Μετάφραση για το Ν. Ήμαρ: Άννα Μαρία Αρβανιτίδου
Υπάρχουν μερικές φωτογραφίες που καταφέρνουν να ξεχωρίζουν ακόμα και σ’ έναν κόσμο που κυριαρχείται από εικόνες. Εικόνες που καίνε τον αμφιβληστροειδή και γίνονται σύμβολα των αδικιών ή της δικαιοσύνης που βρίσκεται σε μια μακρινή πραγματικότητα αλλά που δεν παύει να υπάρχει. Πολλές από αυτές είναι άβολες, όπως αυτοί με το αγόρι από τη Συρία που πνίγηκε στην προσπάθειά του να περάσει τη λωρίδα που χωρίζει την Τουρκία από τη Λέσβο. Ωστόσο, μερικές φορές χρειάζονται κάποιες ‘’γροθιές’’ με τη μορφή στιγμιότυπων για να μας ταρακουνήσουν.
Αυτό είναι το θέμα της έκθεσης «Δημιουργοί συνείδησης. 40 αφοσιωμένοι ρεπόρτερ» που λαμβάνει χώρα στη Σχολή Καλών Τεχνών της Μαδρίτης μέχρι το τέλος Απριλίου. Η έκθεση, όπως υποδηλώνει και το όνομά της αποτίει φόρο τιμής σε Ισπανούς φωτορεπόρτερ που αψήφησαν τους κινδύνους και διακινδύνευσαν τη ζωή τους σε εμπόλεμες ζώνες και ριψοκίνδυνες καταστάσεις προκειμένου να απαθανατίσουν στιγμές που θα μείνουν στη μνήμη των ανθρώπων και στην ιστορία. Φωτογράφοι όπως ο Manu Brabo, ο Samuel Aranda, ο Bernat Armangué και ο Lurdes Basolí και πολλοί άλλοι συμμετέχουν σε αυτήν την έκθεση.
Συνολικά υπάρχουν 120 φωτογραφίες που αποκαλύπτουν πραγματικές σκηνές από μέρη όπως η Συρία, η Κολομβία, η Βενεζουέλα, το Ιράκ ή η Αίγυπτος, αλλά και σκηνές από διάφορες πόλεις της Ισπανίας. Για παράδειγμα ο φωτογράφος Clemente Bernad κατάφερε να συλλάβει με την κάμερα του την εκταφή 46 θυμάτων του εμφυλίου πολέμου.
Ο φωτογράφος αυτός αναφέρει ότι στις ανασκαφές αυτές βρήκαν έναν άνθρωπο που φορούσε το γαμήλιο δαχτυλίδι του. Μια αίσθηση τρομερή μιας και μπορεί να ερευνηθεί ποιος είναι και να αναγνωρισθεί από τους συγγενείς του. Μερικές φωτογραφίες έχουν επεξηγηματικό συνοδευτικό κείμενο άλλες πάλι εξετάζονται κατευθείαν από τον θεατή χωρίς εξηγήσεις. Όπως αυτή της γυναίκας από το Πακιστάν, που ο σύζυγός της της έριξε οξύ στο πρόσωπο με αποτέλεσμα να παραμορφωθεί.
Μια φωτογραφία που ξεχωρίζει για τη δυναμική της είναι αυτή των προσφύγων που μόλις σώθηκαν από τα κύματα της Μεσογείου και είναι ξαπλωμένοι στο καράβι Open Arms φορώντας μπλε ρούχα και κόκκινες κουβέρτες ενώ στο κέντρο βρίσκεται ένα παιδί γυμνό.
«Είμαστε κατά κάποιο τρόπο πληροφοριοδότες για την κοινωνία. Με τη δουλειά μας ανοίγουμε τα παράθυρα της συνείδησης των ανθρώπων και τους πληροφορούμε για το τι συμβαίνει στον κόσμο.» αναφέρει η φωτορεπόρτερ εφημερίδα «MAYSUN» υπεύθυνη για τις εικόνες στα μέσα ενημέρωσης, και στις εφημερίδες The Guardian, «Time» και «The Washington Post», κλπ.
