Το πρόβλημα δεν έχει θρησκευτικούς, γεωγραφικούς ή άλλους περιορισμούς που πολύ πιθανό να εξυπηρετούσαν το αφήγημα πως πρόκειται για κάποιους «απολίτιστους» με τους οποίους η ανθρωπότητα έχει πάρει οριστικά διαζύγιο. Και, με δεδομένο ότι οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας θα αυξήσουν τους παιδικούς γάμους, όπως αναφέρουν στις εκθέσεις τους σχεδόν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, είναι καιρός να βγάλουμε τα μυωπικά γυαλιά ενός ακατανόητου ιδεολογικού ψηλομυτισμού και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα κατάματα.
- Του Δημήτρη Κούλαλη
Ήταν τον Δεκέμβριο του 2017, όταν η αστυνομία εισέβαλε σε ένα εγκαταλελειμμένο οικοδομικό συγκρότημα, λίγο έξω από την μικρή πόλη Λουντ, στη Γιούτα των ΗΠΑ, για να βρεθεί ενώπιον ενός σκληρού θεάματος: Τέσσερα ανήλικα κορίτσια, όλα κάτω των δέκα ετών, βρίσκονταν κρυμμένα μέσα σε παγωμένα βυτία νερού. Ήταν τα παιδιά του Σάμιουελ Σκάφερ (γνωστoύ και ως «Προφήτη») και του Τζον Κόλθραπ, αμφότερων μελών ενός φονταμενταλιστικού παρακλαδιού Μορμόνων, των «Ιπποτών του Crystal Blade», που κατηγορήθηκαν για βιασμό ανηλίκου πρώτου βαθμού, κακοποίηση ανηλίκου δευτέρου βαθμού, παρακώλυση της δικαιοσύνης, απαγωγή ανηλίκου και (προς έκπληξη για την πολιτεία της Γιούτα, γενέτειρας των διαβόητων πολυγαμικών ηγετών όπως ο Ουόρεν Τζεφς) για παιδική διγαμία.
Αναφορικά με το τελευταίο, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του περιοδικού Rolling Stone, το «αμαρτωλό» δίδυμο των ριζοσπαστών Μορμόνων, φαίνεται να στρατολογούσε νέα μέλη, όπως ο Ρόμπερτ Ρόου, τάζοντάς τους γάμο με τα ανήλικα κορίτσια. Σύμφωνα με τον τότε Εισαγγελέα Κέβιν Ντάνιελς, η φερόμενη συμμετοχή του Ρόου υποδήλωνε ότι τα δύο πρώην μέλη της Φονταμενταλιστικής Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των Έσχατων Ημερών (FLDS), όπως αυτή αποκαλείται επισήμως, στρατολογούσαν συνεχώς νέους ακόλουθους.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Σκάφερ είχε «τάξει» στον Καλιφορνέζο Ρόου γάμο με την πεντάχρονη κόρη του, υπό την προϋπόθεση ότι εκείνος θα βαφτιζόταν Μορμόνος.
Η συγκλονιστική μαρτυρία της Φρέντυ Ρέις
Θυμήθηκα αυτή την σοκαριστική, μα, δυστυχώς, όχι πρωτάκουστη για τα αμερικανικά δεδομένα ιστορία, διαβάζοντας σχετικά με την υπόθεση της 45χρονης Αμερικανίδας Φρέντυ Ρέις, μητέρας δύο κοριτσιών στο Νιου Τζέρσεϋ και μεγαλωμένης σε μια υπερ-ορθόδοξη εβραϊκή κοινότητα στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Όπως εξομολογείται η ίδια στο Al Jazzera: Όταν ήταν μόλις 19 ετών, λογοδόθηκε σε έναν 22χρονο άντρα που δεν γνώριζε.
