Από τον Anaximandro Soicher
Η νεοελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από τα τεράστια προβλήματα αυτοπροσδιορισμού της, που ανήκει εν τέλει η Ελλάδα; Ο Παπανδρέου έλεγε η ‘’Ελλάδα ανήκει εις τους Έλληνες’’, ο Καραμανλής έλεγε ‘’ανήκομεν εις την δύσην’’ και πριν μερικές μέρες ο Γιώργος Βαρεμένος προς μεγάλη χαρά όλων μας, μας πληροφόρησε ότι ανήκουμε ‘’στις πλούσιες χώρες’’.
Αφόρητες γενικολογίες βαραίνουν αυτό το ερώτημα. Μια επιδερμική επαφή με την νεοελληνική ιστορία, από το 1830 και μετά, θα σκίτσαρε τον Έλληνα ως ένα Τούρκο που φοράει τσαρούχια και γαλλικό πανωφόρι να διαβάζει Πλάτωνα και να πίνει ουίσκι.
Αυτή η σχιζοφρενική εικόνα επιβεβαιώνεται καθημερινά στα μάτια μας με διάφορες εκδοχές. Ο Χ θα βρίζει στα Τούρκικα για να μας δείξει τον ελληνικό του τσαμπουκά, η Ψ θα γλεντάει όπως μόνον οι Έλληνες ξέρουν, ακούγοντας τουρκοτσιφτετέλια. Ο βασιλόφρων γέρος ρουφώντας τον Τούρκικο καφέ του, θα μιλάει για τους υπανθρώπους της ανατολής και η ενοχλητική κυρία Ευγενία από το διπλανό διαμέρισμα, θα αλατοπιπερώνει τις μελιτζάνες της, για να φτιάξει ιμάμ καθώς θα καταριέται τους μουσουλμάνους.
Η προσκόλληση μας στο παρελθόν, και η καθημερινή προσπάθεια μας να αποδείξουμε την ‘’ελληνικότητα’’ μας, ακόμα και μεταξύ μας, είναι το πιο βροντερό παράδειγμα των αμφιβολιών μας.
Θυμίζουμε τον ήρωα του Καμύ, τον εκκεντρικό Ζαν-Μπατίστ Κλαμάνς, ‘’Με συγχωρείτε, έχω το σύνδρομο του σύρτη. Τη στιγμή που πάει να με πάρει ο ύπνος, δε θυμάμαι ποτέ αν έβαλα το σύρτη. Κάθε βράδυ πρέπει να σηκώνομαι για να το ελέγξω.’’(Αλμπέρ Καμύ, Η Πτώση, Καστανιώτης, σελ.99)
Εμείς έχουμε το ‘’σύνδρομο του διαβατηρίου’’, το ελέγχουμε συνεχώς, για να δούμε αν είμαστε ακόμη Έλληνες και πέφτουμε πάντα στο κρεβάτι με το φόβο μην ξυπνήσουμε το πρωί Τούρκοι. Η ανατολή στο μυαλό των περισσότερων Ελλήνων είναι η Τουρκία, γι αυτό γαντζώθηκαν από τα δυτικά πρότυπα, γιατί δεν πρέπει να έχουμε την όποια σχέση με τους ‘’εχθρούς’’ μας.
Η αντίληψη πολλών γύρω από την εθνική ταυτότητα και τις καταβολές μας, δεν αποσκοπεί στην υπεράσπιση του ελληνικού πνεύματος, αλλά κατά κύριο λόγο στην υπογράμμιση της ‘’μη τουρκικότητας’’ μας.
