Από τον Αλέξανδρο Νίκα
Η A. ενηλικιώθηκε το περασμένο Σάββατο. Φρόντισε να το γιορτάσει, το ίδιο κιόλας βράδυ, μαζί με τις φίλες της στο Club Passim, ένα πολύ φιλόξενο και διάσημο στις φοιτητικές παρέες ethnic folk υπόγειο στην Harvard Square. Μεταξύ άλλων, η κοριτσοπαρέα σχολίαζε τις επερχόμενες, απαγορευμένες έως τότε περιπέτειες που τα 18 κεράκια σηματοδοτούν, ακόμη και για ένα κορίτσι συντηρητικής οικογένειας όπως η A.. Η ίδια απέφευγε τις σχέσεις όπως ο διάολος το λιβάνι, υπό τις ρητές οδηγίες και τον φόβο του αυστηρού πατέρα της, όμως τώρα θα ήταν επιτέλους υπεύθυνη για τις επιλογές της. Τελευταία, βέβαια, είχε βρει το θάρρος κι έβγαινε με τον Τ., ένα αγόρι από τη Νομική σχολή, για την σχέση της με το οποίο έκανε σχέδια—όχι κάτι επίσημο, αλλά οι στιγμές της ερωτικής απελευθέρωσής της φάνταζαν σπουδαίες—και είχε κουραστεί και η ίδια να αντιστέκεται στις προσπάθειές του. Δύο μέρες μετά το εορταστικό σαββατόβραδο, τον επισκέφθηκε στο διαμέρισμά του στις εστίες, όπως ακριβώς είχαν προγραμματίσει, βρίσκοντάς τον προς έκπληξή της παρέα με τον κολλητό του να πίνουν μπύρες. «Φεύγει σύντομα ο Κ., μην ανησυχείς» της είπε, κλείνοντας το δεξί του μάτι.
Από εκείνη τη βραδιά, αυτή η φράση του θα ήθελε να είναι το τελευταίο πράγμα που σήμερα θυμάται. Βρέθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας, ημίγυμνη και λιπόθυμη, με εμφανή σημάδια κακοποίησης στο πρόσωπο αλλά και όλο της το σώμα, από τον κηπουρό του κοιμητηρίου Oak Grove, ο οποίος και κάλεσε τις πρώτες βοήθειες. Η Α. διακομίσθηκε στην ίδια ακριβώς κατάσταση στο καθολικό νοσοκομείο Saint Anne’s. Ο οδηγός του ασθενοφόρου ακολούθησε το πρωτόκολλο, μεταφέροντας το άτυχο κορίτσι στο κοντινότερο νοσοκομείο. Όταν συνήλθε, ξέσπασε σε κλάματα ουρλιάζοντας «Μέσα μου! Τελείωσαν μέσα μου!». Η μητέρα της που είχε ήδη ειδοποιηθεί και βρισκόταν στο πλευρό της την αγκάλιασε, προσπαθώντας και η ίδια να κρύψει τα δικά της δάκρυα.