Άλλο ένα στιγμιότυπο, ίσως από τα πιο δυνατά, είναι αυτό στο νεκροταφείο του Χαλεπίου κατά τη διάρκεια της κηδείας ενός θύματος από τον βομβαρδισμό της Συρίας, το οποίο έγινε κι εξώφυλλο στη «The New York Times».
Η εφημερίδα «MAYSUN» σημειώνει πως οι συγγενείς του νεκρού ήθελαν να του κάνουν μια αξιοπρεπή ταφή, παρά τους κινδύνους της νύχτας. Σε κάθε φως στη μέση του δρόμου μπορούσε να γίνει μια αεροδρομική επιδρομή. Ωστόσο, ο έμπειρος φωτογράφος απαθανάτισε κάθε δευτερόλεπτο της κηδείας και κάθε χιλιοστό που το μόνο που σκεφτόταν ήταν το άπειρο κι ό, τι αυτό συνεπαγόταν. Θυμάται ο ίδιος και σχολιάζει. «Αυτά πυροδοτούσαν τον φακό μου».
Η διαφορά είναι ότι δε γίνονται αποδεκτές όλες οι φωτογραφίες ενός πολέμου. Η εικόνα της, η εικόνα της Aylan άνοιξε άλλη μια μια συζήτηση στον Τύπο: πρέπει να δημοσιευθεί μια νοσηρή εικόνα ή όχι; Πρόκειται για μια περίπλοκη απάντηση πολλές φορές η γραμμή είναι διάχυτη, μόνο που εδώ είναι πιο σαφές. “Οι φωτογραφίες είναι εκεί για να ενοχλήσουν τη συνείδησή σας, δεν είναι για σας να σας αρέσουν, δεν θα τις βάζετε ως διακόσμηση στο σαλόνι σας”, λέει ο φωτογράφος του Maysun. Ο ειδικός επισημαίνει “Πρέπει να δείξετε αίμα, αφού οι πόλεμοι είναι αιματηροί.”, και σημειώνει “μπορεί να είναι συγκλονιστική μια εικόνα χωρίς να χρειάζεται να είναι grotesque, κι αυτή για μένα αυτή είναι η διαφορά”.
Πολλοί θεατές αναρωτιούνται ποιος είναι επί της ουσίας ο ρόλος του φωτογράφου τη στιγμή της σύλληψης. επίσης κοινό για τους θεατές να αναρωτιούνται για το ρόλο του φωτογράφου κατά τη στιγμή της σύλληψης, όπως συνέβη με την περίφημη εικόνα του Kevin Carter με το μικρό όρνιο και το αγόρι από τη Σουδάν: Το μικρό αγόρι ήταν τόσο φτωχό κι εξαθλιωμένο που ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με τη φτώχεια, τον καπιταλισμό, τον γύπα κι έναν φωτογράφο. Η παγκόσμια κοινωνία μένει απαθής.
Δεν ξέρουμε αν είναι αλήθεια ή μύθος αλλά ο Carter αυτοκτόνησε το 1994, δύο χρόνια μετά την παραλαβή του βραβείου Πούλιτζερ για την εν λόγω φωτογραφία. Πιθανών να μην είναι μόνο αυτός ο λόγος αλλά η κατάθλιψη και η απώλεια ενός συνεργάτη και φίλου. Ακόμα κι έτσι να είναι η «Times» γράφουν «Οι έντονες μνήμες των δολοφονιών, των πτώσεων, του θυμού και του πόνου μας διώκουν”. Επομένως, πότε πρέπει να παρέμβουν οι φωτογράφοι;
«Νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι επίσης είπαν για μένα «Γιατί δεν το βοήθησε;» Δεν ξέρω τι βοηθάει περισσότερο εν τέλει. Η δουλειά μας δεν είναι να βοηθάμε αλλά να απαθανατίζουμε τη στιγμή. Κάποιοι άλλοι είναι αρμόδιοι να βοηθάνε. Αν δεν το κάνουν ούτε αυτοί τότε σίγουρα πετάμε την κάμερα γιατί πρώτα είμαστε άνθρωποι και μετά φωτογράφοι.» τονίζει ο Μysun.
