Από τον Άρη Χατζηστεφάνου
Για άλλη μια φορά οι μόνοι που προέβλεψαν το πραγματικό πολιτικό αποτέλεσμα της βρετανικής ψήφου για το Brexit ήταν τα μεγάλα γραφεία στοιχημάτων. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν το κατάλαβαν.
”Και το Κεφάλαιο του Μαρξ που πήρα στη γιορτή σου αν του ‘χες ρίξει μια ματιά θα ήμουνα μαζί σου”
Χατζηφραγκέτα
Ο Τζον Μέιναρντ Κέινς είπε κάποτε ότι οι χρηματαγορές είναι μια διεστραμμένη μορφή των καλλιστείων: όσοι συμμετέχουν δεν επιλέγουν το πιο όμορφο μοντέλο αλλά αυτό που θεωρούν ότι θα αρέσει στους περισσότερους και συνεπώς θα κερδίσει.
Η εφημερίδα «Independent» πίστεψε ότι θα μπορούσε να εφαρμόσει τη διαπίστωση του Κέινς και για τα γραφεία στοιχημάτων. Στις δημοσκοπήσεις, έλεγε, οι πολίτες απαντούν ποιος θέλουν να κερδίσει, ενώ τα στοιχήματα αποτυπώνουν ποιος πιστεύουν ότι θα κερδίσει.
Φαινομενικά, τα γραφεία στοιχημάτων έπεσαν έξω στις «προβλέψεις» τους με πρωτοφανή τρόπο. Από την πρώτη ημέρα που ο Κάμερον εξήγγειλε το δημοψήφισμα έδιναν σταθερά τη νίκη στο Bremain, ακόμη και όταν το σύνολο των δημοσκοπήσεων έδινε άνετο προβάδισμα στο Brexit.
Φήμες μάλιστα έλεγαν ότι οι χρηματαγορές ακολουθούσαν συχνότερα το κλίμα που δημιουργούσαν τα γραφεία στοιχημάτων παρά οι επιστημονικές προβλέψεις των δημοσκόπων.
Η φήμη ήταν τόσο ισχυρή ώστε κάποιοι άρχισαν να σκέφτονται αν θα ήταν εφικτό να χειραγωγήσουν τις χρηματαγορές ποντάροντας μεγάλα ποσά σε κάποιο γραφείο στοιχημάτων.
Οπως αποκάλυψε μάλιστα ο Μάθιου Σάντικ, επικεφαλής του τμήματος πολιτικής (υπάρχει και αυτό) του γραφείου στοιχημάτων Ladbrokes, λίγες ημέρες πριν από το δημοψήφισμα κάποιος στοιχημάτισε 25.000 στερλίνες για την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε., γεγονός που οδήγησε σε αύξηση των πιθανοτήτων που έδινε το γραφείο για το Bremain.
Το περίφημο Zerohedge, η ανεπίσημη «βίβλος» των απανταχού χρηματιστών, υπολόγισε ότι στοιχηματίζοντας ένα εκατομμύριο λίρες κάποιος θα ήταν σε θέση να προκαλέσει μετακινήσεις τίτλων στο χρηματιστήριο ύψους 10 τρισεκατομμυρίων λιρών.
Επεσε λοιπόν ο Κέινς τόσο έξω στην ανάλυσή του; Είναι γεγονός ότι αυτή η κορυφαία μορφή της οικονομικής επιστήμης (ο οποίος υποθέτουμε θα ψήφιζε Bremain) σε τελική ανάλυση δεν ήταν παρά ένας συστημικός οικονομολόγος.
Εξέφρασε απλώς την ανάγκη του παγκόσμιου κεφαλαίου για τη δημιουργία ενός ισχυρού κράτους πρόνοιας το οποίο θα λειτουργούσε σαν ατμομηχανή της οικονομίας στην κρίσιμη περίοδο μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
Το πραγματικό λογικό σφάλμα, όμως, δεν ανήκει στον Κέινς αλλά σε όσους πίστεψαν ότι η αγορά των στοιχημάτων κινείται ακριβώς όπως και το χρηματιστήριο – ότι δηλαδή όλοι ποντάρουν σε αυτόν που πιστεύουν ότι θα κερδίσει και όχι σε αυτόν που πραγματικά θέλουν να κερδίσει.
