Το πιο πολύνεκρο ναυάγιο στην ιστορία της ανθρωπότητας εως το 1987, με 4.073 νεκρούς, προκάλεσαν ο Αδόλφος Χίτλερ και η συμμορία του.
Η ασύλληπτου μεγέθους ναυτική τραγωδία σημειώθηκε τη μαύρη νύχτα της 12ης Φεβρουαρίου 1944, όταν το γερμανικό φορτηγό «Ορια» (πρώην νορβηγικό «Norda4») βούλιαξε στον Σαρωνικό, κοντά στο νησάκι Πάτροκλος ή Γαϊδουρονήσι.
Το πλοίο-νεκροφόρα είχε αποπλεύσει την προηγουμένη από Ρόδο για Πειραιά, μεταφέροντας:
➥ 4.046 Ιταλούς στρατιώτες, αιχμάλωτους των Γερμανών,
➥ 50 Γερμανούς στρατιώτες ως φρουρά
➥ και 5 Ελληνες ως μέλη του πληρώματος.
Σώθηκαν μόλις 12 Ιταλοί, 6 Γερμανοί και ένας Ελληνας. Δηλαδή, οι Ιταλοί είχαν 4.025 νεκρούς, οι Γερμανοί 44, ενώ χάθηκαν μαζί τους και 4 Ελληνες, μέλη του πληρώματος.
Γενικό σύνολο θυμάτων 4.073!
Μια σύγκριση: Κατά τη βύθιση στον Ατλαντικό του αγγλικού υπερωκεανίου «Τιτανικός» (15/4/1912) μετά από πρόσκρουση σε παγόβουνο πνίγηκαν 1.564 επιβαίνοντες (κατ’ άλλους 1.502).
Μαρτυρίες
Το φρικώδες θέαμα, που το πρωί της 13/2/1944 αντίκρισε στην παραλία του Χάρακα, περιγράφει αυθεντικά ο 13χρονος τότε Βαγγέλης Ντούνας, κάτοικος Λεγρενών, ως εξής:
«Τη νύχτα ακούγονταν δυνατοί κρότοι. Επικρατούσε φοβερή κακοκαιρία. Φύσαγε νοτιάς και είχε μεγάλη φουσκοθαλασσιά.
Το πρωί πήγαμε με τον πατέρα μου να βοσκήσουμε τα πρόβατά μας στον Χάρακα.
► Τι είδατε μόλις πλησιάσατε;
● Η τρικυμία είχε κοπάσει, αλλά η άμμος δεν φαινόταν πουθενά. Ολόκληρη η παραλία ήταν σκεπασμένη από αμέτρητα πτώματα που θύμιζαν μαρίδες στο τηγάνι!
Πρωτοφανές θέαμα. Γερμανοί στρατιώτες, που είχαν καταφτάσει νωρίτερα, μας απομάκρυναν με απειλητικές διαθέσεις. Θυμάμαι ακόμη πως η θάλασσα ξέβραζε στην παραλία πτώματα για αρκετές ημέρες μετά το ναυάγιο».
Ακολουθούν οι μαρτυρίες δύο ακόμη αυτοπτών μαρτύρων, κατοίκων Λεγρενών, που τους συνάντησα τον Δεκέμβριο του 2006:
«Το πρωί ξεσηκώθηκε το χωριό και πήγαμε. Ολη η αμμουδιά του Χάρακα ήταν στρωμένη με πτώματα, σαν τα ψάρια. Υπήρχαν και ελάχιστοι ζωντανοί».
Μιλάει ο τότε 20χρονος Κώστας Κωνσταντόπουλος, προσθέτοντας:
«Σ’ ένα χωράφι, δίπλα από την αμμουδιά του Χάρακα, ήταν ο ομαδικός τάφος των Ιταλών, που τους έθαψαν οι Γερμανοί. Είχαν ανοίξει ένα βαθύ χαντάκι, μήκους 100 και πλάτους 2 μέτρων».
Ο οικοδόμος Ηλίας Μακροδημήτρης είπε:
«Πήγα πρωί να δουλέψω σ’ ένα σπίτι. Εκεί βρήκα έναν ναυαγό. Ηταν Αλβανός που υπηρετούσε στον ιταλικό στρατό».
Πηγαίνοντας προς τον Χάρακα, ο συνομιλητής μου συνάντησε άλλους δύο ναυαγούς. Εναν Ελληνα κι έναν Γερμανό.