Μια επισφαλής και υπογεγραμμένη εργασία σε αρσενικό
Το γραφείο του πολεμικού φωτορεπoρτάζ κινδυνεύει. Οι φωτορεπόρτερ όχι μόνο αγωνίζονται για να μπουν σε μια εμπόλεμη ζώνη και να συλλέξουν υλικό αλλά και να το πουλήσουν ώστε να τα βγάλουν πέρα οικονομικά ως το τέλος του μήνα. Είναι αυτό που είπε η Catalina Martin – Τσίκο, πρώτη γυναίκα υποψήφια για το World Press Photo: «Θα μου άρεσε πολύ να μένω και να φωτογραφίζω στην Ισπανία αλλά συνειδητοποίησα ότι αυτό θα έφερνε άλλη μια δυσκολία. Να ζω από τη δουλειά μου.» Στην ίδια γραμμή βρίσκεται και ο Επίτροπος Φωτογράφος Chema Conesa, ο οποίος παραπονιέται για το ότι μερικές φορές μένει απλήρωτος ή τα ΜΜΕ του πληρώνουν μόνο το ένα δέκατο του έργου του.
Πέρα από το οικονομικό «μειονέκτημα» ο φωτογραφικός κύκλος έχει ακόμη ένα, αυτό του φύλου. Για παράδειγμα στην έκθεση που προαναφέρθηκε μόνο οι 5 από τους 40 φωτογράφους είναι γυναίκες. «Φαίνονται λίγες αλλά πόσες περισσότερες είναι εκεί έξω; Αυτό αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα του τι συνέβη πριν από δύο χρόνια, όταν ξεκίνησε η δημιουργία της έκθεσης», υποστηρίζει ο Conesa. Ωστόσο, η πραγματικότητα στην οποία αναφέρεται ο Επίτροπος έχει την εξής εξήγηση. «Οι συνομήλικοι μας φωτογράφοι δημιούργησαν μια πατριαρχική βιομηχανία στην οποία έπρεπε να αποδείξουμε στις γυναίκες ποιοι είμαστε και ποιες είναι αυτές. Αυτό δεν έγινε για να μην εκτεθούν ή για να μην αποκτούν επιβραβεύσεις αλλά για να μη δέχονται αρκετές παραγγελίες.»
Αν ρίξουμε μια ματιά σε μια σελίδα φωτογράφων η γυναικεία συμμετοχή είναι λιγότερη από το 50%. Έτσι, αντί να αντικατοπτρίσουμε μια άνιση πραγματικότητα, γιατί να μην επωφεληθούμε από τα δείγματα αυτά για να κάνουμε περισσότερες γυναικείες παρουσίες; «Σας διαβεβαιώνω ότι αν υπήρχε μια γυναίκα που είχε δει μια σχετική δουλειά, όπου και αν ήταν, θα συμμετείχε σε αυτήν την έκθεση», θυμάται ο Conesa.
Πριν καιρό στη Σαραγόσα πραγματοποιήθηκε μια ομαδική έκθεση από 52 γυναίκες φωτογράφους. «Θα πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία οι επιμελητές και οι εκδότες όταν φτιάχνουν έναν κατάλογο έκθεσης. Αναρωτιέμαι τότε ο MAYSUN ποιοι είναι αυτοί που επιτρέπουν να εμφανίζονται μόνο ονόματα ανδρών και συγκεκριμένων κάθε φορά.
eldiario.es