Δημήτρης Κούλαλης
ΕΛΛΟΓΑ ΠΑΡΑΛΟΓΑ
1) « Θριαμβεύσαμε με αποστολή μας να ανατρέψουμε οριστικά την ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση, να τελειώνουμε με τα μονοπώλια, να πραγματοποιήσουμε μια βαθιά, άξια του ονόματός της αγροτική μεταρρύθμιση, να ελέγξουμε το ισοζύγιο των εισαγωγών και των εξαγωγών και, επιτέλους, να εθνικοποιήσουμε τις τράπεζες», Σαλβαδόρ Αλιέντε, 4 Νοεμβρίου του 1970, από το μπαλκόνι της Ομοσπονδίας Φοιτητών του Πανεπιστημίου της Χιλής .
2)«Δεν πρέπει να αφήσουμε τη Λατινική Αμερική να θεωρεί ότι μπορεί να ακολουθήσει το συγκεκριμένο δρόμο χωρίς να υποστεί τις συνέπειες», Ρίτσαρντ Νίξον ενώπιον του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, 6 Νοεμβρίου του 1970.
[LMD, Σεπτέμβριος,2013)
Η συνέχεια, γνωστή. Έπειτα από μια πολύμηνη διαδικασία αποσταθεροποίησης (με θεσμικούς ελιγμούς, εργοδοτικά κατευθυνόμενες απεργίες και διαδηλώσεις) ο Λευκός Οίκος κάνει την οικονομία της λατινοαμερικάνικης χώρας να «ουρλιάξει», με τον πραξικοπηματικό μηχανισμό (που υποστηρίζεται από την πλειοψηφία του Τύπου, τη φασιστική Οργάνωση Πατρίδα και Ελευθερία, το Εθνικό Κόμμα και, φυσικά, τις ΗΠΑ και τις πολυεθνικές ITT, Pepsi Cola, Bechtel Group και JPMorgan Chase Bank , τότε Chase Manhattan Bank) να καταλαμβάνει τους κυβερνητικούς θώκους, εγκαθιδρύοντας ένα από τα πιο αιματοβαμμένα χουντικά καθεστώτα της Ιστορίας στην περιοχή.
«Έχουν την ισχύ, μπορούν να μας υποτάξουν· όμως τα κοινωνικά κινήματα δεν τα σταματά ούτε το έγκλημα, ούτε η βία» διακηρύσσει ο ανετραπείς , δημοκρατικά εκλεγμένος Πρόεδρος της Χιλής, λίγες στιγμές πριν τη δολοφονία του από τα ένστολα Τάγματα Θανάτου της Σχολής του Σικάγο.
Από τότε, απ’ την 11η του Σεπτέμβρη του 1973, ημέρα η οποία σηματοδότησε τον στραγγαλισμό ενός ολόκληρου λαού απ’ τη στρατιωτική μαριονέτα των ΗΠΑ, η Χούντα πέρασε σαν οδοστρωτήρας πάνω απ’ το κοινωνικό σώμα της Χιλής μετατρέποντάς τη από χώρα του Αλιέντε, του Νερούδα και του Βίκτορ Χάρα σε μια χώρα που απεχθάνεται τα ρήγματα.
Σε μια «οικονομική όαση» , όπως δήλωνε στους Financial Times λίγο καιρό πριν το ξέσπασμα των τωρινών ταραχών, o ζάμπλουτος Χιλιανός πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινιέρα, όπου τα πτώματα των αντιπάλων του πινοτσετικού καθεστώτος (40.000 δολοφονημένοι δημοκράτες πολίτες και άλλοι 2.300 αγνοούμενοι) βρίσκονται ακόμη πεταμένα στους κάδους απορριμμάτων της Ιστορίας , την ίδια στιγμή που η δημοκρατία της Χιλής ανδροκρατείται από τους πολιτικούς και οικονομικούς επιγόνους του Πινοτσέ [Financial Times, 17/10/2019, «Chile president Sebastián Piñera: ‘We are ready to do everything to not fall into populism’»].
