Ο Τομ και η Τζούλια. Φωτογραφία: Σοφία Σπρινγκ για τον Guardian
Στον Τομ, πέντε χρονών, αρέσει ο Μπάτμαν και το ποδόσφαιρο.
Στην Τζούλια, οκτώ χρονών, αρέσει το ροζ και οι πριγκίπισσες.
Τίποτα από αυτά δεν ταιριάζει με το φύλο που γεννήθηκαν, ωστόσο, όσο αυξάνονται όλο και περισσότερο οι παραπομπές για διαφυλικά παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο, μήπως θα έπρεπε να παρέμβουν οι γιατροί;
Τζένυ Κλήμαν για τον Guardian
Αποκλειστική μετάφραση για το Νόστιμον Ήμαρ: AfterWords
Η Κάσι Γουίλσον θυμάται ακριβώς τη στιγμή που η κόρη της Μέλανι έγινε ο γιος της, Τομ. Βρίσκονταν σε ένα σούπερμαρκετ και η Μέλανι, τότε δυόμιση χρονών, είπε: «Δε θέλω πια να είμαι κορίτσι, θα είμαι αγόρι, και θα με λένε Τομ».
«Αυτό ήταν», μου είπε η Κάσι. «Είπα:« Έλα τώρα, Τομ». Θα μπορούσε να είχε ισχυριστεί ότι είναι οτιδήποτε και θα σκεφτόμουν, ωραία, εντάξει, έλα να συνεχίσουμε τα ψώνια».
«Τότε φορούσα τη στολή του Σπάιντερμαν», θυμάται ο Τομ, που τώρα είναι πέντε ετών.
«Ναι, ισχύει», συμφώνησε η Κάσι κουνώντας καταφατικά το κεφάλι.
Αλλά αυτό δε σταμάτησε όταν έφυγαν από το κατάστημα. «Την επόμενη μέρα, όταν ξύπνησε ο Τομ, του είπα: «Καλημέρα, Μέλανι», και απάντησε: «Σου είπα χτες! Τομ με λένε!».Αυτό ήταν μόνο η αρχή.
Η Κάσι κι εγώ καθόμαστε στην τραπεζαρία στο σπίτι της στα βορειοανατολικά προάστια, ενώ ο Τομ περιφέρεται ντυμένος Μπάτμαν, κρατώντας απειλητικά το σπαθί του. Η Κάσι, 30 ετών, είναι μόνη μητέρα του Τομ και της αδερφής του, της Κάρλα, που μόλις έγινε δύο. Στα ράφια δίπλα μας υπάρχουν δυο φωτογραφίες σε κορνίζα, η μια δίπλα στην άλλη: στα αριστερά η Μέλανι με ένα άσπρο φόρεμα, με έναν καταρράκτη από ξανθιές μπούκλες, ενώ στα αριστερά ο Τομ, με τα ίδια γαλάζια μάτια, αλλά με αγορίστικα κοντά μαλλιά.
Στον Τομ αρέσει πολύ να μεταμφιέζεται. «Συνήθως ως σούπερ ήρωας», λέει η Κάσι.
«Μπάτμαν και Σούπερμαν», προσθέτει ο Τομ. «Και Γούλβεριν!». Επίσης του αρέσει να κάνει τον καουμπόι ή τον αστυνόμο παρέα με τον καλύτερό του φίλο, τον Τσάρλι. «Κάποιες φορές συλλαμβάνουμε ανθρώπους. Θυμάσαι που συλλάβαμε τον σκύλο χτες;» είπε χαμογελώντας περιφρονητικά. «Δεν άφηνε την μπάλα κάτω». Μου δείχνει το δωμάτιό του, με το πολύτιμο πλέιμομπιλπλοίο του, την αφίσα της Μάρβελ με τον Άιρον Μαν, τον Κάπτεν Αμέρικα και τον Χαλκ, και την κασετίνα του που έχει σχήμα ποδοσφαιρικού παπουτσιού.
Η Κάσι ξέρει ότι ο Τομ είναι πολύ μικρός για να είναι διαφυλικός, αλλά ανήκει στον αξιοσημείωτο αριθμό παιδιών που έχουν παραπεμφθεί στην Υπηρεσία Ανάπτυξης Ταυτότητας του Φύλου (του TavistockandPortman NHS Trust) στο Λονδίνο τα τελευταία πέντε χρόνια. Πρόκειται για μια διεπιστημονική κλινική όπου αξιολογούνται όλα τα διαφυλικά παιδιά της Βρετανίας. Η υπηρεσία διαπίστωσε αύξηση των παραπομπών κατά 50% φέτος, από 97 νέες υποθέσεις το 2009 στις 697 το 2014. Τα μικρά παιδιά όπως ο Τομ είναι λιγότερο συνηθισμένα, αλλά δεν σπανίζουν: πέρυσι μόνο 100 σχεδόν από τους παραπεφθέντες είχαν ηλικία 10 ετών και κάτω.
Η Κάσι μου λέει πως αυτό ήταν ξεκάθαρα «κάτι περισσότερο από απλά μια φάση». Μέχρι εκείνη τη βόλτα στο σούπερμαρκετ, η Μέλανι είχε ανέκαθεν «αρκετά αγορίστικο στυλ – τώρα πια την μισώ αυτή τη φράση». Αλλά από εκείνη την μέρα, ήταν μόνο ο Τομ, χωρίς να αμφιταλαντεύεται, ακόμα κι αν στην αρχή συνέχιζε να ντύνεται κοριτσίστικα. Όμως, πάντα ήθελε να τον φωνάζουν Τομ, και να αναφέρονται σε αυτόν ως «αυτός» και «αυτόν». Αν κάποιος χρησιμοποιούσε θηλυκή αντωνυμία, γινόταν έξω φρενών.