«Το να μην παντρευτείς ήταν πολύ ντροπιαστικό. Ο κόσμος χλεύαζε και συμπεριφερόταν απαίσια στις ανύπαντρες γυναίκες. Δεν είχα πραγματικά το δικαίωμα να πω όχι», λέει. «Είχα δει πώς αντιμετωπίζονταν οι ανύπαντρες γυναίκες και φοβόμουν τι θα συνέβαινε αν δεν παντρευόμουν».
Η Ρέις τελικά χώρισε, πληρώνοντας όμως βαρύ τίμημα. Η κοινότητά της την εξοβέλισε και η οικογένειά της την απέκλεισε. «Είμαι νεκρή για αυτούς», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η τελευταία της επαφή με την οικογένειά της ήταν το 2007, όταν και επικοινώνησε τηλεφωνικά με τη μητέρα της.
Σήμερα, η Ρέις είναι εκτελεστική διευθύντρια του Unchained At Last, ενός οργανισμού στις ΗΠΑ που έχει αφιερωθεί στον τερματισμό των καταναγκαστικών γάμων ανηλίκων. Η ίδια πιστεύει ότι η οργάνωσή της, που ιδρύθηκε το 2011, αναπτύχθηκε γρήγορα καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες, οι οποίες είναι παγιδευμένες σε καταναγκαστικούς γάμους, ζητούν βοήθεια. «Αυτό συμβαίνει σε όλες τις κοινότητες και πολλά κορίτσια αναγκάζονται να παντρευτούν πριν αποκτήσουν τα πλήρη δικαιώματα της ενηλικίωσης. Είναι μια τρομερή μορφή παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», συνεχίζει, μιλώντας στη δημοσιογράφο Μίσα Βαλένσια.
Και ίσως εδώ βρίσκεται και το «ζουμί» της υπόθεσης…
Ο παιδικός γάμος αποτελεί ένα παγκόσμιο, συστηματικό πρόβλημα που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανισότητα των φύλων, υποστηρίζει η UNICEF. Κάθε χρόνο, περίπου δώδεκα εκατομμύρια κορίτσια παγκοσμίως αναγκάζονται να παντρευτούν πριν από την ενηλικίωσή τους και σχεδόν εξακόσια πενήντα εκατομμύρια ενήλικες γυναίκες σήμερα νυμφεύθηκαν πριν από τα 18α γενέθλιά τους.
Ναι, αλλά το πρόβλημα αφορά κυρίως περιοχές της Νότιας Ασίας, της Υποσαχάριας Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Μέσης Ανατολής, θα σκεφτείτε ενδεχομένως. Όπως μέχρι πρότινος πίστευα κι εγώ.
Τα στοιχεία όμως δεν συμφωνούν με την «αλήθεια» του γράφοντος.
Βάσει των στατιστικών ευρημάτων του Frontline, του ερευνητικού προγράμματος δημοσιογραφίας του Public Broadcast System (PBS): Μεταξύ του 2000 και του 2015, περισσότερα από 207χιλ. παιδιά κάτω των 18 ετών ήταν παντρεμένα στις ΗΠΑ, με το 87% αυτών να αφορά κορίτσια που εξωθήθηκαν να παντρευτούν ενήλικες άντρες. Μάλιστα, οι επικεφαλής της έρευνας σημειώνουν ότι ο αριθμός αυτός είναι πιθανότατα ακόμη πιο υψηλός, καθώς ορισμένες πολιτείες δεν έχουν παράσχει σχετικά δεδομένα.
Ενδεικτικό της σοβαρότητας του θέματος είναι το γεγονός ότι μόνο στην πολιτεία του Νιου Τζέρσεϋ, το διάστημα 1995-2012, παντρεύτηκαν 3.499 παιδιά, με τα περισσότερα εξ αυτών να μην έχουν συμπληρώσει το 17ο έτος της ηλικίας τους, αναφέρει η Ρέις, έχοντας συλλέξει τα στοιχεία από τα υπουργεία Υγείας διαφόρων πολιτειών. Ενώ, ρεπορτάζ του αμερικανικού National Public Radio (ΝPR), το 2015 αποκάλυπτε ότι 178 από αυτούς τους νεόνυμφους (στα δεδομένα δεν αναφέρεται το φύλο ή άλλες λεπτομέρειες, παρά μόνο οι ηλικίες) ήταν μεταξύ 10 και 15 ετών.