Ο πρώτος του είπε πως ήταν ο μόνος που σώθηκε από τα πέντε μέλη του πληρώματος.
Το χιτλερικό τερατούργημα καλύφθηκε για πολλά χρόνια από ένα πέπλο ένοχης σιωπής.
Συγκεκριμένα:
Η θαλάσσια τραγωδία δεν καταγράφηκε πουθενά.
Ούτε στο βιβλίο συμβάντων των ελληνικών λιμεναρχείων.
Ούτε στα κιτάπια του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας.
Ούτε στις αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής, που δεν αναφέρουν το παραμικρό.
Η ναζιστική προληπτική λογοκρισία απαγόρευσε διά ροπάλου την καταγραφή ή τη δημοσίευση οποιασδήποτε σχετικής πληροφορίας.
Το ιστορικό
Τις πληροφορίες που ακολουθούν άντλησε ο Ροδίτης ιστοριοδίφης Θεοφάνης Μπογιάννος.
Πηγή του είναι η επίσημη έκθεση που συνέταξαν οι Ιταλοί ναύαρχοι Τζιουζέπε Φιοραβάντζο και Αλντο Λέβι, με περιεχόμενο τα πολεμικά γεγονότα που συνέβησαν στα Δωδεκάνησα και σε άλλα νησιά στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ειδικά για το «Ορια», η έκθεση αναφέρει:
1. Στις 11/2/1944 αναχώρησε από τη Ρόδο για Πειραιά το γερμανικό φορτηγό «Ορια», έχοντας γεμίσει το αμπάρι του με Ιταλούς στρατιώτες, μετά από γερμανική εντολή.
2. Το βράδυ της 12/2/1944 «βυθίστηκε λόγω κακοκαιρίας […] και πρόσκρουσής του στον βράχο της Μεδίνας, κοντά στο Γαϊδουρονήσι».
Το ιταλικό ντοκουμέντο αποκαλύπτει ότι:
«Το σύνολο του επιβιβασθέντος προσωπικού, που βρισκόταν στο κύτος, πρέπει να θεωρείται ότι ετάφη μέσα στο ναυαγισμένο και βυθισμένο πλοίο».
Το παραπάνω δεδομένο δημιουργεί την υπόνοια ότι οι ναζί είχαν ενδεχομένως την πρόθεση να θανατώσουν τους άτυχους Ιταλούς.
Διότι, από τους 4.046 που φορτώθηκαν στο πλοίο σαν τσουβάλια, κάποιοι κινδύνευαν να πεθάνουν από ασφυξία στριμωγμένοι στο αμπάρι ενός φορτηγού χωρητικότητας μόλις 2.127 κόρων.
Η ενδεχόμενη ανθρωποκτόνος πρόθεση των χιτλερικών μπορεί να οφείλεται στη συνθηκολόγηση της Ιταλίας (8/9/1943).
Σ’ αυτό συνηγορεί -χωρίς να θεωρείται απόδειξη- η προηγηθείσα εξόντωση στην Κεφαλονιά 10.030 στρατιωτών της ιταλικής μεραρχίας Ακουι από τη γερμανική ταξιαρχία Εντελβάις (Βαγγέλης Σακκάτος, «Μεραρχία Ακουι. Η σφαγή των Ιταλών στην Κεφαλονιά. Η αντίσταση». Εκδόσεις «Εστία», Αθήνα 2002, σ. 286).
Ιταλική έρευνα
Μετά τον πόλεμο, το ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό κατέγραψε τη δράση του. Ο 16ος τόμος αυτής της έρευνας τιτλοφορείται ως εξής: «Γεγονότα στο Αιγαίο μετά την ανακωχή» (εννοεί την ιταλική συνθηκολόγηση της 8/9/1943).
Από τον συγκεκριμένο τόμο, που μετέφρασε και έθεσε σε κυκλοφορία ο Δήμος Λέρου, παραθέτουμε τα ακόλουθα (σελ. 497):
«Λόγω της κακοκαιρίας, το πλοίο (σ.σ. το «Ορια») βυθίστηκε τις βραδινές ώρες της 12ης Φεβρουαρίου 1944, εξαιτίας πρόσκρουσής του στον βράχο της Μεδίνας κοντά στο Γαϊδουρονήσι […] Σχεδόν το σύνολο του επιβιβασθέντος προσωπικού, που βρισκόταν κλεισμένο στο κύτος, πρέπει να θεωρείται ότι ετάφη μέσα στο ναυαγισμένο και βυθισμένο πλοίο».