«Πολλές φορές αναγκαζόταν να φύγει από το πάρκο επειδή κάποιος έλεγε: «Άσε και αυτό το μικρό κοριτσάκι να παίξει». Φεύγαμε από το πάρκο και έκλαιγε σπαρακτικά. Ερχόταν το τέλος του κόσμου. Έλεγε: «Μαμά, γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν ότι είμαι πραγματικά αγόρι;». «Αυτό γινόταν πριν κλείσει τα τρία».
Στη συρταριέρα του έχει ακόμα κοριτσίστικα ρούχα. Η Κάσι λέει πως μπορεί να ντυθεί κορίτσι αν θέλει, αλλά πλέον δεν το κάνει ποτέ.
Όταν η Κάσι πήγε τον τρίχρονο Τομ στο κομμωτήριο για πρώτη φορά, έκλαψε. «Αυτό ήταν και το τελικό στάδιο. Αν τον αφήσω να κόψει τα μαλλιά του κοντά, αποδέχομαι και το γεγονός ότι είναι αγόρι». Η κομμώτρια τα ‘χασε. «Έκλαιγα και είχα μαζί μου αυτό το μικρό αγόρι που είχε τρίχες στον ποπό του. Τον ρώτησε: «Η μαμά σου δε σε ‘χει αφήσει να κουρευτείς ποτέ;». Και του άρεσε πολύ αυτό, γιατί εκείνη νόμιζε ότι ήταν αγόρι με μακριά μαλλιά». Μετά από αυτό, δεν περνούσαν ποτέ τον Τομ για κορίτσι, κι εκείνος ήταν πολύ περισσότερο ευτυχισμένος.
«Η γιαγιά ακόμα με αποκαλεί «αυτή». Η δασκάλα μου με αποκαλεί «αυτή» μερικές φορές». Ο Τομ συνοφρυώνεται ενώ μασουλάει ένα κέικ ρυζιού με επικάλυψη σοκολάτας. Τώρα θα πάει δευτέρα δημοτικού, και η αλλαγή του έχει ολοκληρωθεί: ένας αρσενικός μαθητής. Ενώ οι δάσκαλοι έχουν καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διευκολύνουν τον Τομ, το προσωπικό που τον ξέρει από το νηπιαγωγείο συχνά μπερδεύεται, γιατί είχε εγγραφεί στο σχολείο ως κορίτσι. «Παλιά σε στεναχωρούσε αυτό, αλλά τώρα έχεις ωριμάσει», του λέει η Κάσι επιφυλακτικά.
Όπως οι περισσότεροι γονείς διαφυλικών παιδιών, η Κάσι έμαθε για τη δυσφορία φύλου από το Google. Πριν ακούσει για την κλινική Tavistock ή επισκεφθεί τον παθολόγο της για παραπομπή, ανακάλυψε το Mermaids, μια ομάδα υποστήριξης διαφυλικών παιδιών και των οικογενειών τους. «Η ιστοσελίδα των Mermaids είναι αρκετά αρνητική», δήλωσε. «Κάθε φορά που την επισκεπτόμουν, ανησυχούσα… Ήξερα από τις αναρτήσεις άλλων πως θα αντιμετώπιζα δυσκολίες με τη γιατρό μου, επειδή φαίνεται σίγουρο πως θα πει όχι, δεν το πιστεύουμε».
Πήγε στη γιατρό της εξοπλισμένη με ένα χαρτί από την ιστοσελίδα της NHS (Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου) σχετικά με τη δυσφορία φύλου, προετοιμασμένη για μάχη. Η γιατρός της είπε ότι κι εκείνη είχε παιδιά και ότι έπρεπε να είναι πιο δυνατή: πες της ότι είναι κορίτσι και τέλειωσε η υπόθεση. Αρχικά, ο Τομ παραπέμφθηκε σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους, κι έπειτα στην κλινική Tavistock, όπου έχει ετήσια ραντεβού, με το δεύτερο να είναι σε λίγες εβδομάδες.
Κανείς δε μπορεί να συμφωνήσει για τις αιτίες της δυσφορίας φύλου, για ποιό λόγο τόσα παιδιά ισχυρίζονται ότι το βιώνουν, ή τι ακριβώς είναι: η ιδέα ότι κάποιοι άνθρωποι απλά «γεννιούνται σε λάθος σώμα» δεν αντικατοπτρίζει το εύρος συναισθημάτων που εκφράζουν τα διαφυλικά άτομα. Ο ορισμός του ίδιου του φύλου είναι δύσκολος, με ένα κράμα κοινωνικών, ιατρικών και ατομικών ερμηνειών. Οι ελάχιστες έρευνες που υπάρχουν σχετικά με τη δυσφορία φύλου είναι ανομοιογενείς και συχνά αμφισβητούνται έντονα. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχει βιολογική βάση, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για ψυχολογική κατάσταση. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι γενετικό και ότι δημιουργείται στη μήτρα. Άλλοι το αντιμετωπίζουν ως επίκτητη συμπεριφορά, ή ως συνδυασμό ανατροφής και φύσης. Ό, τι και να ισχύει, για τις οικογένειες των διαφυλικών παιδιών είναι αναμφισβήτητα πραγματικότητα.
«Ο Τομ μου λέει τι θέλει και αυτό είναι, οπότε δεν έχω παρά να το σεβαστώ αυτό, ακόμα κι αν είναι πέντε χρονών. Ξέρει τι θέλει», λέει η Κάσι. «Μπορεί να αλλάξει γνώμη και να είναι ξανά η Μέλανι. Αλλά δε το βλέπω να συμβαίνει κάτι τέτοιο».