Σε αρκετές περιπτώσεις στο παρελθόν όμως, οι Αγγλοι φίλαθλοι ποντάρισαν υπέρ της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου παρά το γεγονός ότι όλα τα προγνωστικά μιλούσαν για βέβαιη ήττα. Το ποντάρισμά τους αποτελούσε περισσότερο μια ψήφο εμπιστοσύνης παρά μια λογική επιλογή.
Αυτό που πραγματικά θα χρειαζόταν κάποιος για να κατανοήσει τι συνέβη στο δημοψήφισμα και πώς αυτό αντικατοπτρίστηκε στα στοιχήματα είναι ένας οικονομολόγος που είχε στύψει το μυαλό του για τις ανάγκες της ταξικής πάλης – ο Κάρολος Μαρξ.
Διαβάζοντας τα πλούσια στατιστικά στοιχεία που συγκέντρωναν (αλλά δεν ήταν σε θέση να αναλύσουν) τα γραφεία στοιχημάτων, ο συγγραφέας του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» θα είχε κάνει πιθανότατα μια πολύ σημαντική διαπίστωση:
Οι περισσότεροι παίκτες που στοιχημάτισαν πριν από το δημοψήφισμα έδωσαν τα λεφτά τους υπέρ του #Brexit. Καθώς όμως όσοι πίστευαν ότι θα κερδίσει το #Bremain ποντάρισαν μεγαλύτερα ποσά, επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό την τελική εικόνα. Και αυτό γιατί τα γραφεία δεν παρουσιάζουν πόσοι παίκτες ποντάρισαν σε κάθε ενδεχόμενο, αλλά πόσα χρήματα «επενδύθηκαν» σε κάθε επιλογή.
Ενας εραστής των θεωριών συνωμοσίας θα μπορούσε να εξηγήσει αυτό το φαινόμενο λέγοντας ότι ορισμένοι κερδοσκόποι έριξαν χρήμα στην αγορά στοιχημάτων για να επηρεάσουν αυτήν την εικόνα και έτσι να χειραγωγήσουν και τις χρηματαγορές (και ίσως μαζί με αυτές και την κοινή γνώμη).
Η ταξική ανάλυση του Μαρξ ωστόσο ίσως αποδεικνύεται πολύ πιο χρήσιμη: Οι φτωχοί, αν και περισσότεροι, ποντάρισαν λιγότερα χρήματα, ενώ οι πλούσιοι είχαν τη δυνατότητα να παίξουν μεγαλύτερα ποσά.
Μήπως αυτή δεν είναι όμως και μια διεστραμμένη (όπως θα έλεγε ο Κέινς) ανάγνωση του ορισμού της δημοκρατίας που είχε δώσει ο Αριστοτέλης;
«Δημοκρατία είναι όταν οι ελεύθεροι και πτωχοί πλειοψηφούν και είναι κυρίαρχοι της εξουσίας, τουναντίον δε ολιγαρχία, όταν οι πλούσιοι και ευγενούς καταγωγής κυριαρχούν, αν και ολιγότεροι κατ’ αριθμόν». Με την ψήφο τους οι φτωχοί Βρετανοί αμφισβήτησαν την ολιγαρχία των Βρυξελλών αλλά και του Σίτι.
Τι κρίμα που οι Εργατικοί του Κόρμπιν δεν διάβασαν Μαρξ για να καταλάβουν τα ταξικά χαρακτηριστικά του Brexit και έτσι το πρόσφεραν σαν δώρο στην Ακρα Δεξιά – όπως έχουν κάνει άλλωστε και όλα τα μεγάλα κόμματα της ευρωπαϊκής Αριστεράς.
Info
Διαβάστε
Το Κεφάλαιο, Τόμος πρώτος (εκδόσεις ΚΨΜ)
Το… best seller του Καρόλου Μαρξ επανακυκλοφορεί σε σύγχρονη μετάφραση και επιστημονική επιμέλεια στα ελληνικά.