Σχολεία χωρίς σύνορα
Παιδικά γέλια και φωνές μάς καλωσορίζουν στρίβοντας στη γωνία Φαβιέρου και Ακομινάτου, στο Μεταξουργείο. Οι γνώριμοι ήχοι του σχολείου ζωντανεύουν μέσα στο καλοκαίρι, ταράσσοντας τη ραστώνη στην οποία έχει αφεθεί η γειτονιά του κέντρου.
Είναι η ώρα του διαλείμματος και τα παιδιά τρέχουν και παίζουν με μπάλες στο προαύλιο του 51ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, όπου πραγματοποιείται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Σχολεία χωρίς Σύνορα», με πρωτοβουλία της ΜΚΟ «Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού», σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ανοιχτά σχολεία».
Στην είσοδο μας υποδέχεται η πρόεδρος του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Μυρσίνη Ζορμπά, η οποία μας μιλάει για την εκπαιδευτική δράση που βασίζεται στην εθελοντική προσφορά 30 εκπαιδευτικών, οι οποίοι έχουν αναλάβει το έργο της διδασκαλίας των 150 προσφυγόπουλων από τους καταυλισμούς του Ελληνικού και του Σχιστού, καθώς και τις καταλήψεις του City Plaza και της Νοταρά που επιλέχτηκαν και συμμετέχουν πιλοτικά στο πρόγραμμα της ΜΚΟ.
«Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό, τον Σεπτέμβριο, τα παιδιά να μπουν σε υποστηρικτικές τάξεις μέσα στα σχολεία. Να μπορέσει να αποκατασταθεί σ’ έναν βαθμό η κανονικότητά τους.
Σκεφτείτε πόσο πολύ θέλουν να φύγουν από τους καταυλισμούς που μια μέρα, ένα παιδί, νομίζοντας ότι έχει χάσει το λεωφορείο που θα τον έφερνε στο σχολείο, ξεκίνησε μόνο του από το Ελληνικό και ήρθε μέχρι εδώ χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Τέτοια είναι η θέλησή τους!» δηλώνει στην «Εφ.Συν.».
Από τάξη σε τάξη
Προσφυγόπουλα στο 51ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών | Το διάλειμμα τελειώνει και τα παιδιά, που είναι χωρισμένα σε τμήματα ανάλογα με την ηλικία τους και τη γλώσσα που μιλούν (φαρσί ή αραβικά), ανεβαίνουν στις τάξεις. Στον πρώτο όροφο παιδιά από το Αφγανιστάν, το Ιράν και το Κουρδιστάν ζωγραφίζουν, φτιάχνουν κολάζ και γράφουν.
Η μικρή Μασουμέ μάς δείχνει γεμάτη περηφάνια το τετράδιό της λίγο πριν πιαστεί σε έναν κύκλο μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά για το θεατρικό παιχνίδι.
Στους τοίχους υπάρχουν ζωγραφιές και σχέδια που απεικονίζουν το ανθρώπινο σώμα: «μάτι», «δάχτυλα», «πόδι» έχουν γράψει με πολύχρωμους μαρκαδόρους τα παιδιά. Ζωγραφιστά τελάρα, που απεικονίζουν τα κτίρια μιας πόλης, στεγνώνουν κάτω από τα παράθυρα.
Τρία μικρά κορίτσια ζωγραφίζουν σε δύο μεγάλα χαρτόνια που γράφουν «Αλληλεγγύη» και «Αγάπη». «Είναι οι εργασίες που θα παρουσιάσουν στη γιορτή της Παρασκευής», μας λέει ο Αλί, ένας από τους διερμηνείς που βοηθούν στο έργο της εκπαίδευσης των παιδιών.
«Κάθε τμήμα έχει ετοιμάσει κάτι διαφορετικό. Αλλα παιδιά θα χορέψουν, άλλα θα κάνουν θεατρικό και άλλα έχουν ετοιμάσει ζωγραφιές, που θα αφήσουν στον χώρο του σχολείου για να τις βρουν οι μαθητές που θα έρθουν το φθινόπωρο».
