Έντονη είναι η πολιτική κατάσταση που επικρατεί στο Ισραήλ τις τελευταίες εβδομάδες, ιδιαίτερα μετά και τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη νέων εκλογών -των τέταρτων εντός διετίας- εξαιτίας της μη ψήφισης του προϋπολογισμού για τα έτη 2020-2021. Από τις 23 Δεκεμβρίου, οπότε και η προθεσμία για την ψήφιση του προϋπολογισμού εξέπνευσε, η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο όπως ορίζεται, καθώς με την αποτυχία έγκρισής του, το Κοινοβούλιο διαλύεται και προκηρύσσονται εκλογές. Μάλιστα, η κυβερνητική Συμφωνία προέβλεπε ότι, σε περίπτωση που ένα από τα δύο κόμματα προκαλέσει εκλογές, τότε η πρωθυπουργία περνάει στο άλλο κόμμα για την προεκλογική περίοδο, εκτός κι αν αυτές προκληθούν από τη μη ψήφιση του προϋπολογισμού [1]. Η αναμέτρηση πρόκειται να λάβει χώρα τον προσεχή Μάρτιο. Για την κατανόηση της επικρατούσας κατάστασης, βέβαια, είναι αναγκαίο να λάβουμε υπόψιν μας πολλούς και διαφορετικούς μεταξύ τους παράγοντες, σχετιζόμενους τόσο με την εσωτερική πολιτική σκηνή, όσο και με τις διεθνείς εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
- από την Βίκυ Ν.
Η κατάσταση στο εσωτερικό του Ισραήλ
Εκκινώντας με το εσωτερικό, η διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση συνασπισμού, έχει εδώ και μήνες ξεσηκώσει πλήθος κόσμου, ο οποίος διαμαρτύρεται για τα μέτρα που λαμβάνονται. Το μέγεθος των διαδηλώσεων που συχνά λαμβάνουν χώρα τους τελευταίους μήνες στο Τελ Αβίβ, δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο. Στις διαδηλώσεις του Οκτωβρίου, η παραίτηση του Netanyahu αποτελούσε κεντρική απαίτηση των διαδηλωτών, ενώ και σε όσες τις ακολούθησαν, κεντρική ήταν η ιδέα αμφισβήτησης του Netanyahu και της πολιτικής του. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού κρίνει ότι οι αποφάσεις περιορισμού με αφορμή την πανδημία δεν υπαγορεύονται από τα επιδημιολογικά δεδομένα ή την υγειονομική κατάσταση της περιοχής, αλλά αποτελούν πολιτικές αποφάσεις του Πρωθυπουργού. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι διαδηλώσεις εξακολουθούν να πραγματοποιούνται σε εβδομαδιαία βάση για διάστημα άνω των τεσσάρων μηνών, ακόμη και μετά τις αποφάσεις του δεύτερου lockdown, σύμφωνα με τις οποίες οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις απόστασης μεγαλύτερης του ενός μιλίου από την κατοικία τους [2]. Παρά τα διθυραμβικά σχόλια των τελευταίων ημερών από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης ως προς τον εμβολιασμό του Ισραηλινού πληθυσμού, μεγάλη μερίδα κόσμου αντιτίθεται στη γενικότερη αντιμετώπιση της κατάστασης, ενώ την ίδια στιγμή η χώρα έχει μπει σε 3ο lockdown προκειμένου να αντιμετωπίσει το τρίτο κύμα της πανδημίας.