Όταν κατάφερε να περισυλλέξει δυνάμεις για να αρθρώσει δύο σκόρπιες σκέψεις, η Ά. υπέθεσε ότι, στις περιπτώσεις κακοποίησης και βιασμού, ο πραγματικός εφιάλτης του θύματος δεν σταματάει ποτέ. Όμως, σε καμία περίπτωση, δεν μπορούσε να φανταστεί οτι, μετά την προδοσία του ανθρώπου που είχε εμπιστευτεί με κάτι τόσο ευαίσθητο και προσωπικό, θα ήταν η στάση του περίγυρού της που θα την καταδίκαζε σε ένα υπόλοιπο της ζωής της που μόνο η ίδια δεν θα είχε επιλέξει. Ο θεράπων ιατρός της, με την πλήρη κάλυψη της διοίκησης του νοσοκομείου, αρνήθηκε να της χορηγήσει προληπτικά το αντισυλληπτικό χάπι της επόμενης μέρας, επικαλούμενος το νομικό πλαίσιο της ρήτρας συνείδησης που επιτρέπει στα καθολικά νοσοκομεία να επιλέξουν ανάμεσα στις διαθέσιμες αγωγές εκείνη που δεν προσβάλλει τις αρχές λειτουργίας τους. Το χάπι αυτό θα ήταν η τελευταία ελπίδα της αφού γνώριζε οτι, παρά τον έντονο διαπληκτισμό της μητέρας της με τον γιατρό με αφορμή τη μη χορήγηση του μέτρου αντισύλληψης, ο πατέρας της δεν θα της επέτρεπε ποτέ να ψελλίσει τη λέξη «έκτρωση». Τόσο η ίδια όσο και η μητέρα της γνώριζαν, βέβαια, ότι το χάπι της έκτακτης αντισύλληψης δεν είχε ουδεμία σχέση με το RU-486 και την διαδικασία της άμβλωσης και δεν τίθετο ζήτημα διακοπής μίας ζωής, όπως ακόμη και η Εκκλησία την αντιλαμβάνεται και οριοθετεί, όμως κανένα δικαστήριο δεν θα την εξυπηρετούσε όσο σύντομα απαιτείτο, και το ισχύον νομικό πλαίσιο έδινε πλήρη ελευθερία στον ιατρό να επιβάλλει τη θέλησή του «για λόγους συνείδησης».
Σε λίγους μήνες, οι Τ. και Κ. θα εκτίουν την ποινή τους, ενώ η Α. θα συνηθίζει στη σκέψη ότι οφείλει να μάθει να αγαπάει τον καρπό της πλέον φρικτής νύχτας της ζωής της, με τον ίδιο τρόπο που μία οποιαδήποτε μητέρα αναμένεται να αγαπάει το σπλάχνο της.
~~~
Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στο Νεπάλ, η Κ. είχε ήδη αρχίσει να παρατηρεί ότι οι συστολές της, τις τελευταίες ώρες, ήταν τακτικές και ολοένα πιο έντονες. Ήταν ήδη οικεία με όλα τα σημάδια έναρξης τοκετού, αφού μετά από δύο υγιέστατους γιους περίμενε την πρώτη της κόρη, όμως ήταν η ρήξη των υμένων που έπεισαν το ζευγάρι να ετοιμαστεί για το μαιευτήριο. Η αντίδρασή τους ήταν προαποφασισμένη και βασισμένη στην πρότερη εμπειρία τους αλλά τις δύο πρόβες που είχαν κάνει τον τελευταίο μήνα: ο σύζυγός της, Χ., την τοποθέτησε προσεκτικά στο πίσω δεξί κάθισμα του αυτοκινήτου του αδερφού του, και ξεκίνησε για την κλινική της Khotang. Όλα πήγαιναν σύμφωνα με το σχέδιο, μέχρι που η Κ. εισήχθη στην κλινική· εκεί, η νοσοκόμα την ενημέρωσε αφενός ότι ο γιατρός της δεν ήταν πλέον στο προσωπικό του νοσοκομείου, και αφετέρου ότι έπασχε από μαιευτικό συρίγγιο, όμως το νοσοκομείο δε διέθετε τον απαραίτητο εξοπλισμό, την απαιτούμενη φαρμακευτική αγωγή ή κάποιον γυναικολόγο για την διενέργεια Καισαρικής τομής.
Είκοσι λεπτά αργότερα, η Κ. ήδη είχε υποψιαστεί ότι κινδύνευε να μη δει ποτέ ζωντανό το μωρό της, καθώς το ανειδίκευτο προσωπικό προσπαθούσε μάταια να διακόψει την αιμορραγία της, απουσία του Χ. που βρισκόταν στο γραφείο του διευθυντή, όπου κι ενημερωνόταν για τους λόγους αυτής της αναστάτωσης:
– Κύριε Χ., μπορεί να σας φανεί παράλογο, όμως η ζωή της κόρης σας κινδυνεύει επειδή πριν από δύο μήνες αναρτήσαμε στο νοσοκομείο μία αφίσα με το μήνυμα «Η διοίκηση και το προσωπικό της κλινικής πιστεύουν ότι μία γυναίκα διατηρεί το δικαίωμα ελέγχου του σώματός της».
