Ποιήματα του Ετερώνυμου Αλμπέρτο Καεϊρο
Ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο με ποιήματα του Φερνάντο Πεσσόα, διάλεξα ενδεικτικά επτά ποιήματα του ετερώνυμου Αλμπέρτο Καέιρο. Όπως αναφέραμε και στην πρώτη ανάρτηση για τον Πεσσόα, ο ίδιος υπέγραφε με πολλά ψευδώνυμα τα οποία στη συνέχεια αναφέρονταν ως ετερώνυμα.
Ο Αλμπέρτο Καέϊρο, σύμφωνα με το «βιογραφικό» που του έφτιαξε ο Πεσσόα, περιγράφεται ως εξής: «Ο Α. Κ. γεννήθηκε το 1889 και πέθανε το 1915. Γεννήθηκε στη Λισαβόνα, αλλά πέρασε τη ζωή του στην εξοχή. Δεν είχε επάγγελμα αλλά ούτε και μόρφωση. Ήταν μετρίου αναστήματος και ασθενικός (πέθανε από φυματίωση). Ήταν ξανθός και γαλανομάτης. Όταν ήταν μικρός έχασε τον πατέρα και τη μητέρα του και έζησε με περιορισμένα έσοδα, κλεισμένος στο σπίτι με μια πολύ ηλικιωμένη θεία του.»
Απ’ όλα τ’ άλλα ετερώνυμα, διάλεξα εκείνο του Α. Καέιρο, διότι είναι εκείνο που βρίσκεται πιο κοντά στη φύση, δίχως εξωραϊσμούς και περιγραφικές υπερβολές. Ο Α. Κ. και η φύση απλώς συνυπάρχουν.
Η συνύπαρξη αυτή, δεν έχει ίχνος ρομαντισμού. Είναι άμεσα υπαρξιακή: ανάμεσα σ’ εκείνον και την Ζωή – Φύση, δεν φαίνεται να μεσολαβεί τίποτε άλλο εκτός από το ίδιο το βίωμα. Τουλάχιστον, αυτό είναι, νομίζω, το ζητούμενο του Πεσσόα, που επιχειρεί να το πραγματώσει μέσω του ετερώνυμου Αλμπέρτο: «…σκέφτομαι, όχι όπως ο οποιοσδήποτε σκέφτεται,/ Αλλά όπως αυτός που αναπνέει.»
Βασιλική Φράγκου
Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α Τ Ο Υ Ε Τ Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Υ Α Λ Μ Π Ε Ρ Τ Ο Κ Α Ε Ϊ Ρ Ο
«Όποιος έχει λουλούδια ανάγκη τον Θεό δεν έχει»
Χ III
Ανάλαφρος, ανάλαφρος, πολύ ανάλαφρος Ο άνεμος περνάει ανάλαφρος. Φεύγει μετά, πάντα ανάλαφρος.
Τι σκέφτομαι δεν ξέρω. Και ούτε να το μάθω επιζητώ.
[…]
X ΧΧ
Αν θέλουν να έχω μυστικισμό, εντάξει, τον έχω. Είμαι μυστικιστής, αλλά μονάχα με το σώμα. Η ψυχή μου είναι απλή και δεν σκέφτεται.
Ο μυστικισμός μου συνίσταται στο να αρνείται τη γνώση. Μόνο να ζω θέλω, κι αυτό να μην το σκέφτομαι.
Δεν ξέρω τι είναι φύση: την τραγουδώ. Ζω στην κορφή ενός λοφίσκου, Σ’ ένα ασβεστωμένο σπίτι, μοναχικό. Κι αυτός είναι ο ορισμός μου.
ΧΧΧ VI
Υπάρχουν ποιητές που είναι τεχνίτες Και δουλεύουν τους στίχους Όπως οι μαραγκοί το ξύλο!