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο μαίτρ του θρίλερ των αχανών εκτάσεων και των ξένων τόπων, ο συγγραφέας Καρύλ Φερέ η «άλλοτε τόσο γενναιόδωρη χιλιανή κοινωνία» έχει βουλιάξει στην «κατήφεια ενός συντηρητικού πουριτανισμού όπου η συμπαιγνία για την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας ζωής» είναι ασταμάτητη, πασπαλισμένη με συνθήματα όπως: «Οι γονείς σας είναι νεκροί και κάτω απ’ τη γη». Και το άλλο, το «μπογδανικό»: «Στρατηγέ Πινοτσέ! Η νίκη σού ανήκει!»
Όλοι οι Χιλιανοί, λοιπόν, πιστοί συνοδοιπόροι του ταξικού αταβισμού της οικονομικής ολιγαρχίας που διαφεντεύει τον τόπο; Όχι, δα. Πώς θα μπορούσε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο, έπειτα από τα κινήματα των φοιτητών του 2005 και τον αέρα εξέγερσης που φύσηξε- έστω πρόσκαιρα- στη χώρα το 2011; Κι ίσως, εδώ να βρίσκεται η αιτία των πρωτοφανών σε έκταση επεισοδίων που ξέσπασαν έπειτα από την απόφαση της κυβέρνησης Πινιέρα να αυξήσει κατά 4% την τιμή του εισιτηρίου στα ΜΜΜ…
«Θέλω να σπουδάσω, να μην ανήκω στις Ειδικές Δυνάμεις»
Με ένα από τα κεντρικά συνθήματα των ογκωδέστατων διαδηλώσεων του 2011 να επανέρχεται στα χείλη των εκατοντάδων χιλιάδων Χιλιανών που κατακλύζουν αυτές τις μέρες τους δρόμους του Σαντιάγο, παρά το λουτρό αίματος απ’ τα κοκαϊνομανή ΜΑΤ της κυβέρνησης και τον στρατό, τις καταγγελίες για εξαφανίσεις διαδηλωτών που συνελήφθησαν και την ενοχική σιωπή των διεθνών ΜΜΕ· αποφασίσαμε να «τσεκάρουμε» τα στοιχεία. Τα στοιχεία που θα μπορούσαν να εξηγήσουν πώς στον νεοφιλελεύθερο παράδεισο του Φρίντμαν και των οικονομικών και πολιτικών του επιγόνων, ένα μέρος του Σαντιάγο, εκείνο με τις περιφραγμένες με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα περιοχές, βρέχεται απ’ τις χλωριούχες πισίνες του νεοπλουτισμού και το άλλο, όπως η συνοικία Λα Βικτόρια, είναι βουτηγμένο στη φτώχεια και την εξαθλίωση.
«Το κενό της εισοδηματικής ανισότητας στη Χιλή», ανέφερε η Έκθεση του ΟΟΣΑ στις 26 Φεβρουαρίου 2018, «είναι μεγαλύτερο κατά 65% από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, με έναν από τους υψηλότερους λόγους μεταξύ του μέσου εισοδήματος του πλουσιότερου 10% του πληθυσμού και του φτωχότερου 10%- όταν- σχεδόν το ένα τρίτο των Χιλιανών εργατών απασχολείται σε ανεπίσημες ή μη σταθερές θέσεις εργασίας» [ «Νέα Σελίδα, Βατικιώτης, 27/10/2019, «Χιλή: Όαση για τους λίγους, κόλαση για τους πολλούς»].
