Γιατί όπως θα πει κάποτε ο Καμύ: «Εξεγείρομαι, άρα υπάρχουμε!!»