Την επόμενη, 3 ιταλικά και 2 ελληνικά ρυμουλκά βρήκαν να επιπλέει ακόμη η πλώρη του πλοίου. Η πρύμνη είχε βυθιστεί.
Το ιταλικό ρυμουλκό «Vulcan» διέσωσε 5 άτομα εγκλωβισμένα στην πλώρη και «έναν στρατιωτικό που ήταν σκαρφαλωμένος στα σχοινιά».
Τη μεθεπομένη, το ιταλικό ρυμουλκό «Τιτάν», κόβοντας λαμαρίνες του «Ορια», διέσωσε άλλους 5 ναυαγούς.
Η έρευνα καταλήγει ως εξής: «Από τις καταθέσεις των διασωθέντων προκύπτει ότι συνολικά διασώθηκαν 21 Ιταλοί, 6 Γερμανοί και ένας Ελληνας». Σύνολο διασωθέντων 28.
Ντοκιμαντέρ
Ο Γιώργος Ιατρού έχει γυρίσει ντοκιμαντέρ για την τραγωδία του «Ορια», με τον τίτλο «MemORIA», που έχει ήδη προβληθεί στα Φεστιβάλ Χαλκίδας και της ιταλικής πόλης Σεραβέτσα, παρουσία απογόνων των θυμάτων.
Την υπόθεση του αποτρόπαιου εγκλήματος ανακίνησε το 2006 ο τότε δήμαρχος Καλυβίων-Θορικού και νυν αντιπεριφερειάρχης Ανατολικής Αττικής, Πέτρος Φιλίππου, στέλνοντας το έγγραφο 104/5.1.2006 στην ιταλική πρεσβεία στην Αθήνα.
Αφού αναφέρεται στην τραγωδία του «Ορια», προτείνει στον Ιταλό πρεσβευτή Jian Paolo Cavarai τα ακόλουθα:
«Επειδή νομίζουμε ότι είναι σωστό να τιμήσουμε τη μνήμη των αδικοχαμένων Ιταλών στρατιωτών, είμαστε στη διάθεσή σας να συζητήσουμε για το τι μπορεί να γίνει προκειμένου να στηθεί ένα μνημείο ή ό,τι άλλο εσείς νομίζετε. Συνημμένα σας υποβάλλουμε τα έγγραφα που έχουμε στα αρχεία μας…».
Στις 9.12.2006, με τη συνδρομή του κ. Φιλίππου, ο υπογραφόμενος δημοσιεύει στο «Εθνος» δισέλιδο ρεπορτάζ.
Ηταν η πρώτη φορά που οι Ελληνες ενημερώθηκαν δημόσια για το πιο πολύνεκρο ναυάγιο όλων των εποχών.
Στο μεταξύ, οι διεργασίες για την ανέγερση του μνημείου συνεχίζονται για να ολοκληρωθούν έξι χρόνια αργότερα.
Με αφορμή την τελετή των εγκαινίων (12.2.2014), ο κ. Φιλίππου, ως δήμαρχος Σαρωνικού πια, υπογραμμίζει:
«Εβδομήντα χρόνια μετά το ναυάγιο του “Ορια”, ο δήμος, σε συνεργασία με τον σύνδεσμο “Χρυσή Τομή Κερατέας” και το δίκτυο συγγενών των θυμάτων του “Ορια”, τίμησε τα θύματα, ανεγείροντας μνημείο στο 60ό χιλιόμετρο της παραλιακής λεωφόρου.
Τα αποκαλυπτήρια έγιναν σε μια πολύ συγκινητική τελετή, παρουσία εκπροσώπων της ιταλικής πρεσβείας, αλλά και 50 συγγενών των θυμάτων.
Χαρακτηριστικά της σημασίας της όλης προσπάθειας είναι τα λόγια των εκπροσώπων της ιταλικής πρεσβείας, οι οποίοι, στην τελετή των αποκαλυπτηρίων, ευχαρίστησαν τους Ελληνες οι οποίοι έκαναν αυτό που η ιταλική πολιτεία δεν είχε κάνει επί 70 χρόνια. Δηλαδή να τιμήσει τα 4.000 θύματα του “Ορια”.
Παράλληλα, με πρωτοβουλία του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη, τοποθετήθηκε ειδική αναμνηστική πλάκα στον βυθό της θάλασσας, στο σημείο του ναυαγίου, ανατολικά του νησιού Πάτροκλος».