Δύση ή Ανατολή λοιπόν; Ένα ερώτημα που έμελλε να τελέσει χρέη θερμοκοιτίδας για πολλούς μικρούς ή μεγάλους διχασμούς στην Ελλάδα. Ο Αλέξης Πολίτης στο βιβλίο του Ρομαντικά Χρόνια κάνει μια λαμπρή παρατήρηση, ‘’Προτού επιχειρήσουμε να εννοήσουμε κάπως τα πράγματα, ας ξεκινήσουμε από μία λογική, ή έστω, γεωγραφική λεπτομέρεια. Για να ονομάσεις την Ελλάδα, τα Βαλκάνια γενικότερα, ‘’ανατολή’’, σημαίνει πως η σκοπιά- σου είναι ‘’δυτική’’, πως την κοιτάζεις από τη μεριά της Ευρώπης.’’ (Αλέξης Πολίτης, Ρομαντικά Χρόνια, Ε.Μ.Ν.Ε- ΜΝΗΜΩΝ, σελ.92)
Άρα με βάση την παραπάνω αναφορά, πριν αναζητήσουμε τις γεωγραφικές ρίζες μας, πρέπει να ορίσουμε την ‘’σκοπιά’’ μας στο παρόν. Μιλάμε ως δυτικοί για την ανατολή ή ως ανατολικοί για την δύση;
Από το 1940 η ‘’δύση’’ έκανε ένα πρωτοφανές και αποφασιστικότατο ‘’Κωσταλέξι’’ στην Ελλάδα, στόχος ήταν η διακοπή του φλέρτ με την ‘’ανατολή’’. Εκείνα τα πύρινα χρόνια η ‘’ανατολή’’ ήταν η Σοβιετική Ένωση.
Το 1944 η περίφημη ‘’συμφωνία των ποσοστών’’ όρισε το αύριο της Ελλάδας, ο Στάλιν γύρισε την πλάτη του και ο Τσώρτιλ με τις ελευθερίες που του έδινε η νέα συμφωνία, κίνησε λυτούς και δεμένους για να βγάλει τους κομμουνιστές από τη μέση. Το ‘’Κωσταλέξι’’ που προανέφερα δικαιολογείται ως όρος από την αντιμετώπιση που είχαν οι μη ‘’δυτικοί’’ έλληνες, Δεκεμβριανά και Εμφύλιος ήταν η τιμωρία των εξ ανατολάς επηρεαζόμενων.
Η δύση μας αγκάλιασε με το δόγμα Τρόυμαν και το σχέδιο Μάρσαλ, το 47’ έρχονταν τα Λίμπερτυ το ένα μετά το άλλο για να δώσουν σακάκια στον ελληνικό λαό και ντόλαρς, μιας και χρήζαμε ανθρωπιστικής βοήθειας ως ‘’ανταρτόπληκτοι’’. Η Ελλάδα είχε γίνει και επίσημα αμερικάνικο προτεκτοράτο.
Η ανατολή για τους Έλληνες ήταν πάντα η Τουρκία, η ανατολή για τους Έλληνες πολιτικούς (από την Μεταξική χούντα και μετά) ήταν η Σοβιετική Ένωση.
Ο Τσώρτσιλ είναι αυτός που με μαριονέτες τον ‘’αχυράνθρωπο’’, ‘όπως αναφέρει ο Σεφέρης, Γεώργιο Παπανδρέου ή αλλιώς ‘’γέρο της δημοκρατίας’’ και τον παθητικότατο Γεώργιο Β’ έκλεισε την υπόθεση και μας έκανε πλέον να μιλάμε ως ‘’δυτικοί’’ για την ‘’ανατολή’’.
Η δύση τα σάρωσε όλα στην χώρα μας, όχι στο όνομα του ‘’αντιτουρκισμού’’ αλλά στο όνομα του ‘’αντικομμουνισμού’’. Ότι τούρκικο, καπηλευτικέ, ότι κομμουνιστικό στο μεγαλύτερο φάσμα του, νερώθηκε και ακρωτηριάστηκε. Οι μαχαλάδες μας λοιπόν γίνανε neighborhoods και εμείς άλλο ένα αστεράκι στην αμερικάνικη σημαία.