Είναι οπωσδήποτε βιολογικό. Υφίσταται ευρεία παθολογικοποίηση ως ψυχιατρικό θέμα, ενώ δεν είναι.
Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι τα περισσότερα μικρά παιδιά με δυσφορία φύλου δεν γίνονται μετέπειτα διαφυλικοί ενήλικες. Η Tavistock παραθέτει μια έρευνα υποστηρίζοντας ότι ενώ η πλειοψηφία των έφηβων που βρίσκονται σε μετεφηβικό στάδιο με δυσφορία φύλου συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή να έχει τα ίδια αισθήματα, μόλις το 16% των προεφηβικών παιδιών το κάνουν. (Το ποσοστό αυτό προέρχεται από λήψη δεδομένων από αρκετές διαφορετικές μελέτες, με συνολικό μέγεθος δείγματος 246 παιδιά).
Τα διαφυλικά παιδιά πλέον έχουν τη δυνατότητα να καθυστερήσουν την εφηβεία τους μέσω της λήψης αναστολέων ορμονών που περιορίζουν την ανάπτυξη των δευτερευόντων σεξουαλικών χαρακτηριστικών τους, όπως το στήθος, η περίοδος, η μεταβολή της φωνής ή τα γένια. Μπορούν οποιαδήποτε στιγμή να σταματήσουν να παίρνουν τους αναστολείς κι έτσι θα αρχίσει η εφηβεία τους, ωστόσο σε μεταγενέστερο στάδιο. Αλλά αν επιλέξουν να προχωρήσουν με τη μετάβαση, μπορούν να λάβουν οιστρογόνα και ανδρογόνα από 16 ετών, κάτι που θα επιφέρει την εφηβεία του φύλου που επιθυμούν να είναι. Όταν γίνουν 18, μπορούν να διαλέξουν εγχείρηση αλλαγής φύλου μέσω του NHS.
«Για να είμαι ειλικρινής, θεωρώ πραγματικά ότι ο Τομ θα γίνει τρανς όταν μεγαλώσει. Μιλάει για το «όταν θα αρχίσω να παίρνω φάρμακα για να βγάλω πουλάκι», δηλώνει η Κάσι. Αλλά εξασφαλίζει ότι εκείνος ξέρει πως οι επιλογές είναι πάντα ανοικτές. «Όταν είναι 18, μπορεί να αισθάνεται τελείως ταπεινωμένος που κάποτε συνέβη αυτό. Αλλά κατά βάθος, το μήνυμα θα παραμείνει το ίδιο: δεν υπάρχει πρόβλημα στο να είσαι αυτός που αισθάνεσαι ότι είσαι, και αν αυτό αλλάξει, δεν υπάρχει ούτε τότε θέμα. Θέλεις τα παιδιά σου να είναι ευτυχισμένα».
Εντωμεταξύ, το NHS αντιμετωπίζει με προσοχή αυτή την έκρηξη παραπομπτών διαφυλικών παιδιών. Κάποιες ομάδες γονέων ισχυρίζονται ότι είναι υπερβολικά αργή, υπερβολικά επιφυλακτική και ότι θέτει σε κίνδυνο την ευημερία των νέων ανθρώπων. «Η ιατρική παρέμβαση είναι πολύ σημαντική, ειδικά για τους νέους που βρίσκονται ήδη στην εφηβεία», είπε η ΣούζυΓκρην, πρόεδρος των Mermaids και μητέρα ενός τρανς κοριτσιού. «Είναι απολύτως ζωτικής σημασίας. Αν νιώσουν ότι το σώμα τους αλλάζει παρά τη θέλησή τους, τότε υπάρχουν πολλές τάσεις αυτοκτονίας, αυτοτραυματισμοί, πολλοί νέοι άνθρωποι λένε ότι θέλουν να πεθάνουν. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να βελτιώσουν την κατάστασή τους, κάτι που σε μεγάλο βαθμό συνίσταται στην εξέταση των διαθέσιμων υπηρεσιώνκαι στην παροχή έγκαιρης παρέμβασης, κάτι που δυστυχώς δε συμβαίνει τόσο συχνά όσο θα έπρεπε».
Η Γκρην άρχισε να συμμετέχει στις Mermaidsπριν από 16 χρόνια, μετά από επικοινωνία μαζί τους σχετικά με την κόρη της, Τζάκι, που τότε ήταν 6 χρόνων. «Είναι σίγουρα κάτι το βιολογικό. Υφίσταται ευρεία παθολογικοποίηση ως ψυχιατρικό θέμα, ενώ δεν είναι», δηλώνει. «Το επίπεδο κατανόησης μέσα στην NHS είναι απαίσιο. Αν έχεις ένα παιδί αυτοκτονικό και με τάσεις αυτοτραυματισμού επειδή το σώμα του αλλάζει παρά τη θέλησή του, δε γίνεται τίποτα για την επίσπευση ή την αντιμετώπιση της ανάγκης αυτής. Γι’ αυτό, υπάρχουν οικογένειες που πηγαίνουν στο εξωτερικό» (κυρίως στις ΗΠΑ, στη Γερμανία και στην Ολλανδία). Η Γκρην απαριθμεί κάποια συγκλονιστικά στοιχεία από μία μελέτη του 2014 από την Pace, φιλανθρωπική οργάνωση για την ψυχική υγεία,που περιέλαβε 2000 νεαρά άτομα με προβλήματα φύλου: το 48% κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, το 58% αυτοτραυματίζεται. «Είναι κάτι πολύ κοινό». Κάνει μια παύση. «Δεν είναι δύσκολο να καταλάβετε γιατί ανησυχούμε».
