του Νικήτα Φεσσά
Στο American Animals, o σκηνοθέτης Bart Layton του πολύ καλού The Imposter (2012) παρουσιάζει με μεταμοντέρνο τρόπο την ‘πραγματική’ ιστορία τεσσάρων βαριεστημένων Αμερικανών εφήβων (μεταξύ των οποίων ο Evan Peters του Χ-Men: Days of Future Past και του American Horror Story, και ο Barry Keoghan που ξεχώρισε με την ιδιαίτερη μορφή του στο The Killing of a Sacred Deer) που αποφασίζουν να σχεδιάσουν μια ληστεία με λεία βιβλία μεγάλης αξίας.
Στο πρώτο μέρος ο Layton ξετυλίγει την αφήγηση ‘κινηματογραφικά’/χολιγουντιανά, σαν να πρόκειται για το Goodfellas, με αποκορύφωμα τη (φανταστική) σκηνή/πρόβα της ληστείας, με την κάμερα να ακολουθεί χορογραφία που στοχεύει στην επίδειξη και τον εντυπωσιασμό, και το σάουντρακ και το mise-en–scène (κουστούμια, στήσιμο, ηθοποιών κλπ.) να παραπέμπουν σε όλες τις διάσημες κινηματογραφικές ληστείες—νωρίτερα οι ήρωες ξεσηκώνουν ιδέες από DVD (συγκεκριμένα από τα Αsphalt Jungle, Rififi, Italian Job, Οcean’s 11) που έχουν νοικιάσει. Η ίδια η αφίσα του American Animals παραπέμπει στο Reservoir Dogs του Tarantino.
Ωστόσο εξαρχής ‘ομιλούντα κεφάλια’ εν είδει (ψευδο)ντοκιμαντέρ παρεμβάλλονται προτάσσοντας τη δική τους (μικρο)αφήγηση μπροστά στην κάμερα, σπέρνοντας αμφιβολίες για την εγκυρότητα αυτών που παρακολουθούμε να κάνουν και να λένε οι νεαροί πρωταγωνιστές, και κάνοντάς μας να δούμε την κεντρική αφήγηση, η οποία ήδη μοιάζει κυκλική/καταρρέουσα (η κλιμάκωση θα αποδομηθεί αμέσως και θα γίνει αντι-κλιμάκωση), μέσα από ένα μετα-κάδρο, επισημαίνοντάς μας πώς η (Έβδομη) Τέχνη αποτελεί πλέον αναπόσπαστο πρίσμα μέσα από το οποίο νοηματοδοτούμε την πραγματικότητα.
Αρχικά λοιπόν το American Animals μοιάζει λίγο με το Dog Day Afternoon (επίσης βασισμένο σε πραγματική ιστορία) για κακομαθημένους λευκούς μηδενιστές millennials. Και όντως είναι (και) αυτό, αλλά είναι επίσης μια ταινία για τη δυσπιστία απέναντι στην αφηγηματική αυθεντία του κλασικού Χολιγουντ. Εδώ, ωστόσο, θα πρέπει να μιλήσουμε ίσως για μετα-μεταμοντερνισμό, καθώς ο Layton αποδομεί το ήδη (μερικώς) αποδομημένο κείμενο και τη μεταμοντέρνα αφήγηση μιας ταινίας σαν το Reservoir Dogs, κάτι που έχει σαν (αναπόφευκτο) αποτέλεσμα τελικά την επιστροφή σε μια νέα ‘Νέα Ειλικρίνεια’.
Ωστόσο και ο ίδιος ο τρόπος (μετα)αφήγησης του Layton παρουσιάζει μια εγγενή δυσκολία. Ο διδακτισμός των κομματιών με τους ‘αληθινούς’ (αντι)ήρωες να παρεμβάλλονται σίγουρα δεν συνάδει με το μεταμοντέρνο πνεύμα, καθώς εν τέλει είναι και υπερβολικά υπέρ του στατους κβο (και ο μεταμοντερνισμός, στις καλύτερες στιγμές του, δεν είναι –τουλάχιστον όχι αναφανδόν– υπέρ του στάτους κβο). Οι ‘αληθινοί’ ήρωες της ιστορίας της ταινίας συνελήφθησαν το 2004, ωστόσο σίγουρα στην εποχή του Τραμπ δεν περιμένει κανείς από τους έφηβους (έστω κι αν είναι λευκοί, άνδρες, και προνομιούχοι) να αυτομαστιγωθούν όχι μόνο για τη λούμπεν/ψευδή τους συνείδηση, αλλά και για όλα τα κακά της κοινωνίας, ειδικά εφόσον η κατακλείδα της ταινίας δείχνει ότι πολλοί από αυτούς αφού αποφυλακίστηκαν (και ήταν μέσα για αρκετά χρονάκια) είναι άνεργοι, εγκλωβισμένοι σε αποξενωτικές ζωές, και τα φέρνουν βόλτα μάλλον δύσκολα, αλλά ακόμη και αυτοί που είναι σε λίγο καλύτερη μοίρα είναι μάλλον ο τελευταίος τροχός στο καπιταλιστικό σύστημα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι ενώ ως heist, αλλά και ως αντι-heist ταινία το American Animals είναι διασκεδαστικό (πολύ καλή η Ann Dowd του The Handmaid’s Tale ως βιβλιοθηκάριος), στο τέλος ο μεταμοντερνισμός του τύπου ψευτο-Rashômon (‘‘δες το κι απ αυτή την οπτική, θα σου ανατρέψει τις βεβαιότητες’’, κλπ.) και το γνωστό ‘‘αυτό που ονομάζουμε εαυτό δεν είναι παρά μυθοπλασία’’, το οποίο δυστυχώς οι ‘πραγματικοί’ πρωταγωνιστές συλλαβίζουν στ@ θεατ@ πολύ πιο συχνά από όσο χρειάζεται για να το καταλάβει, δεν είναι μόνο ότι σε κουράζουν και σε κάνουν να αισθανθείς μη σκόπιμο (;) ennui, σου δίνουν και την αίσθηση του κούφιου σε μια ιστορία που εξαρχής προσκαλεί από μόνη της ανατρεπτικές αναγνώσεις, αλλά εδώ καταλήγουμε σε παραλλαγή του γνωστού κλισέ ‘‘αυτά που παρακολουθήσατε ήταν όλα ένα όνειρο’’, που εδώ γίνεται ‘‘ήταν όλα μια ιστορία—ή πολλές—, και σε κάθε περίπτωση καλό είναι να μην κλέβετε, να δουλεύετε σκληρά, και να μη μιλάτε άσχημα στη βιβλιοθηκάριο’’.
Βαθμολογία 3,5/5
Ευχαριστούμε το Σινέ Λιλά για τη φιλοξενία