– Δεν καταλαβαίνω.
– Η κλινική της Khotang λειτουργεί από το 1997 σχεδόν αποκλειστικά χάριν στη χρηματοδότηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ογκώδες εγχειρίδιο κανόνων του πακέτου στήριξης περιέχει σκοπίμως αρκετές ασάφειες· η ερμηνεία αυτών επαφίεται στην κρίση του εκάστοτε τοποτηρητή της περιοχής, η οποία δύναται και ενθαρρύνεται να συμφωνεί με τις απόψεις του εκάστοτε Προέδρου των ΗΠΑ. Από το 1984, μέρος αυτών αναφορικά με τις αμβλώσεις επικοινωνείται μέσω της πολιτικής της Πόλης του Μεξικού. Έως τώρα, δεν είχαμε κανένα πρόβλημα με τους εκπροσώπους του USAID, όμως πρόσφατα ο τοποτηρητής της βορειοανατολικής περιοχής του Νεπάλ αποφάσισε ότι δεν πληρούμε τους σχετικούς με την πολιτική όρους.
– Το νοσοκομείο, δηλαδή, παρενέβη τους όρους χρηματοδότησής του;
– Σας διαβεβαιώνω ότι δεν έγινε κάτι τέτοιο, τουλάχιστον όχι με δική μας υπαιτιότητα. Από την στιγμή επανενεργοποίησης του κανονισμού από τον κ. Μπους, η κλινική μας έπαψε να διενεργεί περιστατικά διακοπής εγκυμοσύνης, παρά το γεγονός ότι η νομοθεσία του Νεπάλ είναι σύμφωνη με τη διαδικασία. Το παράπτωμα του νοσοκομείου υπήρξε η ανάρτηση της αφίσας, γεγονός που θεωρήθηκε παραβίαση της πολιτικής.
– Γιατί μου λέτε άχρηστες πληροφορίες; Όλο αυτό τι σχέση έχει με εμένα ή την Καισαρική στην οποία πρέπει να υποβληθεί η γυναίκα μου;
– Καμία. Αλλά, χωρίς την οικονομική βοήθεια αυτή, το νοσοκομείο μας αδυνατούσε πλέον να διαθέτει επαρκή γυναικολογικό εξοπλισμό ή προσωπικό.
– Κι επειδή απαγορεύεται η έκτρωση στην Αμερική, κινδυνεύω εγώ να χάσω το παιδί μου στο Νεπάλ;
– Δυστυχώς. Ή μάλλον, για να είμαστε ακριβείς, η αμερικανική κυβέρνηση επιτρέπει στις γυναίκες των ΗΠΑ να διακόψουν την εγκυμοσύνη τους, αλλά το απαγορεύει στις γυναίκες όλου του υπόλοιπου κόσμου.
Μη μπορώντας να κατανοήσει την κατάσταση, ο Χ. αποχωρεί από το γραφείο και κατευθύνεται προς την κλίνη της Κ.. Η αγωνία του για την τύχη της κόρης του θα λυθεί με τον πιο εφιαλτικό τρόπο, όταν θα έρθει αντιμέτωπος με τα άψυχα κορμιά της γυναίκας που αγαπούσε κι ενός μωρού που δεν πρόλαβε να ανοίξει ποτέ τα μάτια του. Σε επικοινωνία με εκπρόσωπο της USAID, ο δύσμοιρος άνδρας ενημερώθηκε ότι η Πολιτική της Πόλης του Μεξικού ενεργοποιήθηκε με σκοπό την προστασία της ανθρώπινης ζωής.