***
Στον κήπο του σπιτιού της στο Νόρθαμπτονσαιρ, η οκτάχρονη Τζούλια Κινγκ χοροπηδάει στο τραμπολίνο μαζί με τον 12χρονο αδερφό της, Ντύλαν. Είναι μικροσκοπική και λεπτούλα, μια ροζ κορδέλα συγκρατεί τα κατάξανθα μαλλιά της που φτάνουν μέχρι τους ώμους της από το πρόσωπό της, ενώ τα γυαλιά της με ροζ σκελετό κατά έναν περίεργο τρόπο παραμένουν σταθερά.
«Πότε θα γίνω κορίτσι;» ρώτησε η Τζούλια όταν ήταν τεσσάρων. Φωτογραφία: Σοφία Σπρινγκ
Βρίσκομαι στο σαλόνι, πίνοντας τσάι με τους γονείς της Τζούλια: Η Άννυ κάθεται στον καναπέ, ο Ντάνιελ είναι ξαπλωμένος στο πλάι πάνω στο χαλί, στηριζόμενος σε ένα μαξιλάρι. Συμπληρώνουν ο ένας την πρόταση του άλλου καθώς μου μιλούν για το τι μπορεί να συμβεί στα διαφυλικά παιδιά όπως η Τζούλια.
«Κατάθλιψη. Απομόνωση», λέει η Άννυ.
«Αυτοτραυματισμός. Κατάχρηση ουσιών», λέει ο Ντάνιελ.
«Αυτοκτονία», προσθέτει η Άννυ. «Αυτοκτονούν, ξέρεις. Κι εγώ θέλω μια ευτυχισμένη κόρη, όχι έναν νεκρό γιο».
Όπως η Κάσι, η οικογένεια Κινγκ έχει μάθει πολλά για τη δυσφορία φύλου από τις Mermaids. Ολόκληρη η οικογένεια έχει συμμετάσχει στις συγκεντρώσεις της οργάνωσης, όπου συναντιούνται οι οικογένειες και ανταλλάσσουν πληροφορίες. Τις προάλλες, η Άννυ ανακάλυψε πως η Τζούλια έλεγε στον κόσμο ότι βρισκόταν εκεί μόνο για να υποστηρίξει το διαφυλικό αδερφό της.
«Έχει θράσος. Έχει χιούμορ. Και παίρνει στροφές» – η Άννυ κάνει μια γρήγορη κίνηση με τα δάχτυλά της – «πραγματικά πολλές στροφές. Της αρέσουν τα πάντα. Το Μικρό μου Πόνυ, τα MoshiMonsters. Οι φίλοι της. Τα πάρτυ, τα χτενίσματα, τα νύχια. Το ντύσιμο! Είναι ικανή να αλλάξει ρούχα τρεις και τέσσερις φορές τη μέρα».
Η Τζούλια γεννήθηκε ως Κάλλουμ, αλλά μόλις άρχισε να μιλάει, έλεγε πως είναι κορίτσι. Από τα δύο τριών χρόνων, αρνούταν να απαντήσει αν της απευθύνονταν με το βαφτιστικό της όνομα.
«Μόλις άρχισε να ζωγραφίζει, τον εαυτό της τον σχεδίαζε ως κορίτσι», δηλώνει ο Ντάνιελ. «Ποτέ δεν την έχω δει να ζωγραφίζει τον εαυτό της ως αγόρι».
Σε αντίθεση με τον Τομ, δεν υπήρχε ούτε μια απότομη μεταστροφή όπου έγινε από Κάλλουμ Τζούλια. «Απλά συνέβη, από πολύ πολύ μικρή ηλικία», λέει η Άννυ, απομακρύνοντας την ροζ όμπρε φράντζα της από τα μάτια της.
Ο Ντάνιελ γνέφει καταφατικά. «Συνέβη σταδιακά».
Στο νηπιαγωγείο, ήταν μονίμως στο κουτί μεταμφίεσης και έπαιρνε πάντα τις κοριτσίστικες στολές. Όταν η Τζούλια πήρε το πρώτο της φόρεμα, δυόμιση χρόνων, το φορούσε στον ύπνο. «Το φορούσε μέχρι να λιώσει. Έπρεπε να αγοράσουμε ένα καινούριο γιατί αυτό της ήταν πλέον πολύ μικρό».
Τότε η Τζούλια είχε ακόμα αγορίστικο κούρεμα, και δεν την άφηναν να φοράει τα φορέματά της έξω. «Ρωτούσε γιατί, και της έλεγα πως ο κόσμος δεν έχει συνηθίσει να βλέπει τα αγόρια να φοράνε φορέματα».
«Όταν ήταν περίπου τεσσάρων ετών, άρχισε να κάνει ερωτήσεις. «Πότε θα έχω μωρό στην κοιλίτσα μου; Γιατί έχω πουλάκι αφού είμαι κορίτσι; Θα έχω ποτέ βυζάκια; Πότε θα γίνω κορίτσι;» η Άννυ μορφάζει. «Αυτές δεν είναι φυσιολογικές ερωτήσεις. Ο Ντύλαν ποτέ δεν ρωτούσε τέτοια πράγματα».
Μπαίνει ο Ντύλαν μέσα. Είναι ψηλός με τετράγωνους ώμους, με κεφάλι ξυρισμένο στο πλάι και με πιο μακριά μαλλιά με όγκο στην κορυφή. Η Τζούλια βγάζει φωτογραφίες τον εαυτό της κι εκείνος δε μένει να την παρακολουθήσει.
