Πόπη Τεμεκενίδου, Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
Η βία φέρνει βία. Απλά κάποιες φορές είναι τόσο έντονη και τόσο μεταλλαγμένη που δεν μπορεί κανείς να την σταματήσει, πριν κάτι πολύ άσχημο ή ακραίο συμβεί. Η 6η Μαρτίου έχει οριστεί από το Υπουργείο Υγείας ως η Πανελλήνια ημέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού (bullying). Τι είναι το bullying, ποιοι ευθύνονται, τι μέτρα πρόληψης πρέπει να παίρνονται και ούτω καθεξής. Η εικόνα που υπάρχει είναι πως, αυτή την ημέρα όλοι το συζητάνε και τις υπόλοιπες, όλοι το ζούνε. Το συζητάνε με μορφή ερωτο-απαντήσεων, άρθρων, ανακοινώσεων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και δράσεων στα σχολεία. Όταν το ζούνε όμως, το ζούνε μοναχικά, μέσα στην σχολική μονάδα, μη ζητώντας βοήθεια γιατί «θα χαλάσει η φήμη του σχολείου», «δεν είναι bullying», «εμείς παλιά έτσι παίζαμε», «φταίνε οι γονείς που δεν τους μαζεύουν», «φταίνε οι εκπαιδευτικοί που δεν κάνουν τίποτα».
Η βία στα σχολεία, δεν είναι αποκομμένη από την βία στην κοινωνία. Όπου και να κοιτάξεις στην τηλεόραση, όπου και να δεις στα άρθρα των site, όποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι και να συζητήσεις, λίγη βία μέσα θα την βρεις. Θα είναι λεκτική, θα είναι σωματική, θα είναι ψυχολογική, θα είναι εικονική; Πάντως θα είναι.
Άνθρωποι στοιβαγμένοι πίσω από πλέγματα, γονείς τρομοκρατημένοι, εκπαιδευτικοί στα πρόθυρα επαγγελματικής εξουθένωσης. Θυμός παντού. Θυμός και λύπη για όλα εκείνα που πρέπει να κάνει κάποιος και δεν μπορεί. Θυμός για παιδιά που αυτοκτονούν λόγο bullying στα σχολεία, παρά τις αναρίθμητες δράσεις που έγιναν, γίνονται και θα γίνονται. Τα παιδιά δεν αυτοκτονούν γιατί δέχονται bullying. Τα παιδιά αυτοκτονούν γιατί δεν δόθηκε η απαραίτητη σημασία από τους ενήλικες όταν επιβάλλονταν. Γιατί δεν μπόρεσαν να ζητήσουν βοήθεια, γιατί δεν βρέθηκε κάποιος να τους ακούσει, γιατί κάποιος φώναζε πιο δυνατά και δεν ακούστηκαν ποτέ, γιατί ένιωθαν πως δεν αξίζει να βοηθηθούν, γιατί πίστευαν πως δεν θα υπάρξει βοήθεια.
Η σχέση bullying και αυτοκτονίας δεν είναι γραμμική. Υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν σθεναρά την σύνδεση εκφοβισμού με ψυχολογική δυσφορία, η οποία στην συνέχεια μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονική συμπεριφορά (Κατσάρας & Κουρλαμπά, 2016). Ανάμεσα σε αυτή την σχέση όμως παρεμβαίνουν παράγοντες όπως: προβλήματα εσωτερίκευσης (φόβος, άγχος, σωματοποίηση), δύσκολες οικογενειακές δυναμικές, συναισθήματα απόρριψης, εμπειρίες θυματοποίησης όπως σεξουαλική κακοποίηση και ενδοοικογενειακή βία, χρήση ουσιών, έκθεση σε επιθετική συμπεριφορά.
Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) λοιπόν αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση αυτοκτονικής συμπεριφοράς αλλά δεν είναι η αιτία εκδήλωσης της τελευταίας. Η αυτοκτονική συμπεριφορά είναι μια πολύπλοκη κατάσταση η οποία πρέπει να διαχειρίζεται από ειδικούς ψυχικής υγείας, σε ειδικά πλαίσια.
Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) πρέπει να αντιμετωπιστεί με σταθερά μέτρα πρόληψης, όπως αυτά που συζητιούνται να εφαρμοστούν. Για να υπάρξει όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα πρέπει να υπάρχει συνέχεια στην εφαρμογή τους. Να γίνουν θεσμός και να ελέγχεται αν, πως και πότε εφαρμόζονται. Αλλιώς, τα γραμμένα σε ΦΕΚ και παρουσιάσεις μέτρα, δεν θα είναι παρά κατευθυντήριες που κανείς δεν θα ακολουθήσει. Όχι γιατί δεν θα θέλει, που είναι και αυτό μια εκδοχή, αλλά δεν θα ξέρει πως, γιατί και από με ποιο στόχο. Γνωστικά φυσικά θα γνωρίζει. Θα το κάνει όπως ακριβώς του έχει υπαγορευτεί, γιατί το λέει το Υπουργείο Παιδείας και γιατί ο στόχος είναι να μην ασκούν άναρχη και εξουσιαστική βία οι μαθητές μεταξύ τους. Συναισθηματικά όμως πρέπει να δεσμευτεί σε αυτό. Να το πιστεύει και να νιώθει πως έχει συνεργάτες σε αυτό το εγχείρημα. Διαφορετικά η αντίσταση θα κυριαρχήσει. Και από τους εκπαιδευτικούς και από τους γονείς.
Ο στόχος όλων αυτών των μέτρων πρέπει να είναι ένας : δημιουργία και διατήρηση σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιών, εκπαιδευτικών και γονέων.
Η σχέση μπορεί να σώσει. Και στο bullying και στην αυτοκτονικότητα.