~~~
Η Ρήτρα Συνείδησης επαναδιαμορφώθηκε κατά τις τελευταίες μέρες της οκταετίας της διακυβέρνησης του George W. Bush και, παρά τις ανεπαρκείς προσπάθειες της κυβέρνησης Obama να περιοριστεί, το νομοθέτημα αυτό επιβίωσε και αναμένεται να ενισχυθεί εκ νέου, μετά την 20η Ιανουαρίου 2017. Σύμφωνα με αυτήν, ένας εργαζόμενος στον τομέα της Υγείας επιφυλάσσει το δικαίωμα να αρνηθεί την προσφορά των υπηρεσιών του εφόσον κρίνει ότι αυτή έρχεται σε σύγκρουση με τη συνείδησή του. Σημειώνεται ότι θεσπίστηκε με απώτερο σκοπό τόσο την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων και την ικανοποίηση των ψηφοφόρων του ρεπουμπλικανικού κόμματος, θεσμοθετώντας την κοινωνική διάκριση εναντίον ομοφυλοφίλων, όσο και τη μείωση των κρατικών δαπανών μέσω της διακοπής της χρηματοδότησης σε ιδρύματα που δεν επέτρεπαν στους εργαζόμενούς τους να πράξουν βάσει συνείδησης. Όπως αναμενόταν, αξιοποιήθηκε και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διασφάλισης των χριστιανικών αξιών εις βάρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, σε πλήρη συμφωνία με τις κοινωνικές τάσεις: το 2005, είχαν καταγραφεί πολυάριθμα παράπονα αλλά και βίαια περιστατικά σε φαρμακεία όταν, ενόψει συζητήσεων για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, φαρμακοποιοί αρνούνταν να προμηθεύσουν τους πελάτες τους με αντισυλληπτικά μέτρα[1]· το 2008 ξέσπασε σκάνδαλο στην California, όταν υπόθεση ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου κατέδειξε περιστατικό του 1999 στο οποίο γιατροί αρνήθηκαν να χορηγήσουν αντισυλληπτική αγωγή σε γυναίκα επειδή ήταν λεσβία[2]· ενώ, το 2008, οδηγός ασθενοφόρου στο Chicago αρνήθηκε τη διακομιδή ασθενούς που είχε αιτηθεί να υποβληθεί σε άμβλωση[3]. Σημείωνεται, επίσης, ότι, όταν η κυβέρνηση Ομπάμα προσπάθησε να περιορίσει το πλαίσιο ισχύος της Ρήτρας, η διαβούλευση δέχτηκε περισσότερα από 300,000 αντίθετα σχόλια[4], τα οποία οι νομοθέτες όφειλαν να διαβάσουν ένα προς ένα: άλλωστε, δεν ήταν μόνο η σχέση της Α. που την πρόδωσε, ήταν ο γιατρός στα χέρια του οποίου εμπιστεύτηκε τη ζωή της, ήταν οι γονείς της στην αγκαλιά των οποίων έψαξε υποστήριξη, ήταν η Εκκλησία στην οποία παραχώρησε τα κλειδιά της πίστης της, και ήταν η Πολιτεία τη νομοθεσία της οποίας όφειλε να σεβαστεί.