Τι αδερφή είναι για σένα η Τζούλια, ρωτάω. «Απλώς αδερφή», μου απαντάει αδιάφορα. «Δεν τη βλέπω ως αγόρι ή κορίτσι. Είναι απλά αδερφάκι μου».
Η Τζούλια ποτέ δεν ενδιαφερόταν για τα αυτοκινητάκια του Ντύλαν, τις φιγούρες σούπερ ηρώων ή τα παιχνίδια StarWars. Όταν ήταν τριών, η χριστουγεννιάτικη λίστα της περιελάμβανε μόνο κούκλες Μπάρμπυ. Η Άννυ και ο Ντάνιελ ποτέ δεν είχαν ακούσει μέχρι τότε για διαφυλικούς ανθρώπους, και δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν.
«Δυσκολεύτηκα αρχικά», λέει ο Ντάνιελ. «Είχα μεγάλο πρόβλημα, όχι μαζί της, αλλά με το γεγονός ότι έχω ένα αγόρι και έχω κι ένα άλλο αγόρι που θέλει να γίνει κορίτσι». Ο Ντάνιελ φοράει φόρμα εργασίας στη δουλειά, σε έναν πολύ συμβατικά ανδρικό κόσμο. «Δεν ντρεπόμουν, αλλά κάτι μέσα σου, η περηφάνια σου ή κάτι παρόμοιο, σου λέει ότι αυτά δεν τα κάνουν οι άντρες.» Τώρα, λέει, είναι απίστευτα υπερήφανος για την κόρη του. Όταν άλλαξαν το όνομά της μέσω μονομερούς πράξης (deedpoll) πριν από λίγες βδομάδες το γιόρτασαν με σαμπάνια.
Οι παππούδες της Τζούλια δυσκολεύτηκαν ακόμα περισσότερο να το αποδεχτούν. «Η μαμά μου είπε: Κορίτσι θέλατε, γι’αυτό συμβαίνει αυτό», λέει η Άννυ. Νομίζει ότι είναι ένα καπρίτσιο. «Είπε: όλο αυτό είναι απλά μια αμερικάνικη μόδα».
Όταν η Τζούλια ήταν πέντε, επικοινώνησαν μαζί μου οι κοινωνικές υπηρεσίες. «Είπαν ότι είχαν λάβει ένα ανώνυμο τηλεφώνημα που τους πληροφορούσε ότι αναγκάζω το γιο μου Κάλλουμ να φοράει φορέματα», μου λέει η Άννυ. «Έγινα έξω φρενών. Τους είπα ότι είναι ευπρόσδεκτοι για επίσκεψη στο σπίτι μου, γιατί όταν μπουν στο δωμάτιο του Κάλλουμ…»
Μπαίνει μέσα η Τζούλια με ένα πιάτο λουκανικάκια.
«… θα αντικρύσουν τους ροζ τοίχους του, τα κάστρα για πριγκίπισσές του, τις κούκλες Μπάρμπι του…» συνεχίζει η Άννυ.
«Του;», ρωτάει προσβεβλημένη η Τζούλια.
«… αυτός φοράει φορέματα». Η Άννυ σηκώνει τα χέρια ψηλά. «Δε με νοιάζει τι πιστεύουν οι άλλοι».
«Ποιανού αυτού;» συνοφρυώνεται η Τζούλια.
Στον πάνω όροφο, το δωμάτιο της Τζούλια είναι τακτοποιημένο επιμελώς. Τα ράφια είναι γεμάτα από πλεχτά βραχιολάκια, ένα σετ περιποίησης νυχιών Shimmer ’n Sparkle και βιβλία με τίτλους όπως Μαθήματα Αγάπης και Η Εκονογραφημένη Μαμά. Κάθεται στο κρεβάτι της στερεώνοντας πλαστικά λουλουδάκια πάνω σε σύρμα πίπας για να φτιάξει ένα δαχτυλίδι.
«Όταν οι άλλοι αναφέρονται σε μένα ως αυτός νιώθω πολύ άβολα», λέει σε ήπιο τόνο. «Φοβάμαι ότι θα ξεχαστούν και θα με αποκαλούν έτσι από δω και πέρα. Ότι τα πράγματα θα γίνουν όπως ήταν παλιά. Όλοι οι φίλοι μου με φωνάζουν Τζούλια πια. Δε λένε ποτέ Κ-Α-Λ-Λ-Ο-Υ-Μ». Δεν έχει το θάρρος να το προφέρει.
Αλλά μετά λέει κάτι που δεν περίμενα. «Μερικές φορές λέω στις φίλες μου, που έχουν γεννηθεί κορίτσια: Θα γινόσασταν αγόρι για μια μέρα να δείτε πώς είναι; Και εκείνες απαντούν ναι, αλλά εγώ τους λέω: Εγώ δε χρειάζεται να το κάνω γιατί έχω γεννηθεί και τα δύο».
Πιστεύεις στ’αλήθεια ότι είσαι και τα δύο, τη ρωτάω εγώ, ή πιστεύεις ότι είσαι κορίτσι;
«Είμαι και τα δύο. Δεν πειράζει που είμαι και τα δύο. Θέλω να με γράψει η μαμά μου σε μαθήματα ποδοσφαίρου.» Όμως, την επόμενη στιγμή λέει ότι ποτέ δε νιώθει αγόρι, αν και το να είσαι κορίτσι είναι δύσκολο καμιά φορά. «Όταν είσαι αγόρι τσακώνεσαι και την επόμενη μέρα τα ξαναβρίσκεις με τους φίλους σου. Αν όμως είσαι κορίτσι μένεις για καιρό τσακωμένη. Είναι πιο εύκολο όταν είσαι αγόρι». Μου δείχνει τη συλλογή της από μινιατούρες. Ο Σλίμερ από τους Ghostbusters, ο Ρέιβεν από το TeenTitansGo, ο Κυνηγός και η Άννα από το Frozen. «Δε μ’αρέσει πολύ το Frozen. Προτιμώ τα θρίλερ», λέει χαιρέκακα. «Η αγαπημένη μου ταινία είναι ο Τσάκι (Η νύφη του Τσάκι). Στις απόκριες θα ντυθώ νύφη του Τσάκι».
