Ο άνθρωπος δεν είναι λογικό όν
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
1951, Λέικ Σίτι, Μινεσότα, ΗΠΑ
Η Μάριον Κιτς και ο δρ. Άμστρονγκ είχαν γνωριστεί σε μια λέσχη για ιπτάμενους δίσκους. Τον Νοέμβρη του ’51 η Μάριον έλαβε ένα μήνυμα από κάποιο όν “εξαιρετικής πυκνότητας” [sic] ονόματι Σανάντα.
Το μήνυμα ήρθε με μια δόνηση, που πέρασε μέσα απ’ το σώμα της και την ανάγκασε να γράψει στο σημειωματάριο της τα ακόλουθα λόγια: “Θα σηκωθεί ο πυθμένας του Ατλαντικού και θα βυθίσει τα παράλια του. Η Γαλλία θα βουλιάξει, η Ρωσία θα γίνει μια μεγάλη θάλασσα. Ένα μεγάλο κύμα θα κατακλύσει τα Βραχώδη Όρη. Η Γη θα καταστραφεί για να εξαγνιστεί από τα πλάσματα της και να δημιουργηθεί η νέα τάξη.”
Αυτή ήταν η αρχή. Τα μηνύματα συνέχιζαν να έρχονται, κάθε μέρα. Προειδοποιούσαν ότι την 21η Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς, τα μεσάνυχτα, η Γη θα καταστραφόταν από πλημμύρα και παλιρροιακά κύματα. Θα σώζονταν μόνο όσοι πίστευαν στην εξωγήινη θεότητα Σανάντα.
Γύρω από τους “ιδρυτές” μαζεύτηκε μια μικρή ομάδα πιστών. Η Κίτι, μία απ’ αυτούς, παράτησε τη δουλειά της, πούλησε το σπίτι της και πήγε να μείνει στον ναό της Μάριον. Ο δρ Άμστρονγκ, που ήταν γιατρός, με θέση κύρους στο πανεπιστήμιο, ξεκίνησε να κάνει κήρυγμα για την επικείμενη πλημμύρα κι απολύθηκε με συνοπτικές διαδικασίες.
Όλα τα μέλη της θρησκευτικής ομάδας παράτησαν τα εγκόσμια και περίμεναν το χειμερινό ηλιοστάσιο, όπου ένα διαστημόπλοιο θα τους πήγαινε σ’ έναν νέο πλανήτη, μακριά από την καταδικασμένη Γη.
Η Κιτς έστειλε ένα δελτίο τύπου στο τοπικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, αλλά απέφευγε τη διασημότητα. Ωστόσο πολλοί έμαθαν για τον Σανάντα και το Τέλος του Κόσμου.
~~{}~~
Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Λίον Φέστινγκερ, ο άνθρωπος που θ’ ανέτρεπε τις μπιχεβιοριστικές θεωρίες με τα πειράματα πάνω στη γνωστική ασυμφωνία.
Ο Λίον ήταν τότε τριάντα ενός χρονών και δίδασκε στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Σαν έμαθε για τον Σανάντα διείσδυσε στην ομάδα, ως υποτιθέμενος πιστός.
Ο Φέστινγκερ ήθελε να δει πως αντιδρούν οι άνθρωποι όταν δεν επαληθεύεται μια προφητεία, στην οποία πιστεύουν απόλυτα. Αυτά που είδε τον οδήγησαν στο “πρότυπο διάψευσης των πεποιθήσεων” -και τελικά στην περίφημη και επαναστατική γνωστική ασυμφωνία.
~~{}~~
Την παραμονή του Τέλους του Κόσμου, οι πιστοί συγκεντρώθηκαν στο σαλόνι της Κιτς, αναμένοντας οδηγίες. Αυτές τους ήρθαν κωδικοποιημένες, από φαρσέρ. Άνθρωποι που είχαν μάθει για την αλλόκοτη ομάδα, έπαιρναν τηλέφωνο για να τους κοροϊδέψουν.