Αλλά, ακόμη κι όταν επιβλήθηκε η (προσχηματική κατά την άποψη της στήλης) φορολογία εισοδήματος, η Χιλή συνέχισε να βρίσκεται στην πρώτη θέση της εισοδηματικής ανισότητας των 36 κρατών μελών του ΟΟΣΑ. Γεγονός, το οποίο, ενδεχομένως , να επιβεβαιώνει όσα έγραφαν πρόσφατα οι «Τimes» της Νέας Υόρκης σε σχετικό άρθρο τους, αναφέροντας πως η νέα κοινωνική έκρηξη στη Χιλή μπορεί να έχει ως «μητέρα» την αύξηση της 6ης Οκτώβρη, έχει όμως και «πατέρα»: Την άνιση κατανομή του πλούτου, τη χαμηλή ποιότητα δημόσιας υγειονομικής περίθαλψης, το υψηλό κόστος της εκπαίδευσης και τον ιδιωτικό χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (στη Χιλή, η εκπαίδευση είναι η ακριβότερη στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ, και σχεδόν απόλυτα ιδιωτικοποιημένη), την εργασιακή επισφάλεια, τις πενιχρές συντάξεις, την ιδιωτικοποίηση του μεγαλύτερου μέρους της παραγωγής χαλκού και ενέργειας, της διαχείρισης των υδάτων και άλλων πυλώνων της οικονομίας [ΤΝΥΤΙΜES, 22/10/2019, «Chile Learns the Price of Economic Inequality»].
« Η χώρα διευθύνεται από μια ολιγαρχία : από ελάχιστες οικογένειες με τεράστια περιουσία », έλεγε τον Οκτώβρη του2011 ο Χουάν Πάμπλο Ορέγο, συντονιστής του Συμβουλίου Υπεράσπισης της Παταγονίας· η καρδιά του κινήματος « Παταγονία χωρίς φράγματα » που εναντιωνόταν στο σχέδιο HidroAysen , το οποίο προέβλεπε την κατασκευή πέντε μεγάλων φραγμάτων στους ποταμούς Πάσκουα και Μπάκερ, με σκοπό την ηλεκτροτροφοδότηση των εταιρειών εξόρυξης στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Αυτό ήταν! Οι δρόμοι του Σαντιάγο πλημμύρισαν από διαδηλωτές. Από ανθρώπους που ένιωσαν δανεικό το παρόν τους και τα όνειρα ψέματα, αμφισβητώντας ευθέως εκείνους που έβλεπαν την ευημερία μέσα στην υπανάπτυξη της χώρας.
Ο ξεσηκωμός του 2011 έθεσε στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης τη συγκέντρωση του ενεργειακού κλάδου μεταξύ τριών ομίλων: της Endesa-Enel (ιταλική), της Colb―n και της ASE Gener (χιλιανές), τις προσταγές των οποίων η κυβέρνηση έτρεχε να υλοποιήσει. Ο κλάδος της ενέργειας, όμως, όπως ήδη αναφέραμε, δεν αποτελούσε μεμονωμένη περίπτωση. Σύμφωνα με όσα δήλωνε στη «Μοnde» ο οικονομολόγος και επικεφαλής του Ciglob, Αντρές Σολιμάνο: « η ιδιοκτησία είναι συγκεντρωμένη σε πολύ λίγα χέρια στον τραπεζικό τομέα, στο εμπόριο, στα ορυχεία, στα μέσα ενημέρωσης», όπου οι εθνικής κυκλοφορίας εφημερίδες ανήκουν όλες είτε στον επιχειρηματία Αγουστίν Έντουαρντς, επικεφαλής του ομίλου El Mercurio, είτε στον τραπεζίτη Αλβάρο Σαϊέ, πρόεδρο του Consorcio periodístic.