Όταν επιστρέφω στον κάτω όροφο, λέω στην Άννυ και τον Ντάνιελ αυτά που μου είπε η Τζούλια. «Γνωρίζει τον κόσμο των τρανς καλύτερα από εμάς», λέει η Άννυ. «Θα υπάρχει άραγε πάντα στο μυαλό της σύγχυση;» αναρωτιέται.
Είναι όμως σύγχυση ή μπορεί να είναι και τα δύο;
«Μπορεί να είναι ό,τι θέλει εκείνη να είναι, όπως βλέπει εκείνη τον εαυτό της. Για μας αυτή τη στιγμή είναι απλώς το μικρό μας κοριτσάκι».
Η Τζούλια είναι γραμμένη στο Καθολικό δημοτικό όπου φοιτεί ως Κάλλουμ. Η διεύθυνση του σχολείου πρότεινε να τελειώσει το χρόνο ως Κάλλουμ και να επιστρέψει το φθινόπωρο ως Τζούλια και η οικογένεια σχεδιάζει ένα μεγάλο πάρτυ αλλαγής φύλου για αυτήν το καλοκαίρι. Αλλά η Τζούλια το έκανε πράξη πολύ πιο σύντομα επιμένοντας να φοράει φούστα στο σχολείο πριν λίγο καιρό.
«Της είπα: Θέλεις πραγματικά να τη φορέσεις;» λέει ο Ντάνιελ. «Κι εκείνη απάντησε: Μπαμπά, φοβάμαι αλλά θέλω γιατί πρέπει να το κάνω».
«Όταν κάνει τέτοια πράγματα, συνειδητοποιείς ότι δεν έχει επιλογή», συμπληρώνει η Άννυ. «Θα βάλει τον εαυτό της στην πιο άβολη θέση. Εμείς δεν την αποτρέπουμε».
Δεν την αποθαρρύνουν ούτε όσον αφορά την ιατρική παρέμβαση. «Χρειαζόμαστε αναστολείς ορμονών», λέει η Άννυ. «Δε θέλω οι άλλοι να νομίζουν ότι την πιέζω να κάνει κάτι που η ίδια δε θέλει, αλλά αντιλαμβάνομαι ότι αυτά τα χρόνια μπορούν να καταστρέψουν το μέλλον της, αν σκοπεύει να ζήσει την υπόλοιπη ζωή της ως γυναίκα. Αν μπορούσαμε να πάρουμε τα φάρμακα αυτά όσο είναι στην ηλικία των 10, 11, 12, θα ήταν εξαιρετικά. Όλες οι αποφάσεις είναι δικές της. Εμείς την ενημερώνουμε για το τι υπάρχει εκεί έξω, τι κάνουν, πώς τα παίρνει, τι μπορεί να κάνει, ακόμα και επεμβάσεις».
Σε μια συνάντηση της οργάνωσης Mermaids η οικογένεια Κινγκ έμαθε πώς άλλες χώρες αντιμετωπίζουν τα διαφυλικά παιδιά. «Μας είπαν ότι χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία είναι πιο προχωρημένες από το Ηνωμένο Βασίλειο όσον αφορά τη χορήγηση των αναστολέων», λέει ο Ντάνιελ. «Και είπα στο Tavistock ότι, σε περίπτωση που υπάρξει διακοπή της θεραπείας της Τζούλια, θα βάλω και δεύτερη υποθήκη στο σπίτι και θα πάρω εγώ τον έλεγχο του παιδιού μου αμέσως. Δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσω την ευτυχία του παιδιού μου εξαιτίας των περιορισμών σας».
«Το ξεκαθαρίσαμε σε όλους αυτό», προσθέτει η Άννυ.
Στο Tavistock έχουν μια πιο επιφυλακτική προσέγγιση. Συναντώ τη Δρ. Πόλυ Καρμάικλ, τη σύμβουλο κλινικής ψυχολογίας που διευθύνει την Υπηρεσία Ανάπτυξης της Ταυτότητας Φύλου του Ινστιτούτου Tavistock, στο γραφείο της, σε μια κατάφυτη γωνιά του Belsize Park, στο Βόρειο Λονδίνο. Ένας πέτρινος Σίγκμουντ Φρόιντ κάθεται βυθισμένος στις σκέψεις του σε μια μεριά του πάρκινγκ. Η Καρμάικλ ανησυχεί ότι η σωματική παρέμβαση θεωρείται, λανθασμένα, πανάκεια.
«Όταν εμφανίστηκε στο προσκήνιο η ιδέα της χορήγησης αναστολέων και σε νεότερες ηλικίες, νομίζω ότι υπήρξαν αναπόφευκτα – εύλογα – ορισμένα απλουστευτικά επιχειρήματα ότι αν πάρεις το φάρμακο, τότε όλα σου τα προβλήματα έχουν λυθεί. Η εμπειρία μας είναι ότι τα προβλήματα δεν εξαφανίζονται».