Τι λυπηρό να μην ξέρεις ν’ ανθίζεις! Να’ χεις να βάζεις στίχο σε στίχο, όπως αυτός Που χτίζει έναν τοίχο Και βλέπει αν στέκει καλά Και τον γκρεμίζει αν δεν είναι έτσι!
Αλλά το μόνο έργο τέχνης είναι η Γη μας Που αλλάζει, και πάντα η ίδια είναι και πάντα ωραία…
Το σκέφτομαι, όχι όπως ο οποιοσδήποτε σκέφτεται, Αλλά όπως αυτός που αναπνέει. Κοιτάζω τα λουλούδια και γελάω… Δεν ξέρω αν με καταλαβαίνουν ούτε κι εγώ αν τα καταλαβαίνω… Γνωρίζω όμως ότι η αλήθεια μαζί τους και μαζί μου είναι Στην κοινή μας θεότητα Που μας αφήνει να φύγουμε, να ζήσουμε για τη Γη, Ευτυχισμένοι στα χέρια τις εποχές να σηκώνουμε Ν’ αφήνουμε τον άνεμο να μας αποκοιμίζει Και στα όνειρά μας, όνειρα να μην έχουμε.
Όποιος έχει λουλούδια ανάγκη τον Θεό δεν έχει.
XL
Μια πεταλούδα περνά από μπροστά μου Και για πρώτη φορά παρατηρώ στη Δημιουργία Ότι δεν έχουν χρώμα ή κίνηση οι πεταλούδες, Κανονικά, όπως χρώμα ή άρωμα δεν έχουν τα λουλούδια. Χρώμα είναι αυτό που χρωματίζει της πεταλούδας τα φτερά Κίνηση είναι αυτό που υπεισέρχεται στην κίνηση της πεταλούδας Άρωμα είναι αυτό που αρωματίζει του λουλουδιού τη μυρωδιά. Η πεταλούδα είναι μονάχα πεταλούδα Και το λουλούδι, απλά ένα λουλούδι.
XLII
Η άμαξα πέρασε από το δρόμο κι έφυγε Κι ο δρόμος δεν έγινε ούτε πιο άσχημος ούτε πιο όμορφος. Έτσι και με των ανθρώπων τη δράση, σε όλο τον κόσμο. Δεν αφαιρούμε και δεν προσθέτουμε τίποτα. Περνάμε και ξεχνιόμαστε.
Κι ο ήλιος έρχεται κάθε μέρα στην ώρα του
7-5-1914
Όταν έρθει η Άνοιξη Ίσως πια να μη βρίσκομαι στον κόσμο. Σήμερα, να μπορούσα θα’ θελα Την Άνοιξη σαν πρόσωπο να την σκεφτώ. Θα μπορούσα έτσι να φανταστώ πως κλαίει για μένα Βλέποντας πως το φίλο το μοναδικό της έχει χάσει. Μα η Άνοιξη δεν είναι ούτε πράγμα, ούτε ένας τρόπος να μιλάς. Ούτε τα λουλούδια, ούτε τα πράσινα φύλλα επιστρέφουν Υπάρχουν νέα φύλλα, νέα λουλούδια Υπάρχουν νέες, μυρωδάτες μέρες. Τίποτα δεν γυρίζει, δεν επαναλαμβάνεται Επειδή είναι πραγματικό το κάθε τι.
7-11-1915
Ίσως αυτή να είναι Η τελευταία μέρα της ζωής μου. Το χέρι το δεξί μου σήκωσα τον ήλιο χαιρετώντας. Μα δεν τον χαιρετούσα για αντίο. Ήμουν χαρούμενος Που να τον δω ακόμα μια φορά μπορούσα. –Αυτό ήταν όλο.
F e r n a n d o P e s s o a (1888-1935)
Μετάφραση Γιάννης Σουλιώτης
[Fernando Pessoa, Ποιήματα, εισαγωγή-μετάφραση Γιάννης Σουλιώτης, εκδόσεις Printa: Ποίηση για Πάντα, 2007.]