Η Πολιτική της Πόλης του Μεξικού (Mexico City Policy) ή, όπως ονομάζεται από τις διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις, ο Κανόνας της Παγκόσμιας Μέγγενης (Global Gag Rule) θεσπίστηκε το 1984 από τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ronald Reagan. Πήρε το όνομά της από την πόλη στην οποία ανακοινώθηκε, κατά την Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών. Ιδεολογικά, αποτελεί τέκνο του αμερικανικού κινήματος κατά της επιλογής που συμβαδίζει με το συντηρητικό Pro–Life αφήγημα του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, στον αντίποδα του Pro-Choice αφηγήματος των Δημοκρατικών. Στη συγκεκριμένη Σύνοδο, μάλιστα, οι ΗΠΑ συμμάχησαν με το Βατικανό, το Ιράν, τη Λιβύη, τη Συρία και το Σουδάν, απέναντι στην πρόσβαση της γυναίκας σε πληροφορίες και υπηρεσίες σχετικές με την έκτρωση[5]. Η Πολιτική λειτουργεί σε τρία επίπεδα: πρώτον, αρνείται τη χρηματοδότηση και τεχνική υποστήριξη σε ξένες ΜΚΟ (συμπεριλαμβανομένων οργανισμών υγείας, ιδιωτικών νοσοκομείων και κλινικών) που πραγματοποιούν ή προωθούν εκτρώσεις· δεύτερον, απαγορεύει στις ΜΚΟ που λαμβάνουν χρηματοδότηση να συνηγορούν στην απελευθέρωση ή αποποινικοποίηση των εκτρώσεων στις χώρες τους· και, τρίτον, απαγορεύει στις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε χώρες όπου επιτρέπονται οι αμβλώσεις να παρέχουν υπηρεσίες αμβλώσεων ή να παραπέμπουν γυναίκες σε τρίτους παρόχους τέτοιων υπηρεσιών. Είναι προφανές ότι η πολιτική δεν περιορίζει την παρέμβαση των ΗΠΑ στον έλεγχο του τρόπου με τον οποίο οι ΜΚΟ διαχειρίζονται τα κονδύλια που λαμβάνουν στο πλαίσιο του USAID, ενώ εξάγει την έκβαση του σχετικού εγχώριου debate στην παγκόσμια σφαίρα. Η υποκρισία του νόμου, όμως, έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι ενώ η άμβλωση επιτρέπεται στις ΗΠΑ (εκτός εάν ως διαδικασία έρχεται σε σύγκρουση με την συνείδηση του θεράποντος ιατρού, στην περίπτωση που ο τελευταίος κάνει χρήση της Ρήτρας Συνείδησης), οι ΗΠΑ απαγορεύουν σε οργανισμούς εκτός των συνόρων να πραγματοποιούν, προωθούν, ενημερώνουν σχετικά με τις αμβλώσεις ή ακόμη και να αναφέρονται στον όρο, εφόσον θέλουν να συνεχίσουν να λαμβάνουν οικονομική υποστήριξη[6]. Θα μπορούσε, δηλαδή, ο όρος να μεταφραστεί και κυριολεκτικά, ως «κανόνας του παγκόσμιου φίμωτρου».
Ο Κανόνας της Παγκόσμιας Μέγγενης, παρότι υιοθετήθηκε «για ανθρωπιστικούς λόγους» ως απάντηση στον πληθυσμιακό έλεγχο (μέσω της επιβολής εκτρώσεων) της Κίνας, αποτελεί στην ουσία ένα αμιγώς πολιτικό μπαλάκι: θεσπίστηκε από τον Ronald Reagan, υιοθετήθηκε από τον George H. W. Bush, καταργήθηκε από τον Clinton, επαναφέρθηκε από τον George W. Bush, και επανακαταργήθηκε από τον Barrack Obama, για να επανατεθεί σε ισχύ από τον Donald Trump. Με άλλα λόγια, θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο περιορίζονται και απελευθερώνονται κάθε φορά που ο εκλογικός χάρτης των ΗΠΑ αλλάζει χρώμα. Όμως, δεν είναι μόνο η ενεργοποίηση του νόμου με κάθε νίκη ρεπουμπλικανού υποψηφίου που επηρεάζει τις παγκόσμιες ΜΚΟ στον χώρο της Υγείας, αφού και μόνο του το ασταθές αυτό θεσμικό καθεστώς είτε αποτρέπει οργανισμούς από την αίτηση οικονομικής βοήθειας εξαρχής είτε δεν τους επιτρέπει να προγραμματίσουν τους προϋπολογισμούς τους μακροπρόθεσμα, εκτός αν είναι διατεθειμένοι να τροποποιούν τη φύση των υπηρεσιών τους κάθε 4 χρόνια (ή κάθε φορά που η Washington αλλάζει γνώμη).