Το φάρμακο αναστολής μπορεί να είναι από μόνο του θεραπευτικό, διότι απομακρύνει το άγχος που συνοδεύει το να περνάς τη «λάθος» εφηβεία. Δίνει ακόμα στους νέους τον απαιτούμενο χρόνο και χώρο να σκεφτούν. «Η ιδέα ήταν να μειώσουμε το άγχος αυτό, ώστε να υπάρξει χώρος για να ανακαλύψουν οι νέοι τις λιγότερο αντιστρέψιμες μορφές επέμβασης: τις ορμόνες αλλαγής φύλου», εξηγεί. «Αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και μεγάλη πίεση να χορηγήσουμε τις ορμόνες αυτές σε νεότερη ηλικία. Η τωρινή είναι τα 16. Μερικοί επιθυμούν να κατέβει στα 14».
Όταν τη ρωτάω σε ποιους αναφέρεται, απαντάει το Mermaids και η Ομάδα Έρευνας και Εκπαίδευσης σε ζητήματα Ταυτότητας Φύλου (GenderIdentityResearchandEducationSocietyGires), μια οργάνωση υπεράσπισης των διαφυλικών με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. «Πολύ μεγάλες αλλαγές όπως αυτή δε θα έπρεπε να λαμβάνονται υπόψη εκτός του πλαισίου των πρωτοκόλλων σωστής έρευνας. Πολύ απλά δεν έχουμε τις αποδείξεις για κάτι τέτοιο».
Η Καρμάικλ ισχυρίζεται ότι είναι πολύ σημαντικό οι νέοι να βιώσουν έστω και λίγη από τη δική τους εφηβεία. «Ο αναστολέας υποτίθεται ότι είναι εντελώς αντιστρέψιμη θεραπεία, κάτι που είναι ανειλικρινές, γιατί τίποτα δεν είναι εντελώς αντιστρέψιμο. Υπάρχει η πιθανότητα η χορήγηση περιγεννητικών ορμονών [αυτές με τις οποίες γεννηθήκαμε] κατά την εφηβεία να επηρεάσει την πορεία της δυσφορίας φύλου». Ακόμα κι αν η ιδέα του βιώματος της «φυσικής» εφηβείας μπορεί να τρομάζει τις οικογένειες Κινγκ και Γουίλσον, η πλήρης αναστολή αυτής της εφηβείας ίσως στερήσει από τον Τομ και τη Τζούλια τη δυνατότητα να ανακαλύψουν πλήρως το ποιοι είναι.
Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι τα περισσότερα παιδιά σε προεφηβικό στάδιο με δυσφορία φύλου θα έχουν άλλο αποτέλεσμα στην ενήλικη ζωή τους. Λέει η Καρμάικλ: «Το πιο σύνηθες θα έχει να κάνει με τη σεξουαλικότητα όχι με την ταυτότητα του φύλου». Η εμπειρία της λέει ότι πιο πολλές πιθανότητες έχουν να γίνουν ΛΟΑ, παρά Τ.
Όταν η Καρμάικλ ανέλαβε τα καθήκοντά της το 2009, ήταν σπάνιο να προχωρούν τα παιδιά στην κοινωνική μετάβαση στο δημοτικό. Τώρα γίνεται ο κανόνας. Ποιες θα είναι οι επιπλοκές αν μόνο μια μικρή μερίδα από αυτά καταλήξουν να γίνουν διαφυλικοί ενήλικες;
«Από τη στιγμή που έχει γίνει μεγάλη επένδυση στο να ζούμε με ένα ρόλο φύλου, τότε ενδεχομένως να είναι δύσκολο για τους νέους να πούνε: Βασικά, δεν νομίζω ότι είμαι αυτό πια. Οι γονείς δικαίως θέλουν να υποστηρίξουν το παιδί τους. Οι γονείς αναφέρουν ότι πολλοί νέοι άνθρωποι που επιχειρούν την κοινωνική μετάβαση είναι πολύ πιο ευτυχισμένοι, λειτουργούν πολύ καλύτερα, γι’αυτό τον λόγο δεν υπάρχει σωστό και λάθος. Το ζήτημα είναι να κατορθώσει αυτό το παιδί να συνεχίσει τη γενική του εξέλιξη, να είναι στο σχολείο. Αν η μετάβαση το διευκολύνει αυτό, τότε αυτό είναι θετικό, αλλά πώς μπορούμε να λάβουμε υπόψη την ποικιλομορφία των αποτελεσμάτων;» Κάνει παύση. «Είναι πραγματικά δύσκολο, μια αληθινή πρόκληση».
Η λύση, ισχυρίζεται η ίδια, ίσως να έγκειται στο να κατανοήσουμε το φύλο ως ένα φάσμα κι όχι ως ένα σύνολο διττών κατηγοριών. «Θα ήταν υπέροχο, αν η κοινωνία ήταν πιο ανοιχτή σε μια σειρά εκφάνσεων. Πιστεύω ότι θα ήταν θετικό, αν κατορθώναμε, στο σχολείο κιόλας, να εξαλείψουμε τα στερεότυπα σχετικά με τη διάκριση μεταξύ αγοριών και κοριτσιών».
Η συμβουλευτικός κλινικός ψυχολόγος Δρ. Μπερναντέτ Ρεν δουλεύει μαζί με την Καρμάικλ. Την ανησυχεί το γεγονός ότι παρατηρείται μια ολοένα και πιο έντονη πόλωση σχετικά με το φύλο σε όλο και μικρότερη ηλικία. «Μερικά από αυτά τα παιδιά πηγαίνουν σε ένα σχολικό περιβάλλον, στο οποίο διαρκώς καλούνται να λάβουν αποφάσεις που έχουν να κάνουν με το φύλο και δε θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό», λέει.
