Κείμενο και φωτογραφίες, Άρτεμις Αθανασίου
Μια σοκαριστική επίσκεψη σε έναν εγκαταλελειμμένο ιστορικό τόπο
Το Νταχάου της Μεσογείου
Ξερονήσι του Αιγαίου, κοντά στην Άνδρο, Τήνο και Σύρο.
Τόπος συμφοράς, εξόντωσης και θανάτου από τα αρχαία χρόνια.
Στη Γυάρο (ή Γιούρα) ο Ποσειδώνας έπνιξε τον Αίαντα, βουλιάζοντας στη θάλασσα τον βράχο όπου εκείνος είχε καταφύγει. Στα Ρωμαϊκά χρόνια αναφέρεται ως τόπος εξορίας επωνύμων, εδώ ο Νέρωνας έστειλε εξόριστο το φιλόσοφο Ρούφο το 65μΧ.
Α’ Περίοδος: 1947-1952
Την περίοδο του εμφυλίου επιλέχθηκε ως τόπος εξόντωσης των αγωνιστών της Εαμικής Εθνικής Αντίστασης.
Από τον Ιούλιο του 1947 φιλοξένησε περίπου 14500 πολιτικούς κρατουμένους, καταδικασμένους από Έκτακτα Στρατοδικεία, στους 5 όρμους του νησιού. Οι κρατούμενοι έμεναν σε παλιές σκηνές του στρατού, μικρότερες των 6 ατόμων που διέμεναν έως και 22 άνθρωποι.
Τα θύματα της περιόδου αυτής ήταν εκατοντάδες αλλά μόνο 20 βρίσκονται θαμμένα στο νεκροταφείο του νησιού. Οι ετοιμοθάνατοι μεταφέρονταν στη Σύρο για την αποφυγή δυσφήμισης του ιδρύματος…
Β’ Περίοδος: 1955-1962
Την περίοδο αυτή εγκαινιάστηκαν τα παρόμοια με το Νταχάου κτήρια των φυλακών με τον εγκλεισμό στα κρεματόρια χιλίων και πλέον αγωνιστών. Οι φυλακές χτίστηκαν τούβλο τούβλο από τους εξόριστους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν κατάφεραν ποτέ να επιστρέψουν στις οικογένειές τους.
Η περίοδος κλείνει το 1962 μετά από τη ελληνική και διεθνή κατακραυγή.
Γ’ Περίοδος: 1967-1974
Η Χούντα ξαναλειτούργησε τα κολαστήρια της Γυάρου στέλνοντας για πρώτη φορά γυναίκες και παιδιά…
Μετά την παγκόσμια κατακραυγή οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν το Νοέμβρη του 1968 στη Λέρο.
Ξαναλειτούργησε επί Ιωαννίδη το Νοέμβρη του 1973 μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου κλείνοντας στους θαλάμους των φυλακών όχι μόνο αριστερούς αλλά και άλλους δημοκρατικούς πολίτες.
Έκλεισε οριστικά τον Ιούλιο του 1974.
Είναι εντυπωσιακό το πώς σε έναν τόσο κατάφωτο τόπο βρίσκεσαι κατευθείαν στο απόλυτο σκοτάδι (εικόνες από τα κελιά και τους διαδρόμους).
Η μόνη επαφή του κρατούμενου με τον έξω κόσμο, ΄μάτι΄ σε πόρτα κελιού απομόνωσης, από έξω (Α) και από μέσα (Δ).
Έως το 2000, η Γυάρος χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο βολής του Πολεμικού Ναυτικού. Η φυλακή της Γυάρου χαρακτηρίστηκε το 2001 με υπουργική απόφαση διατηρητέο μνημείο. Ολόκληρο το νησί χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος το 2002, αλλά αποχαρακτηρίστηκε το 2011 με σκοπό την προώθηση επενδύσεων για αιολικά πάρκα στο νησί.
Η εικόνα της εγκατάλειψης είναι πλέον αυτή που επικρατεί σε ένα νησί που θα έπρεπε να είναι χώρος ιστορικής μνήμης.
Ένα από τα πέντε εκκλησάκια που υπήρχαν στους 5 όρμους του νησιού και ξεχαρβαλωμένος ηλεκτρολογικός πίνακας.
Παπούτσι που πιθανότατα ανήκε σε κάποιον κρατούμενο.