Η Ιστορία δε λέει ποτέ αντίο…
Το πρόβλημα επομένως δεν είναι τα τριάντα πέσος της αύξησης του εισιτηρίου, είναι τα τριάντα χρόνια καπιταλιστικής λεηλασίας, λέει χαρακτηριστικά η Γαλλοχιλιανή μουσικός Ana Tijoux. Τριάντα χρόνια που τσάκισαν έναν λαό, ενώ παράλληλα οι γραφειοκρατικοί πυλώνες της Χούντας συνέχισαν- όπως προείπαμε- να κρατούν τα ηνία της εξουσίας, φέρνοντας παράλληλα, δηλώνει στον Ημεροδρόμο ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας Δ.Καλτσώνης, τις σχέσεις παραγωγής στη χώρα στην προ Αλιέντε εποχή.
Τρανό παράδειγμα ο ίδιος ο πρόεδρος Πινιέρα. Μέλος ενός εκ των δύο εξουσιαστικών πόλων διαχείρισης τού εν τω πνεύματι πινοτσετικού δημοκρατικού Συντάγματος της Χιλής, με προσωπική περιουσία που, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, αγγίζει τα 2,8 δισ. δολ [Forbes, “Sebastian Piñera & family President, Chile”] διετέλεσε Γενικός Διευθυντής της τράπεζας Banco de Talca μέχρι τη χρεοκοπία της το 1982· ενώ ο αδελφός του, Χοσέ Πινιέρα , διετέλεσε υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης του φασιστικού καθεστώτος. Ο Χ. Πινιέρα, μας πληροφορεί ο Κ. Λουλουδάκης στο βιβλίο του «Άσπρα Μαντήλια στην Plaza de Mayo» (ΚΨΜ), με εντολή του ΔΝΤ κατάργησε τη δημόσια ασφάλιση, με μία μοναδική εξαίρεση: τις συντάξεις των στρατιωτικών και των αστυνομικών!
Μάλιστα, συμβολικά ως πρώτη μέρα εφαρμογής του μέτρου αυτού επιλέχθηκε η 1η Μαΐου για «να μη γιορτάζεται η Πρωτομαγιά ως ημέρα ταξικής πάλης, αλλά ως ημέρα ελεύθερης επιλογής συστήματος σύνταξης», δήλωνε με σιγουριά, αντλημένη απ’ τον ταξικό κυνισμό του, ο Χοσέ Πινιέρα.
Εκτός αυτού, ο οικονομολόγος Μαρσέλ Κλάουδε μάς θυμίζει ότι ο Χοσέ Πινιέρα, ως υπουργός της Χούντας, επεξεργάστηκε τη δεκαετία του 1980 έναν ειδικό οργανικό συνταγματικό νόμο για τα ορυχεία. Ο εν λόγω και εν ισχύ μέχρι τις μέρες μας νόμος, προβλέπει ότι, σε περίπτωση εθνικοποίησης, ο ιδιώτης επενδυτής πρέπει να αποζημιωθεί με την « παρούσα αξία » του συνόλου των εσόδων που «θα συσσωρεύονταν από την εκμετάλλευση του ορυκτού κοιτάσματος μέχρι την εξάντλησή του -ποσό απαγορευτικό». Σε αδρές γραμμές, συνέχιζε ο Κλάουδε, « ο νόμος θεωρεί ότι ο χαλκός ανήκει στην εταιρεία που τον εκμεταλλεύεται –κι- όχι στη Χιλή ». Το 1992, δόθηκαν κι άλλα προνόμια στις εταιρείες εξόρυξης, με σκοπό- μαντέψτε!- την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Τα προνόμια ήταν τέτοια ώστε, «μεταξύ 1993 και 2003, οι ξένες εταιρείες δεν πλήρωσαν ούτε ένα δολάριο φόρο για τα κέρδη τους » συμπληρώνει ο Χιλιανός οικονομολόγος. Για να υπερθεματίσει αναφέροντας ότι « μετά το 2003, η άνοδος των τιμών του χαλκού οδήγησε τις (σ.σ. τις εταιρείες) στην καταβολή κάποιων φόρων. Αλλά, ενώ η Codelco, η κρατική εταιρεία εξόρυξης χαλκού, αντιπροσωπεύει το 27% της παραγωγής, καταβάλλει 6,8 δισεκατομμύρια δολάρια φόρο, δηλαδή πολύ περισσότερα από τα 5,5 δισεκατομμύρια που πληρώνουν οι ξένες εταιρείες εξόρυξης, οι οποίες ελέγχουν το 73% της παραγωγής » [LMD, Νοέμβριος 2011].