Στον δεύτερο όροφο βρίσκονται τα αραβόφωνα παιδιά από τη Συρία. Από την πόρτα φαίνεται ο πίνακας που γράφει «Christmas is Britain’s most popular holiday» (Τα Χριστούγεννα είναι η πιο γνωστή γιορτή της Βρετανίας) και ακούγεται ο δάσκαλος να εξηγεί κάτι στα αραβικά. Ο πιτσιρίκος στο τελευταίο θρανίο μάς κάνει νόημα να μοιραστούμε το θρανίο μαζί του. Μας δείχνει τις σημειώσεις του.
Με το πρώτο «μπράβο», τα παιδιά σηκώνονται από τα θρανία τους και μας φέρνουν τα τετράδιά τους που σχηματίζουν μια στοίβα μπροστά μας.
«Hey Greek! Look! Look!» (Ε, Ελληνίδα! Κοίτα! Κοίτα!) ακούς παντού τριγύρω. Αφού συγχαρήκαμε όλα τα παιδιά για την προσπάθειά τους, ζητήσαμε συγγνώμη για την αναστάτωση και βγήκαμε από την αίθουσα.
Στη διπλανή τάξη βρίσκονται τα μικρότερα σε ηλικία παιδιά τα οποία παρακολουθούν ένα εκπαιδευτικό βίντεο. Μας ζητούν στα ελληνικά να πάρουν τη φωτογραφική μηχανή για να τραβήξουν φωτογραφίες.
Η Σαανά Κιλάντα, διερμηνέας και συνεργάτις του Δικτύου, που βρίσκεται στην τάξη εκείνη την ώρα χαμογελά με την έκπληξή μας που τα παιδιά μιλούν «γιουνανί» όπως λέει, δηλαδή ελληνικά, προσπαθώντας την ίδια ώρα να τα επαναφέρει στην τάξη, καθώς ήδη έχουν αρχίσει οι πρώτοι τσακωμοί για το ποιος θα τραβήξει την επόμενη φωτογραφία.
«Ονειρεύομαι ένα σχολείο ένταξης και συνύπαρξης»
Το ρολόι δείχνει 12.45. Πετυχαίνουμε την Κούλα Πανάγου την ώρα που τελειώνει το μάθημα. Ως νηπιαγωγός έχει εργαστεί στο παρελθόν με παιδιά με ειδικές μαθησιακές ανάγκες και τώρα προσφέρει τις υπηρεσίες της ως εθελόντρια στο πρόγραμμα «Σχολεία χωρίς Σύνορα»:
«Ονειρεύομαι ένα ανοιχτό σχολείο. Ενα σχολείο ένταξης και συνύπαρξης. Δεν πρόκειται για μια ρομαντική ιδέα. Είναι απόλυτα εφικτό, αρκεί να υπάρχει η θέληση. Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να καταλάβει ότι τα παιδιά αυτά κουβαλούν μία ιστορία την οποία πρέπει να σεβαστεί και όχι να τη διαγράψει.
»Είναι παιδιά με πολλές δυνατότητες τις οποίες δεν πρέπει να κλείσουμε πίσω από κάγκελα. Πρέπει να βρίσκονται στα σχολεία, στον χώρο όπου ανήκουν πραγματικά», μας λέει.
«Το μάθημα στα προσφυγόπουλα θέλει μια διαφορετική προσέγγιση. Χρειάζεται ένα στοχευμένο αλλά εναλλακτικό πρόγραμμα σπουδών, με τη χρήση του θεάτρου, της μουσικής και των εικαστικών, και όχι ένα στεγνό, τυπικό μάθημα που δεν θα αποδώσει».