Το μνημόσυνο τελείται ανελλιπώς κάθε χρόνο.
«Για φέτος, η καθιερωμένη πια τελετή θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου», δηλώνει ο κ. Φιλίππου και προσθέτει:
«Η πρωτοβουλία αυτή της ελληνικής πλευράς αγκαλιάστηκε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συγκίνηση από την πρεσβεία της Ιταλίας στην Ελλάδα, αλλά πιο πολύ από τους συγγενείς, απογόνους των θυμάτων του “Ορια”. Οι τελευταίοι έχουν δημιουργήσει δίκτυο, αλλά και την ιστοσελίδα piroscafooria.it. Στόχος του δικτύου (έδρα η πόλη Βαϊάνο, κοντά στη Φλωρεντία) είναι η καταγραφή όλων των θυμάτων του ναυαγίου».
Αξίζει, νομίζω, ο δημόσιος έπαινος σ’ όλους τους Ελληνες που ανέσυραν από τη λήθη την τραγωδία, αποδίδοντας τιμές στους αδικοχαμένους Ιταλούς.
Αντίθετα, η ιταλική πρεσβεία, όταν της ζήτησα εγγράφως πληροφορίες για το «Ορια» (16.11.2006), απάντησε (18.11.2006) ως εξής:
«[…] δεν βρέθηκε κάποιο στοιχείο, το οποίο να μπορεί να φανεί χρήσιμο για το άρθρο σας».
Και όμως, η πρεσβεία γνώριζε τα πάντα, με δεδομένο ότι είχε ενημερωθεί πλήρως από τον δήμαρχο Φιλίππου από τις 5.1.2006, όπως προαναφέρθηκε.
Το σχόλιο στον αναγνώστη…
«Η καραβάνα στον βυθό της θάλασσας»
Τον παραπάνω τίτλο φέρει το βιβλίο του Ιταλού συγγραφέα Πάολο Τσιάμπι.
Μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Κατερίνα Κυρανάκου και με τον ίδιο τίτλο κυκλοφορεί από το 2014 στην Ελλάδα, σε επιμέλεια του Γιώργου Π. Ιατρού.
Το copyright ανήκει στη «Χρυσή Τομή» (Σύνδεσμος Πνευματικής και Κοινωνικής Δραστηριότητας Κερατέας).
Στα προλεγόμενα, ο κ. Ιατρού αναφέρει: Τα συντρίμμια του ναυαγίου εντόπισε και ταυτοποίησε το 1999 ο δύτης-ερευνητής Αριστοτέλης Ζερβούδης.
Ο ίδιος ανέσυρε από τον βυθό μια καραβάνα που είχε χαραγμένη στα ιταλικά τα αρχικά Μ.D. και την ακόλουθη τρυφερή φράση:
Μαμά, θα γυρίσω, γιατί σ’ αγαπώ.
Οπως εξακριβώθηκε, η καραβάνα ανήκε στον στρατιώτη Μενικάτσι Ντίνο, από την πόλη Βαϊάνο.
Τα πλέον πολύνεκρα ναυάγια
⬔ 1987 MV Dona Paz, Φιλιππίνες, 4.375 νεκροί
Υπερτριπλάσιους (4.400) επιβάτες και πλήρωμα από τους 1.424 που είχε δυναμικότητα μετέφερε το συγκεκριμένο πλοίο στις Φιλιππίνες, το οποίο εκτελώντας το νυχτερινό δρομολόγιο Τακλομπάν-Μανίλα, συγκρούστηκε μ’ ένα μικρό τάνκερ, στο οποίο ξέσπασε αμέσως φωτιά που μεταδόθηκε και στο φέρι με αποτέλεσμα να βυθιστεί ύστερα από μόλις δύο ώρες.
⬔ 2002 MV Le Joola, Σενεγάλη, 1.863 νεκροί
Η υπερφόρτωση στάθηκε και εδώ η αιτία ενός τραγικού ναυαγίου. Το μικρό φέριμποτ, με δυνατότητα μεταφοράς 580 επιβατών και πληρώματος απέπλευσε από το Ζιγκανσό με προορισμό το Ντακάρ, με 2.000 επιβαίνοντες. Επεσε σε σφοδρή θαλασσοταραχή και βυθίστηκε. Διασώθηκαν μόνο λίγες δεκάδες άτομα.