Το ίδιο δημοσίευμα ανέφερε ότι στην πολιτεία της Νέας Υόρκης 3.853 παιδιά παντρεύτηκαν, κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.
Το ερώτημα βέβαια εδώ είναι πώς γίνεται να παντρεύτηκαν τόσοι ανήλικοι, όταν η πλειονότητα των αμερικανικών πολιτειών, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϋ, απαγορεύουν την τέλεση γάμου πριν τα δεκαοκτώ έτη.
Σε αυτές τις δύο πολιτείες, και σε πολλές άλλες, το δικαστήριο μπορεί να χορηγήσει εξαιρέσεις, εάν υπάρχει γονική ή δικαστική συγκατάθεση, είναι η απάντηση.
Στις περισσότερες πολιτείες, εάν οι γονείς υπογράψουν την άδεια γάμου, ο σύζυγος μπορεί να είναι δεκαέξι ή δεκαεπτά ετών. Επιπλέον, σε πολλές πολιτείες ένας δικαστής μπορεί να εγκρίνει τον γάμο σε ηλικίες ακόμη μικρότερες από αυτήν ή και να δώσει τη συγκατάθεσή του, εάν η μελλοντική νύφη είναι έγκυος ή έχει ήδη γεννήσει ένα παιδί.
Αλλά, παρόλο που ένας γονέας μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του, αυτό δεν σημαίνει ότι το παιδί συναινεί, επισημαίνει η Τζην Σμουτ, ανώτερη σύμβουλος στο Κέντρο Δικαιοσύνης Tahirih, η οποία έχει ριχτεί στη μάχη κατά της ενδοοικογενειακής βίας, βοηθώντας κακοποιημένες γυναίκες.
Το εντυπωσιακό στοιχείο, επισημαίνουν οι άνθρωποι του Κέντρου, σε σχετική τους μελέτη το 2011, είναι ότι δεν υπάρχει κανένα κοινωνικό προφίλ για τα κορίτσια και τις γυναίκες που εμπλέκονται σε καταναγκαστικούς γάμους. Επομένως, μπορεί να μιλάμε για κορίτσια και μεγαλύτερες γυναίκες που προέρχονται από οικογένειες Μουσουλμάνων, Χριστιανών, Ινδουιστών, Βουδιστών και άλλων θρησκειών, από οικογένειες μεταναστών, αλλά και από κοινότητες μη μεταναστών.
Εάν υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής, είναι αυτός, λέει η Σμουτ: «Κάθε φορά που υπάρχει μια κλειστή κοινότητα, όπου η εναντίωση (των γυναικών) με τις κοινωνικές νόρμες (της κοινότητας) ενέχει μεγάλο ρίσκο, οι πιθανότητες ενός καταναγκαστικού γάμου ανηλίκων είναι υψηλότερες».
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι πολυγαμικές κοινότητες και ομάδες στην Αμερικανική Δύση, που θεωρούν τους εαυτούς τους «φονταμενταλιστές Μορμόνους», αλλά δεν γίνονται αποδεκτές από τη σύγχρονη Εκκλησία των Μορμόνων. Η εκκλησία FLDS με επικεφαλής τον φυλακισμένο ηγέτη Ουόρεν Τζεφς, όχι μόνο αγκάλιασε τους «θρησκευτικούς» γάμους που περιλάμβαναν ανήλικα κορίτσια, αλλά «τάζει» νεαρά κορίτσια σε πιστούς και πολύ μεγαλύτερους άντρες.
Στην περίπτωση των πολυγαμικών, οι γάμοι γίνονται γενικά εντός των πλαισίων της πίστης. Δεν είναι γάμοι που αναγνωρίζονται από τις πολιτείες.