Σήμερα ο Χ. Πινιέρα είναι ο πλέον διακεκριμένος Senior Fellow στο νεοφιλελεύθερο think tank Cato Institute, που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, και ο αδελφός του πρόεδρος της Χιλής, στρατάρχης στον αγώνα κατά του λαϊκισμού…
… λέει: θα τα πούμε αργότερα…
Οι έως την ώρα που γράφονται τούτες ο γραμμές σαράντα δύο νεκροί, οι δώδεκα βιασμένες γυναίκες και οι αγνοούμενοι στους οποίους προαναφερθήκαμε αποτελούν τα πρώτα θύματα ενός πολέμου (δήλωση του ίδιου του Πινιέρα) που κήρυξε η κυβέρνηση στους Χιλιανούς 
πολίτες. Ενός πολέμου που δεν θα ολοκληρωθεί – έπειτα κι απ’ την συμμετοχή των συνδικάτων στις κινητοποιήσεις- με τη μακιαβελική τεχνική του λιονταριού και της αλεπούς που εφάρμοσε το πολιτικά τελειωμένο τσουτσέκι των ολιγαρχών στην περίπτωση του εισιτηρίου (την οποία και ανέστειλε). Αλλά, αντίθετα θα πυροδοτήσει σειρά εξελίξεων στην πίσω αυλή των ΗΠΑ με αρκετούς αναλυτές να κάνουν λόγο για ολοκλήρωση του κύκλου της (ακρο)Δεξιάς παλινόρθωσης και τη στροφή ενός αδιαμόρφωτου μεν, υπαρκτού, ωστόσο, στα σπλάχνα των κοινωνικών κινημάτων πολιτικού (προς τα αριστερά) υποκειμένου.
Αυτή η διαπίστωση, πέρα απ’ τα ιδεολογικά αγκάθια των ιμπεριαλιστικών γερακιών και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, φαίνεται να εξηγεί τη βουβαμάρα της Ουάσινγκτον και της ΕΕ. Και μπορεί για τη δεύτερη η δυναμική της να μην μεταφράζεται απόλυτα σε πολιτική επιρροή 
στην περιοχή, για την πρώτη όμως (και με τον μεγάλο της αντίπαλο, την Κίνα, να έχει πατήσει ήδη πόδι στα οικονομικά της «χωράφια», βλ. Βενεζουέλα) η διατήρηση του οικονομικού και, κατ’ επέκταση, πολιτικού status quo μιας παραδοσιακά (μετά το ’73) συμμάχου χώρας είναι ιδιαίτερα κρίσιμη σε μια εποχή κατά την οποία αρκεί μια νιφάδα για το ξεκίνημα μιας νέας , αβέβαιης για τα συμφέροντα των ΗΠΑ πολιτικής χιονοστιβάδας στη Λ. Αμερική.
Ως εκ τούτου ας κρατήσουμε τις στιγμές άνοιξης στους δρόμους του Σαντιάγο. Άνοιξης, όχι μόνο επειδή, στο νότιο ημισφαίριο, ο Οκτώβρης σηματοδοτεί την επιστροφή των φύλλων στα δέντρα και του γλυκού καιρού· μα, γιατί, η συνέχιση των κινητοποιήσεων, σε μια ξεκάθαρα εξεγερσιακή κατάσταση, μπορεί να μην σημαίνει αυτόματα τον κοινωνικό μετασχηματισμό· αλλά η φουρνιά που θα επιχειρήσει την αλλαγή, ξεπηδά μέσα από τέτοιους αγώνες.