⬔ 1865 Sultana, Μισισιπής, 1.800 νεκροί
Το ποταμόπλοιο Sultana βυθίστηκε, ενώ τελείωνε ο αμερικανικός εμφύλιος και είχε θύματα πρώην αιχμαλώτους στρατιώτες των Βορείων τους οποίους είχαν απελευθερώσει οι Νότιοι και τους έστελναν πίσω στον Βορρά. Το ποταμόπλοιο βυθίστηκε ταχύτατα κοντά στο Μέμφις λόγω έκρηξης στον λέβητα και από τους 2.400 επιβαίνοντες διασώθηκαν μόνο οι 600.
⬔ 1822 Τek Sing, Θάλασσα της Νότιας Κίνας, 1.600 νεκροί
Το ογκώδες κινεζικό ιστιοπλοϊκό υπερφορτωμένο βυθίστηκε καθώς ο καπετάνιος του λοξοδρόμησε με αποτέλεσμα κοντά στη Βόρνεο να προσκρούσει σε ύφαλο. Διασώθηκαν μόλις 400 επιβαίνοντες. Οι υπόλοιποι πνίγηκαν ή έγιναν λεία των καρχαριών.
⬔ 1912 Titanic, Βόρειος Ατλαντικός, 1.517 νεκροί
Το πλέον «διάσημο» ναυάγιο στον πλανήτη έλαβε χώρα την άνοιξη του 1912 όταν το υπερωκεάνιο, στο παρθενικό του ταξίδι από το Σαουθάμπτον στη Νέα Υόρκη, προσέκρουσε σε παγόβουνο και βυθίστηκε μέσα σε ελάχιστες ώρες. Διασώθηκαν μόλις 706 άτομα, στην πλειονότητά τους επιβάτες της πρώτης θέσης.
⬔ 1904 The General Slocum, Νέα Υόρκη, 1.021 νεκροί
Το τεράστιο ατμόπλοιο έκανε εκδρομές στις παραλίες περιμετρικά της Νέας Υόρκης. Την αποφράδα ημέρα χίλια τριακόσια γυναικόπαιδα, μέλη της Ευαγγελικής Εκκλησίας του Αγίου Μάρκου, είχαν επιβιβαστεί στο πλοίο στο οποίο ξέσπασε πυρκαγιά με αποτέλεσμα να βυθιστεί. Διασώθηκαν μόλις 279 ψυχές.
⬔ 1914 RMS Εmpress of Ireland, Κεμπέκ, 1.012 νεκροί
Το υπερωκεάνιο ξεκίνησε από το Οντάριο με προορισμό το Λίβερπουλ. Ωστόσο λόγω πυκνής ομίχλης κι ενώ έπλεε στα νερά του ομώνυμου ποταμού συγκρούστηκε με μικρό ανθρακοφόρο με αποτέλεσμα να βουλιάξει σε μόλις 15 λεπτά παίρνοντας μαζί του στην άβυσσο 1.012 ανθρώπους.
⬔ 2006 MS Al-Salam Boccacio, Ερυθρά Θάλασσα, 1.000 νεκροί
Εκτελώντας τον πλου Σαουδική Αραβία-Αίγυπτος με 1.400 επιβαίνοντες στο φέριμποτ ξέσπασε πυρκαγιά η οποία δεν κατέστη δυνατό να κατασβεστεί λόγω ελαττωματικών πυροσβεστικών μέσων.
Διασώθηκαν μόλις 400 άτομα.
⬔ 1994 MS Estonia, Βαλτική Θάλασσα, 852 νεκροί
Το μεγαλύτερο φέριμποτ της Εσθονίας στη γραμμή Ταλίν-Στοκχόλμη απέπλευσε με 989 επιβαίνοντες.
Ωστόσο στη διάρκεια της νύχτας έπεσε σε φουρτούνα στη Βαλτική Θάλασσα και μόλις 137 άνθρωποι κατάφεραν να διασωθούν.
⬔ 1915 SS Eastland, Σικάγο, 845 νεκροί
Το καλοκαίρι του 1915 το SS Eastland μισθώθηκε από την εταιρεία ηλεκτρικού του Σικάγου προκειμένου να πραγματοποιήσει ημερήσια εκδρομή για τους υπαλλήλους της στο Μίσιγκαν Σίτι.
Το πλοίο πήρε μεγάλη κλίση με αποτέλεσμα να παρασύρει στην άβυσσο 845 ψυχές.
efsyn.gr