Η υπηρεσία USAID (United States Agency for International Development), έως τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, ήταν υπεύθυνη για δωρεές άνω των 55 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως σε ολόκληρο τον κόσμο, τοποθετώντας τις ΗΠΑ στην παγκόσμια κορυφή των δωρεών για αναπτυξιακή βοήθεια. Το 2014, το ποσό αυτό ανερχόταν μόλις σε 35 δις, το 17% του οποίου (5.9 δις) αφορούσε χρηματοδοτήσεις στρατιωτικής φύσεως που σχεδόν μονοπώλησαν το Ισραήλ (3.1 δις), η Αίγυπτος (1.3 δις), και το Ιράκ, η Ιορδανία και το Πακιστάν (από περίπου 0.3 δις)[7]. Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2017, που καταρτίσθηκε πριν καν την ενεργοποίηση του Νόμου από τον Donald Trump, το ποσό αυτό ανέρχεται σε μόλις 22.7 δις δολάρια[8].
Είναι εμφανές ότι τόσο η Ρήτρα Συνείδησης όσο και—κυρίως—ο Κανόνας της Παγκόσμιας Μέγγενης παρακινούνται από οικονομικές σκοπιμότητες, δηλαδή την περικοπή δαπανών, ενώ βρίσκουν απήχηση λόγω κοινωνικών τάσεων, θρησκευτικών επιταγών και μικροπολιτικών παιχνιδιών. Ο περιορισμός των γυναικείων δικαιωμάτων ωθεί εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως σε μη ασφαλείς αμβλώσεις—σχεδόν αποκλειστικά σε αναπτυσσόμενες χώρες, εξαιτίας κοινωνικών, θρησκευτικών και πολιτικών εμποδίων. Συγκεκριμένα, κάθε χρόνο, περίπου 42 εκατομμύρια γυναίκες σε ακούσια εγκυμοσύνη σε όλον τον κόσμο επιλέγουν τον δρόμο της έκτρωσης. Το 47.6% αυτών των αμβλώσεων (20 εκατομμύρια) είναι μη ασφαλείς, ενώ 68,000 εξ αυτών καταλήγουν σε θανάτους, τοποθετώντας τη μη ασφαλή έκτρωση στις σπουδαιότερες αιτίες μητρικής θνησιμότητας (13%)[9].
Σημειώνεται επίσης ότι ο Κανόνας της Παγκόσμιας Μέγγενης αποτελεί την πρώτη Εκτελεστική Απόφαση που ο νέος πλανητάρχης υπέγραψε (δημόσια), την 23η Ιανουαρίου 2017 και αμέσως μετά την ορκομωσία του ως Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Διόλου τυχαία, μία μέρα μετά την επέτειο της ιστορικής απόφασης Roe v. Wade (22 Ιανουαρίου 1973) του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία επέκτεινε το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή (όπως ορίζεται από τη Ρήτρα Ίσης Μεταχείρισης της 14ης Τροποποίησης του Συντάγματος) στην απόφαση μίας γυναίκας να υποβληθεί σε έκτρωση, δηλαδή στο αναφαίρετο δικαίωμα της γυναίκας να ελέγχει το σώμα της.
Ίσως ήρθε η ώρα το φεμινιστικό κίνημα, μετά από τον άκρατο παλιμπαιδισμό και την υπερβολή της πολιτικής ορθότητας, να ξεπεράσει την εποχή του Tumblr και να δείξει τα δόντια του, προτού βρεθεί να διαπραγματεύεται κεκτημένα δεκαετιών. Ο Donald Trump δεν ανακαλύπτει εκ νέου τον πατριαρχικό τροχό του σύγχρονου δυτικού κόσμου, απλώς διαιωνίζει μία αρρωστημένη κατάσταση δεκαετιών.
[1] https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A5490-2005Mar27.html
[2] https://rewire.news/article/2008/06/02/lesbian-refused-ivf-treatment-california/
[3] https://www.dailykos.com/story/2008/6/17/536744/-
[4] https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/02/18/AR2011021803251.html
[5] https://pai.org/gag-rule/
[6] https://pai.org/wp-content/uploads/2016/12/The-Global-Gag-Rule-and-Maternal-Deaths-Due-to-Unsafe-Abortions.pdf
[7] https://edition.cnn.com/2015/11/11/politics/us-foreign-aid-report/
[8] https://www.usaid.gov/results-and-data/budget-spending
[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2709326/