Netanyahu και σκάνδαλα
Πέραν της διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης, ο νυν Πρωθυπουργός έχει να αντιμετωπίσει και τη δίωξή του για εμπλοκή σε σκάνδαλο διαφθοράς, και μάλιστα σε τρεις διαφορετικές υποθέσεις κατά τις οποίες φέρεται είτε να έχει προωθήσει ευνοϊκές ρυθμίσεις για τον τηλεπικοινωνιακό κολοσσό Bezeq με αντάλλαγμα τη θετική του προβολή από τα μέσα ενημέρωσης Walla news (υπόθεση 4000), είτε να έχει λάβει κατά καιρούς δώρα μεγάλης αξίας από επιφανείς επιχειρηματίες (υπόθεση 1000), είτε πρόκειται για συνομιλίες που αφορούν υιοθέτηση νομοθεσίας ευνοϊκή για Arnon Mozes, Πρόεδρο και συντάκτη μιας εκ των μεγαλυτέρων εφημερίδων του Ισραήλ σε αντιδιαστολή με το μεγάλο του ανταγωνιστή (υπόθεση 2000). Τέλος, εξετάζεται και η έμμεση εμπλοκή του με την υπόθεση 3000, σχετικά με μια συμφωνία που συνήφθη μεταξύ Ισραήλ και Γερμανίας για την αγορά τριών υποβρυχίων κατηγορίας δελφινιών και τεσσάρων πολεμικών πλοίων κατηγορίας Sa’ar. Η εκ νέου εκδίκαση των υποθέσεων πρόκειται να ξεκινήσει τον ερχόμενο Φεβρουάριο. Ο Netanyahu θα προτιμούσε να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες που τον βαραίνουν από τη θέση του Πρωθυπουργού, έχοντας μάλιστα την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, παρά από οποιαδήποτε άλλη, κυβερνητική ή μη, θέση. Ως εκ τούτου οι εκλογές παραμένουν βασικός στόχος για τον ίδιο, αγγίζοντας το προσωπικό ενδιαφέρον.
Το πολιτικό σκηνικό
Το πολιτικό σκηνικό στο Ισραήλ τις τελευταίες μέρες διαμορφώνεται ως εξής: Τα κυριότερα κόμματα που λαμβάνουν μέρος στις επερχόμενες εκλογές είναι εκτός από το κυβερνών συντηρητικό Likud, το Blue & White, που θεωρείται κεντρώο και συμμετείχε μέχρι πρότινος στον κυβερνητικό συνασπισμό, το επίσης αρκετά συντηρητικό New Hope, που σχηματίστηκε από τον αποχωρήσαντα από το Likud, Gideon Sa‘ar, το κεντρώο Yesh Atid-Telem κι ο Αραβικός στην πλειοψηφία του συνασπισμός Joint List. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών [3], τα κόμματα συγκεντρώνουν περίπου τις ακόλουθες θέσεις: πρώτο το Likud με 25-29 θέσεις, στη συνέχεια το Blue & White με περίπου 5 θέσεις, το New Hope με 17-22 θέσεις και το Yesh Atid-Telem με 14 θέσεις. Τόσο το Likud όσο και το Blue & White παρουσιάζουν μεγάλη απώλεια θέσεων-εδρών, ενώ ο Sa’ar φαίνεται ο μόνος κερδισμένος, αφού το νεοϊδρυθέν κόμμα του δε συμμετείχε σε προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Βασική για την έκβαση των εκλογών θα είναι η θέση που θα κρατήσει η νέα αμερικανική διοίκηση στα θέματα που σχετίζονται με το Ισραήλ, αλλά κι οι σχέσεις τους, τόσο κατά το διάστημα μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης και πριν τις εκλογές του Ισραήλ όσο και μετά από αυτές με τα νέα αποτελέσματα.
Οι σχέσεις με τον Biden
Ειδικότερα, κατά την Προεδρία Τραμπ παρατηρήθηκαν έντονα στενές σχέσεις του Αμερικανού Προέδρου με τον Πρωθυπουργό Netanyahu. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στις Συμφωνίες που συνήψε το Ισραήλ με άλλες χώρες όλο αυτό το διάστημα, όπως π.χ. η εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία. Ποια θα είναι όμως η σχέση του νέου, όπως όλα δείχνουν, Αμερικανού Προέδρου Biden με τον Benjamin Netanyahu μέχρι τις εκλογές ή πολύ περισσότερο σε μια νέα θητεία του τελευταίου, παραμένει μια δύσκολη απάντηση. Θα λέγαμε ότι μια εκλογή Gantz θα ήταν πιο κοντά στις “γραμμές” του νέου Προέδρου των ΗΠΑ, ωστόσο βάσει των δημοσκοπήσεων που έχουν δει το φως της δημοσιότητας μέχρι τώρα, αυτή η πιθανότητα παραμένει μικρή.