Τα παιδιά, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος του Δικτύου, επισκέφθηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, έκαναν δύο εργαστήρια με τις εικονογράφους και συγγραφείς παιδικών βιβλίων, Λήδα Βαρβαρούση και Βάσω Ψαράκη, και παρακολούθησαν ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν στον κινηματογράφο «Αλκυονίδα».
Ο πεντάχρονος γιος της Κούλας, Θοδωρής, τον οποίο είδαμε να μοιράζεται το θρανίο με ένα παιδί από το Αφγανιστάν, να ζωγραφίζει στο ίδιο χαρτόνι με τους υπόλοιπους «συμμαθητές» του και να συμμετέχει στο θεατρικό παιχνίδι, λέει κάποια στιγμή: «Μαμά, θέλω να μου πεις για το Ιράν και τις άλλες χώρες των παιδιών». Μία επιθυμία που μόνο χαμόγελα μπορεί να φέρει στα πρόσωπα όσων την ακούν.
«Εξαιρετική εμπειρία»
Είναι η ώρα των αθλητικών δραστηριοτήτων για τα παιδιά και του διαλείμματος για τους εκπαιδευτικούς. Η Ελεάννα Σαμαρά, τεταρτοετής φοιτήτρια στο τμήμα Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και εθελόντρια στο πιλοτικό πρόγραμμα του Δικτύου, μας μιλάει για την εμπειρία της αυτόν τον ένα μήνα που διήρκεσε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Δικτύου καθώς και για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε:
«Στην αρχή υπήρχε το ζήτημα της επικοινωνίας, καθώς κάποια παιδιά δεν γνώριζαν αγγλικά και μιλούσαν μόνο τη δική τους γλώσσα. Αυτό ξεπεράστηκε -εν μέρει- χάρη στη βοήθεια των μεταφραστών αλλά και στη δική μας επιμονή, ούτως ώστε να μπορέσουν τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν φράσεις προκειμένου να συνεννοούνται μαζί μας στο πλαίσιο των μαθημάτων.
»Υπήρχαν ακόμη και παιδιά που δεν είχαν πάει ποτέ τους σχολείο και δεν γνώριζαν βασικά πράγματα, όπως πώς να κρατήσουν σωστά το μολύβι και να γράψουν, και τα οποία είχαν σοβαρό πρόβλημα συγκέντρωσης. Μέρα με τη μέρα όμως τα βλέπαμε να βελτιώνονται».
Μας λέει ότι αισθάνεται πολύ περήφανη για την πρόοδο των παιδιών και τονίζει τη σημασία της σχέσης μεταξύ δασκάλου και μαθητή:
«Είναι μια εξαιρετική εμπειρία, τόσο για τα παιδιά όσο και για εμάς τους εθελοντές δασκάλους. Η σχέση δασκάλου-μαθητή είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης. Προσπαθήσαμε όχι μόνο να τους διδάξουμε την ελληνική γλώσσα αλλά και το αίσθημα της αλληλεγγύης, της τρυφερότητας και του συνανήκειν».
«Να αντιμετωπίσουμε και το “πω πω” της κοινωνίας»
Η Μαρία Φραγκουλάκη, φιλόλογος με πολυετή εμπειρία από τη δεκαετία του ’90, όταν δούλεψε με παιδιά από την Αλβανία και χώρες του ανατολικού μπλοκ, καθώς και με παιδιά Ρομά και τώρα είναι εθελόντρια στο πρόγραμμα «Σχολεία χωρίς Σύνορα», εστιάζει στα προβλήματα τα οποία η Πολιτεία θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της:
«Το βασικότερο ζήτημα είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει σαφής εικόνα της κατάστασης των παιδιών. Δεν ξέρουμε τον ακριβή αριθμό τους, την ηλικία τους, το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο ή τις χώρες από τις οποίες προέρχονται.
