Από το Πρόβατο όχι Αρνί
«Τα σύνορα για μένα δεν είναι τίποτα. Ή μάλλον δεν σημαίνουν τίποτα, εκτός από τα σύνορα της πατρίδας μου, που αν είσαι από μέσα σημαίνουν θάνατο». (Σπύρος Βρεττός)
Θα ‘θελα να ξεκινήσω με το οξύμωρο: να ορίσω τον αόριστο άνθρωπο. Θα ‘θελα ένα τέτοιο παιχνίδι για το σπάσιμο του πάγου ετούτου του κειμένου. Θα ‘θελα ανοίγοντας το βιβλίο του Βρεττού να πάρω απ’ το χεράκι 5-6 απ’ τους ήρωές του, να τους φέρω μπροστά στη σκηνή και να σας τους συστήσω. Να πω κάτι σαν «από εδώ ο αόριστος άνθρωπος. Από εδώ ο πρόσφυγας, αυτός που ψάχνει την Ευρώπη, ο ερωτευμένος, ο καφκικός ήρωας, η κυρία που μετά το ατύχημα ψάχνει την προσωπική λύτρωση, ο κοντός, ο Ιαγουάρος…». Θα ήταν εύκολο όμως. Θα σας έβγαζα απ’ τη δύσκολη θέση της δικιάς σας πρώτης κίνησης να συστηθείτε μαζί τους. Να τους πλησιάσετε, όπως κάποιον που σκέφτεστε ότι σας αρέσει και μπορεί και να ταιριάζετε, σε ένα μπαρ. Δεν το κάνω λοιπόν γιατί ετούτο το βιβλίο δεν είναι για ευκολίες. Δεν το κάνω γιατί η γοητεία της πρώτης λέξης, της πρώτης όσφρησης της μελάνινης υφής τους δεν είναι για να χαθεί από μια, αμφιβόλου ικανότητας, προξενήτρα.
Ο Σπύρος Βρεττός, ο αγαπημένος ποιητής των οχτώ ως τώρα ποιητικών συλλογών, απομακρύνει το χέρι του απ’ το enter στο τέλος των προτάσεων και γεμίζει τις σελίδες δεκατριών διηγημάτων. Και το κάνει εξαιρετικά, το κάνει απλά, το κάνει γοητευτικά. Μας δίνει ένα βιβλίο που διαβάζεται με δυο ανάσες και γεμίζει με εικόνες άλμπουμ που θα μας πάρει χρόνια να τα ξεφυλλίσουμε. Αφήγηση που ρέει, εναλλαγή απ’ την τριτοπρόσωπη στην πρωτοπρόσωπη χωρίς κόμπιασμα, ουρλιαχτά και σιωπές διακριτά στη βαβούρα της πόλης ή την ησυχία της φύσης, φαντασία και πραγματικότητα αλάνθαστα αρμοδεμένες μεταξύ τους.
«Πάντα όταν κλαίω θυμάμαι ναυάγια. Όχι γιατί όταν ναυαγούσα έκλαιγα, αλλά γιατί το νερό είναι παντού ίδιο, και στα μάτια. Έτσι όταν κλαίω θυμάμαι νερό».
Έχω διαβάσει το βιβλίο εδώ και αρκετό καιρό. Γράφω ωστόσο ετούτο το κείμενο σήμερα Τρίτη, παγκόσμια ημέρα της ποίησης. Διάβασα πριν λίγο με αυτή την αφορμή κάπου σε ένα ποστάρισμα ότι «ο ποιητής είναι το αφτί της ιστορίας στο παρόν». Ε, ναι, είναι. Κι ο Βρεττός είναι και η μαθηματική μου απόδειξη σε αυτό. Πιάνει το προσφυγικό και μας το δίνει μέσα από τους ήρωές του με όλα του τα αίματα, όλες του τις ελπίδες, όλη του τη ματαίωση, όλον του τον πόνο, όλη του την εκμετάλλευση, όλον του το θάνατο. Βάζει λόγια στο στόμα τους που τα ακούμε συνεχώς στις αφηγήσεις τους, δάκρυα στα μάτια τους που τα βλέπουμε διαρκώς στις εκμυστηρεύσεις τους. Είναι εκεί που συμβαίνει ο χρόνος, εκεί που δίνεται η αναφορά του δύσκολου παρόντος.
«Την αγάπη την έχω ξεχάσει. Τη συμπάθεια την έχω ξεχάσει. Ούτε κι εγώ ξέρω να αγαπώ. Το έχω ξεχάσει. Ξεχνιέται η αγάπη όταν δε σου την δίνουν».
Τις τσακισμένες ψυχές τις περιθάλπουν ατσάκιστες λέξεις. Αυτές οι λέξεις, οι λέξεις του ποιητή -και πια του διηγηματογράφου- δεν είναι διπλής συνεπαγωγής. Δεν εγγυώνται ότι θα περιθάλψουν κι εμάς που θα τις διαβάσουμε. Δε νομίζω ότι το στόχευσε καμιά στιγμή όταν έγραφε, μουτζούρωνε και ξανάγραφε τα χαρτιά του. Την από εκεί θαλπωρή ο συγγραφέας δε θα τη δώσει κι από εδώ. Εσκεμμένα δεν το κάνει. Καλά λιμαρισμένες τις προσφέρει, τις ρίχνει προς το μέρος μας. Γι’ αυτό και η ανάγνωση του Αόριστου Ανθρωπου οφείλει να γίνεται με τον νου ανοιχτό και τις άμυνές μας παρά πόδα. Γι’ αυτό και τα δρομάκια του βιβλίου καλό είναι να μην τα περιδιαβαίνουμε αφηρημένοι. Ανά πάσα στιγμή, ανά πάσα πρόταση μπορεί και να εμφανιστεί κάτι που θα μας χτυπήσει άσχημα, κάτι που θα μας σύρει και θα το φέρουμε μέσα μας καιρό.
Info
Το βιβλίο «Ένας αόρατος άνθρωπος» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, την Παρασκευή 24.3.2017
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