“Πλημμύρισε το μπάνιο μου”, τους είπε ένας απ’ αυτούς. “Θέλετε να ‘ρθειτε να το γιορτάσουμε;”
Ο Λίον παρατήρησε ότι η ιέρεια και η ομάδα της πίστευαν ότι οι φάρσες ήταν κωδικοποιημένα μηνύματα, από τον Σανάντα.
Δέκα λεπτά πριν τα μεσάνυχτα (και το Τέλος του Κόσμου) βρήκαν ένα άλλο μήνυμα: Ένα κονσερβοκούτι μέσα στο σαλόνι.
Η ερμηνεία του μηνύματος; Οι πιστοί έπρεπε να ξεφορτωθούν κάθε μεταλλικό αντικείμενο, ακόμα και τα κουμπιά ή τα φερμουάρ, για να μπορέσουν να μπουν στο διαστημόπλοιο που θα τους έσωζε.
~
Πέντε λεπτά πριν το Τέλος έκατσαν, ημίγυμνοι, στο χαλί και ξεκίνησαν να προσεύχονται. Το ρολόι άρχισε να χτυπάει δώδεκα. Μετά τον δωδέκατο χτύπο ο κόσμος συνέχισε να είναι στη θέση του. Διαστημόπλοιο δεν είχε έρθει κι ούτε ένα σύννεφο δεν υπήρχε στον ουρανό.
Ο Φέστινγκερ ήταν έτοιμος να κάνει μια μεγάλη ανακάλυψη.
~
Κάποιοι ξεκίνησαν να κλαίνε, άλλοι έμειναν να κοιτούν ασκαρδαμυκτί το κενό. Όμως η Μάριον Κιτς έλαβε τότε ένα επείγον μήνυμα απ’ το ον εξαιρετικής πυκνότητας, τον Σανάντα.
Το μήνυμα έλεγε να επικοινωνήσουν με όσο το δυνατόν περισσότερα media και να διαδώσουν το χαρμόσυνο νέο: “Η πλημμύρα δεν ήρθε, ο κόσμος δεν καταστράφηκε, γιατί οι πιστοί με την προσευχή τους είχαν πείσει τον Σανάντα ότι υπάρχει ελπίδα για το ανθρώπινο είδος.”
Είχαν σώσει τον κόσμο!
~~{}~~
Ο Φέστινγκερ, έκπληκτος, αντιλήφθηκε ότι η δύναμη προσηλυτισμού της ομάδας αυξήθηκε. Η σέχτα έδωσε πολλές συνεντεύξεις κι ο αριθμός των πιστών πολλαπλασιάστηκε.
Η τρομαχτική αύξηση προσηλυτισμού, η οποία διαδέχτηκε αυτήν την τόσο καταφανή αποτυχία, ήταν εντελώς αντίθετη με τη λογική.
Ήταν φανερό -όσο και ακατανόητο- ότι η διάψευση της πεποίθησης αύξανε την ισχύ αυτής.
Αντί να προσαρμόσουν τις πεποιθήσεις τους στα γεγονότα (όπως θα ήταν λογικό), διαστρέβλωσαν τα γεγονότα στο μυαλό τους, ώστε να συμφωνούν με τις πεποιθήσεις τους.
Ecce homo! Ιδού ο άνθρωπος!
Ο άνθρωπος δεν είναι λογικό ον, αλλά ένα ον που εκλογικεύει.
Αν κάτι δεν ταιριάζει με όσα ήδη γνωρίζει και πιστεύει, το απωθεί ή το διαστρεβλώνει, έτσι ώστε να συνεχίσει να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του.