»Στο πρόγραμμα του Δικτύου υπάρχουν πολλές ταχύτητες στις τάξεις, καθώς τα παιδιά από το Σχιστό και το Ελληνικό έρχονται μόνο δύο και τρεις μέρες την εβδομάδα, αντίστοιχα, σε αντίθεση με τα παιδιά από το κέντρο της Αθήνας που παρακολουθούν μαθήματα σε καθημερινή βάση. Αυτό θα πρέπει να αποφευχθεί τον Σεπτέμβριο».
Στέκεται στην ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης των παιδιών, διασφάλισης της μεταφοράς τους από τους καταυλισμούς στα σχολεία, σίτισης καθώς και στην αναγκαιότητα παρουσίας διερμηνέα μέσα στις τάξεις.
«Τα παιδιά πρέπει απαραιτήτως να παρακολουθούν μαθήματα σε σχολεία και όχι μέσα στους καταυλισμούς. Είναι σημαντικό να κάνουν από κοινού με τους άλλους μαθητές τις δράσεις στις οποίες δεν εμπλέκεται η γλώσσα, και τις υπόλοιπες ώρες να παρακολουθούν εντατικά μαθήματα ελληνικών.
»Οσο για τη μέθοδο εκμάθησης, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους την ανάγκη των παιδιών τόσο για επικοινωνία όσο και για μάθηση. Υπάρχουν πολύ καλά εγχειρίδια για τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας, τα οποία θα πρέπει να αξιοποιηθούν».
Κάνει επίσης λόγο για την αναγκαιότητα πραγματοποίησης σεμιναρίων, με πρωτοβουλία της Πολιτείας, τόσο για τους εκπαιδευτικούς που θα αναλάβουν το έργο της διδασκαλίας όσο και για τους γονείς των Ελλήνων μαθητών. «Ημουν στο λεωφορείο, το οποίο έφτασε την ίδια ώρα με το πούλμαν που μετέφερε τα παιδιά από τον καταυλισμό.
Οι συνεπιβάτες μου άρχισαν να λένε “πω πω! Τους αφήνουν και στον δρόμο τώρα! Τους βάζουν και στα σχολεία μας!”. Ε, λοιπόν αυτό το “πω πω” πρέπει να αντιμετωπίσουμε!» τονίζει.
Παράλληλες δράσεις
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ανοιχτά Σχολεία» συμμετείχαν σε δράσεις συνολικά 1.230 παιδιά, από τα οποία τα 400 ήταν προσφυγόπουλα. Πέραν του πιλοτικού προγράμματος στο 51ο, γίνονται -ή έγιναν- παράλληλα:
Α. Η δράση με τίτλο «Δημιουργική απασχόληση των παιδιών προσφύγων και μεταναστών», στο 87ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Η δράση ξεκίνησε τον Ιούλιο και συνεχίζει μέχρι και τον Αύγουστο, καθημερινά από τις 9.30 μέχρι τις 14.30.
Περιλαμβάνει ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες δημιουργικής απασχόλησης μέσω της μουσικής, της ζωγραφικής και των παιχνιδιών με στόχο την προετοιμασία των παιδιών για την ομαλή ένταξη στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Β. Στο 132ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών πραγματοποιείται η δράση «Τα Μουσεία ταξιδεύουν στα Σχολεία», σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ και με μουσεία της Αθήνας που μετέφεραν τις μουσειοσκευές τους (υλικό που δανείζεται δωρεάν σε σχολικές μονάδες) στο σχολείο και δημιούργησαν συνθήκες διαπολιτισμικής επικοινωνίας και εξοικείωσης με τον χώρο του σχολείου για τα παιδιά του Ελαιώνα.
Γ. Μία δεύτερη δράση έλαβε χώρα στο 132ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών την τελευταία βδομάδα του Ιουλίου, όπου πέντε ασυνόδευτα ανήλικα από τον Σύλλογο Μερίμνης Ανηλίκων συμμετείχαν στη δράση ρομποτικής με τίτλο «Γνωριμία με την εκπαίδευση STEM, μάθε παίζοντας με τη SciCo».