Το ζήτημα του “νόμιμου βιασμού”
Ο παιδικός γάμος, όμως, εγείρει μια ακόμη ανησυχία: το ζήτημα του νόμιμου βιασμού. Σε ορισμένες πολιτείες, τονίζει η Ρέις, ένα κορίτσι μπορεί να είναι αρκετά μεγάλο για να παντρευτεί με γονική ή δικαστική συγκατάθεση, αλλά εάν δεν ήταν παντρεμένο, θα εξακολουθούσε να είναι κάτω από την ηλικία της συγκατάθεσης για σεξ. Για τέτοια ζευγάρια, η άδεια γάμου μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ του σεξ ως νόμιμης ή ως εγκληματικής πράξης.
Συχνά, αυτό που συμβαίνει στις κλειστές κοινότητες, μένει εντός των ορίων τους. Έτσι, εξωτερικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν, όπως οι δάσκαλοι των σχολείων μπορεί να μην έχουν την παραμικρή ιδέα για το ότι ορισμένοι από τους μαθητές τους αντιμετωπίζουν ή βρίσκονται σε τέτοιες καταστάσεις. Ακόμα και τα ίδια τα κορίτσια μπορεί να μην είναι πλήρως ενημερωμένα στην αρχή. Η Ρέις περιγράφει περιπτώσεις στις οποίες λένε στα κορίτσια ότι θα πρέπει να παρευρεθούν οικογενειακώς στον γάμο ενός συγγενή τους και μόνο όταν φτάνουν εκεί ανακαλύπτουν ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για τον δικό τους γάμο.
Για αυτά τα κορίτσια, είναι δύσκολο να ζητήσουν βοήθεια. Θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν απειλές από μέλη της οικογένειάς τους ή να εκδιωχθούν από την κοινότητά τους, όπως απέδειξε η υπόθεση της Ρέις.
Το χειρότερο όμως είναι ότι ακόμη και αν αυτά τα παιδιά ζητήσουν βοήθεια, οι κοινωνικές υπηρεσίας που υποτίθεται ότι προστατεύουν τα παιδιά μπορεί να μείνουν άπραγες, λέει ο Κέιζι Σουέγκμαν, διευθυντής του Προγράμματος Αναγκαστικών Γάμων του Tahirih. Τέτοιες υπηρεσίες «έχουν δημιουργηθεί για να ανταποκρίνονται στα προβλήματα που έχουν ήδη λάβει χώρα», εξηγεί, «οπότε αν το παιδί δεν έχει ακόμη κακοποιηθεί, (…) αυτό μπορεί να σημαίνει ότι δεν θα πραγματοποιηθεί έρευνα».
«Φανταστείτε μια 15χρονη που φοβάται ότι θα αναγκαστεί να παντρευτεί, αλλά παρόλα αυτά βρίσκει το θάρρος να ζητήσει βοήθεια, και στη συνέχεια το σύστημα της λέει ότι δεν μπορεί να τη βοηθήσει», δηλώνει ο Σουέγκμαν στο NPR.
Όπως καταλαβαίνουμε, το πρόβλημα δεν έχει θρησκευτικούς, γεωγραφικούς ή άλλους περιορισμούς που πολύ πιθανό να εξυπηρετούσαν το αφήγημα πως πρόκειται για κάποιους «απολίτιστους» με τους οποίους η ανθρωπότητα έχει πάρει οριστικά διαζύγιο. Και, με δεδομένο ότι οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας θα αυξήσουν τους παιδικούς γάμους, όπως αναφέρουν στις εκθέσεις τους σχεδόν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, είναι καιρός να βγάλουμε τα μυωπικά γυαλιά ενός ακατανόητου ιδεολογικού ψηλομυτισμού και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα κατάματα. Γιατί, μόνο αν γλυτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα.
Ειδικά στους καιρούς που ζούμε..
Πηγή: Κοσμοδρόμιο