Στο μυαλό του Φέστινγκερ ξεκίνησε να σχηματίζεται η ιδέα της γνωστικής ασυμφωνίας.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
2015, Ελλάδα
Συζητώ μ’ έναν νεοδημοκράτη. Είναι εξοργισμένος και τρομαγμένος με την επικείμενη καταστροφή μιας αριστερής κυβέρνησης. Αποκαλεί τους συριζαίους μαρξιστές και κομμουνιστές. Άθεοι και τρομοκράτες είναι ένας άλλος χαρακτηρισμός που χρησιμοποιεί συχνά. Όπως και να τους πούμε είναι οι Κακοί, οι Άλλοι.
“Θα μας καταστρέψουν”, μου λέει.
“Ποιους;” τον ρωτάω.
“Εμάς, τους απλούς ανθρώπους… Όλους.”
“Χρωστάω 750 ευρώ για το χαράτσι”, του λέω. “Δεν πήρα ποτέ δάνειο, δεν είχα πιστωτική κάρτα, δεν ήμουν δημόσιος υπάλληλος, δουλεύω από είκοσι χρονών, δεν έκανα ποτέ ζωή πέρα απ’ τις δυνατότητες μου. Αλλά πρέπει να πληρώνω φόρο για το σπίτι που ζω. Πόσο παράλογο είναι να πληρώνει ΕΝΦΙΑ κάποιος που είναι κάτω απ’ το όριο της φτώχειας;”
“Τον ΕΝΦΙΑ τον έβαλε ο Βενιζέλος”, μου λέει ο νεοδημοκράτης.
Το πρότυπο της διάψευσης πεποιθήσεων αποδεικνύεται στην πράξη.
Ο νεοδημοκράτης απωθεί το γεγονός ότι ο Βενιζέλος ποτέ δεν κυβέρνησε μόνος, χωρίς τη Νέα Δημοκρατία.
Και συνεχίζει να προσαρμόζει τα γεγονότα στις πεποιθήσεις του: Το μνημόνιο είναι ευθύνη του Παπανδρέου. Ό,τι ακολούθησε και ό,τι προηγήθηκε οφείλεται στους κακούς χειρισμούς των Πασόκων και την υπολανθάνουσα ηγεμονία της αριστεράς. Ο Καραμανλής (ο πρεσβύτερος), ο Μητσοτάκης, ξανά ο Καραμανλής, ο Σαμαράς, μόνο ωφέλησαν αυτή την Έρημη Χώρα.
Σαν τους πιστούς του Σανάντα έσωσαν τη χωρα απ’ την καταστροφή, χάρη στις προσευχές και το σχέδιο διακυβέρνησης.
Τον ακούω να μιλάει και καταλαβαίνω ότι του είναι αδύνατον να παραδεχτεί ότι το Κόμμα του (αυτό με κεφαλαίο, ως άλλη θρησκεία) πήρε μέρος στη διαδικασία που οδήγησε στη εξαθλίωση του ελληνικού λαού.
Αν έχεις ζήσει όλη σου τη ζωή πιστεύοντας σε κάτι είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να σταθείς κριτικά απέναντι του.
Κανένα κόμμα, καμιά θρησκεία, καμία πεποίθηση δεν αντέχει την κριτική, τη σκέψη, τον ελεύθερο στοχασμό.
~~{}~~
Αφήνω τον νεοδημοκράτη να περιμένει το Τέλος του Κόσμου και κοιτιέμαι στον καθρέφτη. Υπάρχουν κάποιες πεποιθήσεις και μέσα στο μυαλό μου;
Μάλλον ο Καζαντζάκης έκανε λάθος. Θ’ αρκούσε να γράψει στην ταφόπλακα του: “Δεν πιστεύω τίποτα. Είμαι λέφτερος.”
Αλλά κι αυτή είναι μια πεποίθηση.
Οι φωτογραφίες είναι του Νίκου Οικονομόπουλου.
Την ιστορία για την Μαριάν Κιτς και τον Φέστινγκερ τη βρήκα στο “Κουτί της Ψυχής”, της Lauren Slater, εκδόσεις οξυ, μτφ Δέσποινα Αλεξανδρή.
Γελωτοποιός sanejoker.info