Συζητάμε το πώς οι μαθητές πρέπει να διαλέξουν τη στολή θα φορέσουν, τι βιβλία θα διαβάσουν, τι άθλημα θα κάνουν, ακόμα και τι είδους γραφική ύλη να χρησιμοποιήσουν, ενώ ταυτόχρονα φαντάζομαι τη Τζούλια να επιμένει να φορέσει τη μαθητική φούστα της και τον Τομ με την ποδοσφαιρική κασετίνα του. «Δε λέω ότι πρέπει να είναι όλοι ερμαφρόδιτοι ή queer/gender fluid, αλλά απλώς ότι τα παιδιά δε θα έπρεπε να καλούνται να παίρνουν τέτοιες αποφάσεις. Πρέπει να διαφυλάξουμε ένα περιθώριο όπου τα παιδιά θα μπορούν να εξερευνούν την ταυτότητα φύλου τους χωρίς να χρειάζεται να κάνουν μια τέτοια δέσμευση τόσο νωρίς».
«Τα νεότερα άτομα μπορούν να θέλουν πραγματικά να γίνουν αγόρια ή κορίτσια και ύστερα να παρατήσουν την επιθυμία τους αυτή και η σχέση τους με το σώμα τους να εξομαλυνθεί σχετικά εύκολα. Αν βοηθήσουμε μερικούς από αυτούς τους νέους κατά τη διάρκεια της εφηβείας τους, ίσως αλλάξουν τις επιλογές τους αργότερα».
Και όσον αφορά τον κίνδυνο κατάθλιψης, αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού κατά την εφηβεία για τον οποίο κάνουν λόγο οι γονείς;
«Με θορυβεί ιδιαίτερα ότι οι γονείς πολύ μικρών παιδιών διακατέχονται ήδη από τον τρόμο ότι το παιδί τους θα αυτοκτονήσει», λέει η Ρεν. «Η ενέργεια πρέπει να διοχετευθεί στο να αλλάξουμε το πώς αυτοί οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται από τους συνομηλίκους τους, κι όχι μόνο στη σωματική παρέμβαση. Σκοπός δεν είναι να αναγκαστούν αυτά τα παιδιά να αλλάξουν εξωτερικά τον εαυτό τους σε πολύ πρώιμο στάδιο, γιατί διαφορετικά θα βασανίζονται θανάσιμα».
Και τι λέτε σχετικά με τα νεαρά άτομα που ισχυρίζονται ότι και μόνο το να ζεις στο σώμα τους είναι βασανιστήριο;
«Κάνουμε διαρκώς τη θεραπεία διαθέσιμη σε όλο και πιο μικρή ηλικία. Αλλά όσο νωρίτερα το κάνεις, τόσο περισσότερο διατρέχεις τον κίνδυνο να δεχτούν τα άτομα την παρέμβαση σε μικρή ηλικία, αλλά όταν φτάσουν στην ενήλική ζωή τους να μην είναι τόσο ευτυχισμένοι».
***
Το επιχείρημα σχετικά με το να παρεμβαίνουμε νωρίς ή να περιμένουμε να δούμε πώς αναπτύσσεται η ταυτότητα φύλου φυσικά έχει υποστεί τέτοια πόλωση, με ενδεχομένως τόσο σοβαρές συνέπειες, που μπορεί να μπερδεύει – ή ακόμα να τρομοκρατεί- τις οικογένειες που βρίσκονται στη μέση. Όποια και να είναι η ισορροπία, η ιατρική παρέμβαση από μόνη της δε διασφαλίζει ότι τα διαφυλικά παιδιά θα εξελιχθούν σε υγιείς και ευτυχισμένους ενήλικες.
Περισσότερο από οτιδήποτε τα διαφυλικά παιδιά χρειάζονται προσαρμοστικότητα. Ακόμα κι αν οι οικογένειές τους τα αποδέχονται κι όσο ανεκτική κι αν είναι η κοινωνία μας, θα χρειαστούν τεράστια δύναμη για να διαχειριστούν τις επιλογές και τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν όσο μεγαλώνουν και χτίζουν τις σχέσεις τους.
Η οικογένεια Κινγκ πήρε μια πρώτη γεύση των προκλήσεων αυτών. Η μέρα που συναντιόμαστε είναι ακριβώς μετά το σχολικό πάρτυ της Τζούλια, την πρώτη φορά που ντύθηκε καλά για μια περίσταση, και η Άννυ μου το διηγείται με δάκρυα στα μάτια. «Την είδα να τρέχει προς την αίθουσα του πάρτυ και τα κορίτσια έτρεξαν προς το μέρος της. Χθες το βράδυ ήταν μια από εκείνες. Και ξέρω πόσο σημαντικό ήταν για αυτήν». Η Τζούλια χόρεψε με ένα αγόρι που το λένε Λουκ και τώρα είναι ζευγάρι. «Αλλά το άγχος μου είναι τι θα πει η μαμά του Λουκ όταν γυρίσει στο σπίτι και της πει: Τα έχω με τη Τζούλια. Δε νομίζω ότι η κοινωνία έχει αποδεχτεί το να επιτρέπουν οι γονείς στους γιους τους να τα φτιάξουν με ένα διαφυλικό κορίτσι. Δεν έχουν κανένα πρόβλημα να τους αφήσουν να παίξουν μαζί, να πάνε μαζί σχολείο, να γίνουν κολλητοί φίλοι. Αλλά να κάνουν σχέση; Δεν είμαι σίγουρη».
Η Άννυ ίσως να μη θέλει να μάθει η Τζούλια ότι ανησυχεί, αλλά η Τζούλια θα μάθει το λόγο μόνη της σύντομα. «Πρέπει μόνο να είμαστε εκεί, έτοιμοι να πιάσουμε ό,τι τυχόν καταρρεύσει».
- Μερικά ονόματα έχουν αλλάξει.