Το άνοιγμα στους Άραβες του Ισραήλ
Παρά τα εσωτερικά σκάνδαλα και τις μεγάλες διαδηλώσεις, ο Netanyahu παραμένει πρώτος στις δημοσκοπήσεις, ενώ φαίνεται να επιχειρεί άνοιγμα προς τον αραβικό πληθυσμό του Ισραήλ με σκοπό την προσέλκυση ψήφων. Σε πρόσφατα δημοσιεύματα [4] ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός απευθυνόμενος στους Άραβες κατοίκους της χώρας, αναφέρθηκε στην πλήρη παραχώρηση/ αποκατάσταση των πολιτικών τους δικαιωμάτων, ζητώντας ευθέως την ψήφο τους προς το πρόσωπό του και το Likud, δηλώνοντας ταυτόχρονα και την πρόθεσή του να τερματίσει την εγκληματικότητα στην αραβική κοινότητα[5]. Είναι φανερό ότι, εν μέσω του αμφίβολου αποτελέσματος των επικείμενων εκλογών, αλλά και της έντονης κριτικής που υφίσταται, ο νυν Πρωθυπουργός επιδιώκει την εύνοια μέρους του πληθυσμού, στο οποίο άλλοτε δε θα τολμούσε να βασιστεί. Ενθυμούμενοι τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε τη στοχοποίηση αραβικού πληθυσμού από τον Benjamin Netanyahu με ρατσιστικό λόγο[6]. Καθίσταται, επομένως, παραπάνω από καχύποπτη η προσέγγιση προς τους Άραβες του Ισραήλ, ως ομάδα με την οποία ο Netanyahu επιθυμεί συνεργασία. Παράλληλα, οι ίδιοι αποτελούν το 21% του Ισραηλινού πληθυσμού, ούσα η μεγαλύτερη μειονότητα εντός του κράτους του Ισραήλ.
Ένα καίριο ερώτημα που τίθεται είναι αν ο εκάστοτε νικητής θα καταφέρει να έχει την πλειοψηφία στην Κνεσέτ, δηλαδή στη Βουλή, ώστε να βρίσκεται σε θέση ισχύος τουλάχιστον στο εσωτερικό. Βάσει των μέχρι τώρα δεδομένων, παρά τη διαφαινόμενη πρωτοπορία του Netanyahu σε έδρες, κανένα από τα κόμματα δεν φαίνεται να κερδίζει την αυτοδυναμία. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να προκαθορίσει την έκβαση της εν λόγω αναμέτρησης. Μετά την προσέγγιση του Netanyahu στους Άραβες του Ισραήλ, μια κίνηση που προσελήφθη με έντονη καχυποψία από την απέναντι πλευρά, ενδέχεται συσπείρωση των αραβικών ψήφων σε κομματικούς συνδυασμούς ή κατακερματισμός τους σε άλλες παρατάξεις. Καθεμία από τις επιλογές αυτές θα αποδυναμώσει ή θα ισχυροποιήσει αντίστοιχα το νυν Πρωθυπουργό.
Ο ρόλος της Λωρίδας της Γάζας
Σε όλο αυτό το κλίμα αναβρασμού, δεν μπορεί να μείνει εκτός η επικρατούσα κατάσταση στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, με τις διαρκείς συγκρούσεις να διατηρούν το κλίμα αβεβαιότητας κι ανασφάλειας. Ο “Μπίμπι” κατηγορείται μεταξύ άλλων από το εσωτερικό του ότι δεν έχει κατορθώσει να νομιμοποιήσει τα ισραηλινά φυλάκια που διατηρούνται στη Δυτική Όχθη, ένα ζήτημα στο οποίο η αμερικανική πλευρά είχε ζητήσει την απόσυρση και τη μη ίδρυση νέων τοποθεσιών. Παραμένοντας στο αμερικανικό κομμάτι, είναι χαρακτηριστική η “διάσταση” των σχέσεων μεταξύ των Εβραίων της Αμερικής και του νυν Ισραηλινού Πρωθυπουργού. Αυτό καθίσταται σαφές, αν σκεφτούμε ότι το 75% των Αμερικανών εβραϊκής καταγωγής ψήφισε, τόσο στις τελευταίες όσο και στις προηγούμενες εκλογές του 2016, το δημοκρατικό υποψήφιο. Ο Biden έχει δηλώσει με σαφήνεια την φιλοπαλαιστινιακή του στάση, καθώς και την πρόθεσή του να επαναφέρει μια σειρά διαδικασιών για τη στήριξη και την επανέναρξη των αμερικανοπαλαιστινιακών σχέσεων. Ως εκ τούτου, είναι αμφίβολο το πώς θα λειτουργήσει μια επανεκλογή Netanyahu, σε συνδυασμό με την, όπως φαίνεται, ανάληψη της Προεδρίας από τους Δημοκρατικούς.
