Από τον Γιάννη Μπάκο
“Είναι καλύτερα να πεθάνεις όρθιος, παρά να ζεις γονατισμένος“
Γόνος οικογένειας της μεσαίας κοινωνικής τάξης, ο Εμιλιάνο Ζαπάτα γεννήθηκε στις 8/8/1879 στο χωριό Σαν Μιγκέλ Ανενκουϊλκο της μεξικανικής πολιτείας Μορέλος,
Μιγάς από καταγωγή και παιδί πολυτέκνων (το 9ο από τα 10 παιδιά)
Οι Ζαπάτα είχαν δώσει το αίμα τους, στις μάχες κατά της Ισπανίας, κατά της γαλλικής επικυριαρχίας και υπέρ των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, γεγονός που είχε ποτίσει το dna του Εμιλιάνο.
Οι σημαντικότερες στιγμές της δράσης του έχουν αφετηρία την περίοδο διακυβέρνησης του Μεξικό από τον δικτάτορα Πορφίριο Ντίαζ, όταν και το 85% της γης ανήκε στο 2% του πληθυσμού. Ο Ζαπάτα ανέπτυξε από νωρίς αντιπολιτευτική δράση και το 1909 εξελέγη πρόεδρος μιας τοπικής ομάδας για τη διεκδίκηση της καλλιεργήσιμης γης, που είχε κατασχεθεί προς όφελος των μεγαλογαιοκτημόνων.
Τον Νοέμβριο του 1910 η εξαθλίωση των αγροτών οδήγησε σε μια μεγάλη αγροτική εξέγερση στη χώρα υπό τον Φρανσίσκο Μαντέρο, πολιτικό αντίπαλο του δικτάτορα Πορφίριο Ντίαζ. Ο Ζαπάτα τάχθηκε στο πλευρό του, πήρε τα όπλα και με σύνθημα «γη κι ελευθερία» ηγήθηκε των επαναστατημένων αγροτών, καταλαμβάνοντας όλο και περισσότερα εδάφη.
Όταν έχασε την πίστη του στον Φρανσίσκο Μαντέρο, ο Ζαπάτα εκπόνησε το Σχέδιο Αγιάλα. Με αυτό απαιτούσε την κατάσχεση της γης απ’ όλους τους ξένους και του 1/3 των εδαφών των φεουδαρχών, καθώς και την επιστροφή των εδαφών που είχαν κατασχεθεί από τους ντόπιους.
Σύμφωνα με το Σχέδιο Αγιάλα, όλες οι κατασχεθείσες εκτάσεις θα αποτελούσαν κοινοκτημοσύνη των ινδιάνικων κοινοτήτων. Η φύση του σχεδίου του οδήγησε πολλούς διανοούμενους στη σύνδεση των θεωριών του με αυτές του Καρλ Μαρξ.
Μετά την καταστολή της εξέγερσης του Μαδέρο, το Φεβρουάριο του 1913, ο Ζαπάτα ένωσε τις δυνάμεις του με αυτές του Πάντσο Βίγια στο βορρά και του Πασκουάλ Ορόζκο με τους οποίους συνέχισε τον αγώνα ακόμα κι όταν έπεσε η δικτατορία του Ντίαζ.
Με τον Βίλα κατέλαβαν τρεις φορές την πόλη του Μεξικό, αλλά αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.
Στις 10 Απριλίου του 1919 ο Ζαπάτα έπεσε θύμα ενέδρας. Εκτελέστηκε εν ψυχρώ από τις κυβερνητικές δυνάμεις, κατά τη συνάντησή του με έναν στρατηγό που υποτίθεται ότι ήθελε να προσχωρήσει στην επανάσταση.
Η έντονη προσωπικότητα του ενέπνευσε τους λαούς της Αμερικής στον αγώνα τους για ελευθερία και ισονομία και μέχρι σήμερα αποτελεί πηγή έμπνευσης πολλών μουσικών, κυρίως από τον underground χώρο της λατινικής Αμερικής αλλά όχι μόνο.
Aκολουθούν μερικά χαρακτηριστικά κομμάτια επηρεασμένα από την δράση του Εμιλιάνο Ζαπάτα: