Του Δημήτρη Αγγελίδη
Mε μια σημαντική απόφαση που ανατρέπει τα δεδομένα στην υπόθεση του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι τον Ιανουάριο του 2014, το Πενταμελές Εφετείο Δωδεκανήσου απαλλάσσει τον νεαρό Σύρο από την ευθύνη για τον θάνατο των 12 Αφγανών προσφύγων, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά, όπως και για παράνομη και επικίνδυνη μεταφορά υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό το κέρδος, κατηγορίες για τις οποίες είχε καταδικαστεί πρωτόδικα στην εξοντωτική ποινή των 145 χρόνων κάθειρξη, με εκτιτέα τα 25 χρόνια («Ποινή… φαρμάκι για το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι», «Εφ.Συν.» 7/2/2015).
Το δικαστήριο δέχτηκε μόνο την κατηγορία ότι ο τότε 21χρονος Σύρος βρισκόταν στο τιμόνι της βάρκας, όχι όμως για οικονομικό όφελος, όπως είχε καταδικαστεί πρωτόδικα από ένα δικαστήριο στο οποίο ακουγόταν πολύ συχνά η προσβλητική και χωρίς καμία νομική υπόσταση λέξη «λαθρομετανάστης», αλλά επειδή ήταν πρόσφυγας και ταξίδευε στην Ευρώπη για να ζητήσει διεθνή προστασία.
Η ποινή του μειώθηκε σε 29 χρόνια φυλάκιση (με εκτιτέα τα 10 χρόνια).
Με βάση το δικαίωμα της υφ’ όρον απόλυσης στο ένα τρίτο της ποινής, αναμένεται να βγει άμεσα από τη φυλακή.
Στο άκουσμα της απόφασης, ευχαρίστησε τους δικαστές που τον δικαίωσαν και αγκάλιασε τον δικηγόρο του, ξεσπώντας σε λυγμούς.
Ελλιπής διερεύνηση
Το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι συνέβη ενώ το σκάφος των προσφύγων ρυμουλκούνταν από το Λιμενικό, το οποίο είχε ασφαλώς την ευθύνη της επιχείρησης, είτε πρόκειται για επιχείρηση διάσωσης, όπως ισχυρίζονται οι λιμενικοί, είτε για επιχείρηση επαναπροώθησης, σύμφωνα με τις καταθέσεις των επιζώντων.
Η Εισαγγελία του Ναυτοδικείου Πειραιά, το οποίο διερευνούσε τις ενδεχόμενες ευθύνες του Λιμενικού, έβαλε την υπόθεση στο αρχείο.
Οι επιζώντες του ναυαγίου, μεταξύ των οποίων και ο Σύρος, έχουν προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με τη συνδρομή πέντε ελληνικών και διεθνών οργανώσεων δικαιωμάτων, που ισχυρίζονται, μεταξύ άλλων, ότι το Λιμενικό δεν πήρε τα αναγκαία μέτρα διάσωσης και ότι υπήρξε ελλιπής και αναποτελεσματική διερεύνηση από τις ελληνικές αρχές.
Είναι χαρακτηριστικό ότι κανένας επιζών δεν επιρρίπτει ευθύνη για το ναυάγιο στον Σύρο, εξ ου και δέχτηκαν να τον συμπεριλάβουν στην προσφυγή τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).
Αντιθέτως, το ελληνικό κράτος επικαλείται την πρωτόδικη καταδίκη του Σύρου για να ισχυριστεί προς το ΕΔΔΑ ότι αποδόθηκε δικαιοσύνη.
Είναι προφανές ότι η τωρινή απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Δωδεκανήσου ανατρέπει τον ισχυρισμό της Ελλάδας και αναμένεται να δημιουργήσει νέα δεδομένα στην εξέταση της υπόθεσης.
Η υπόθεση έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις, με τον Επίτροπο του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μουίζνιεκς να εκφράζει την έκπληξή του για την αρχειοθέτηση της υπόθεσης, ενώ έγινε θεατρική παράσταση που παίχτηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών και στο εξωτερικό («Υπόθεση Φαρμακονήσι ή το Δίκαιο του νερού» του Ανέστη Αζά).
Συνήγορος και ΕΔΔΑ
«Η πολύ σημαντική αυτή απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Δωδεκανήσου έρχεται να αποκαταστήσει το αίσθημα εμπιστοσύνης στην ελληνική Δικαιοσύνη, το οποίο είχε βαρύτατα πληγεί από την νομικώς εσφαλμένη και εν πολλοίς ατεκμηρίωτη κρίση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου. Ταυτοχρόνως, όμως, προσφέρει και αφορμή για προβληματισμό ως προς την ορθότητα της απόφασης του εισαγγελέως του Ναυτοδικείου Πειραιώς να τερματίσει πρόωρα την παράλληλη ποινική διαδικασία που είχε κινηθεί εις βάρος των λιμενικών υπαλλήλων, στους οποίους οι επιβάτες του σκάφους που βυθίστηκε είχαν με τις καταθέσεις τους αποδώσει την ευθύνη για τους θανάτους των συγγενικών τους προσώπων», σημειώνει στην «Εφ.Συν.» ο συνήγορος του Σύρου, Παναγιώτης Χριστόπουλος.
«Αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το σκεπτικό τής πολλαπλά σημαντικής απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Δωδεκανήσου. Είναι η πρώτη φορά που οι εθνικές δικαστικές αρχές ασχολήθηκαν πραγματικά με το τι συνέβη στο Φαρμακονήσι και είναι βέβαιο ότι η απόφαση θα συνεκτιμηθεί από το ΕΔΔΑ. Η Εισαγγελία του Ναυτοδικείου Πειραιά έχει αρχειοθετήσει την υπόθεση όσον αφορά τις ποινικές ευθύνες των λιμενικών για την ανατροπή και τη βύθιση του σκάφους, η οποία είχε ως συνέπεια τον πνιγμό 12 ανθρώπων, κρίνοντας αξιόπιστες μέχρι και “καταθέσεις” των διασωθέντων που είχαν ληφθεί από διερμηνείς που δεν γνώριζαν καμία από τις γλώσσες των επιζώντων και στους οποίους, για τον λόγο αυτό, ασκήθηκε ποινική δίωξη», σημειώνει η πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Κλειώ Παπαπαντολέων.