Η επίλυση του χρόνιου ζητήματος των παλαιστινιακών εδαφών που κατέχονται από το Ισραήλ, παραμένει, πέραν της διαχείρισης της κρίσης της πανδημίας, βασική παράμετρος των ισραηλινών εκλογών. Μετά το σχέδιο Τραμπ, το οποίο εξ αρχής απορρίφθηκε από την Ιορδανία και την Παλαιστίνη, είναι αδιευκρίνιστη η πολιτική που θα ακολουθηθεί στην ευρύτερη περιοχή, τόσο από τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο όσο κι από τους υπόλοιπους δρώντες. Οι εκλογές του Μαρτίου θα αποτελέσουν κομβικό σημείο στη διαχείριση του εν λόγω πρωτίστης σημασίας ζητήματος, αλλά και στην εξέλιξη των αμερικανοϊσραηλινών σχέσεων, δεδομένου ότι ο Biden δε φαίνεται να είναι τόσο κοντά με το νυν Ισραηλινό Πρωθυπουργό, όπως για παράδειγμα ήταν ο Πρόεδρος Trump. Εν συνεχεία, πρόκειται για ένα σύνολο ενεργειών και προσεγγίσεων που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα και σχετίζονται με τις σχέσεις του Ισραήλ με τα κράτη του Κόλπου, με απώτερο στόχο τη στήριξη στο ζήτημα του παλαιστινιακού. Η αρχή αποκατάστασης των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία αλλά και οι επαφές του με χώρες, όπως το Μαρόκο, προσδίδουν στο τοπίο της ευρύτερης Μέσης Ανατολής κινητικότητα εν μέσω της προεκλογικής περιόδου. Δεν πρόκειται για κινήσεις μικρού μεγέθους, αλλά για δεσμεύσεις που διατηρούνται και δύσκολα επέρχεται μια υπαναχώρηση , κατά το pacta sunt servanta.
Το πώς εν τέλει θα εξελιχθεί τόσο η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας με τα πολλά ανοιχτά ζητήματα και την αστάθεια να παραμένει, όσο και ποιος θα είναι ο διεθνής αντίκτυπος από τα ανωτέρω γεγονότα, είναι κάτι που μένει να δούμε το άμεσο προσεχές διάστημα.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μια αναμέτρηση που δεν αφορά μόνο τους πολίτες του Ισραήλ, αλλά κυρίως, και σε μεγάλο βαθμό, τους διεθνείς υπερσυστημικούς δρώντες.
[1] https://www.bbc.com/news/world-middle-east-55408837
[2] https://www.pri.org/stories/2020-10-05/israelis-protest-against-new-covid-19-measures-restrict-protests
[3] https://www.haaretz.com/israel-news/three-months-to-go-haaretz-s-new-weekly-election-overdose-podcast-for-junkies-1.9414202
[4] https://www.jpost.com/israel-news/netanyahu-could-pick-up-2-seats-among-israeli-arabs-analysis-654157
[5] https://www.haaretz.com/opinion/editorial/how-netanyahu-helped-tear-down-the-jewish-arab-wall-1.9426343
[6] https://www.haaretz.com/israel-news/elections/.premium.HIGHLIGHT-netanyahu-s-cynical-courtship-of-arab-voters-makes-perfect-political-sense-1.9420272