Όσοι είδατε το τελευταίο επεισόδιο από το Game of Thrones (s05e06) σίγουρα θα σας έμεινε στη μνήμη η τελευταία σκηνή του επεισοδίου. Τι συναισθήματα όμως μας δημιούργησε αυτή η σκηνή και ποιος είναι ο ρόλος αυτών των σκηνών στη συγκεκριμένη δημοφιλή σειρά? Μια διαφορετική ανάλυση θα επιχειρηθεί σε αυτό το κείμενο, εξετάζοντας το Game of Thrones και ειδικά το τελευταίο επεισόδιο.
Το Game of Thrones βρίσκεται ήδη στο 6ο επεισόδιο της 5η season, και πολλοί από εμάς σίγουρα δεν θυμόμαστε πολλά πράγματα από τις προηγούμενες seasons. Αυτό που σε γενικές γραμμές θυμούνται όλοι είναι οι πολλές γυμνές σκηνές και οι σκηνές σεξ. Πόσοι θυμούνται όμως πως αυτή η σειρά έχει δείξει ήδη 3 βιασμούς γυναικών?
Σίγουρα μπορούμε να αντιληφθούμε πως για χάρη της τηλεθέασης προβάλλεται πολύ το γυμνό, ώστε να προσελκύσει αντρικό και γυναικείο νεανικό κοινό. Επίσης οι πολλές σκηνές σεξ εξυπηρετούν αυτό το σκοπό, καθώς σχεδόν καμία από αυτές δεν έχει επιτελέσει κρίσιμο ρόλο στην αλλαγή χαρακτήρων ή σε κάποια ανατροπή της πλοκής. Πως χρησιμοποιούνται ΄όμως οι βιασμοί γυναικών στη σειρά και τι εξυπηρετούν στα αλήθεια?
Ο πρώτος βιασμός πραγματοποιήθηκε στην 1η season, όταν η Daenerys Targaryen βιάστηκε από τον Khal Drogo. Αυτή η σκηνή είχε ξεχαστεί από τους θεατές ήδη στο επόμενο επεισόδιο και η προσοχή πλέον στράφηκε στον έρωτα της Daenerys Targaryen με τον βιαστή της, Khal Drogo. Έστω ότι δεχόμαστε τη θεωρία του «Συνδρόμου της Στοκχόλμης» και δεχόμαστε ότι ερωτεύτηκε τον βιαστή της. Η σκηνή του βιασμού δεν επιτέλεσε κάποιο σημαντικό σημείο στην πλοκή της ιστορίας, επομένως θα μπορούσε κάλλιστα να έχει αποφευχθεί. Επομένως, γίναμε μάρτυρες μιας σκηνής βιασμού που η ίδια η σκηνή είχε σκηνοθετηθεί ώστε να μας δημιουργήσει τα λιγότερα δυνατά συναισθήματα και στη συνέχεια να ξεχαστεί πολύ γρήγορα.
Η δεύτερη σκηνή βιασμού, έρχεται στην 4η season, όπου ο Jaime Lannister βιάζει την αδερφή του (και πρώην ερωμένη του) Cersei δίπλα από το νεκρό γιό τους Joffrey. Αυτή η άγρια σκηνή πραγματικά δεν αποτέλεσε μέρος καμίας ανατροπής. Ακόμα και αν αυτή η σκηνή είχε δημιουργηθεί ώστε να μας κάνει την Cersei πιο συμπαθητική μέσω της θυματοποίησής της, τελικά δεν το κατάφερε καθώς o χαρακτήρας της Cersei παραμένει σταθερά κακός στη συνέχεια, χωρίς να βλέπουμε καν αν ο βιασμός την έχει επηρεάσει, με αποτέλεσμα και το ίδιο αυτό το γεγονός να ξεχάστηκε από το κοινό αμέσως μετά.
Επομένως από ότι έχουμε δει ως τώρα, εκτός από τις πολλές γυμνές σκηνές και τις σκηνές σεξ που μπορούμε να αντιληφθούμε τους εμπορικούς λόγους πίσω από αυτές, βλέπουμε ήδη 2 σκηνές βιασμού, οι οποίες όχι μόνο ήταν μη αναγκαίες για την εξέλιξη της πλοκής αλλά και η πραγματοποίηση τους δεν επέφερε κανένα ισχυρό σοκ στον θεατή. Αντιθέτως, ξεχάστηκαν γρήγορα, σαν να μην έγιναν ποτέ. Ποιο το νόημα μιας σκηνής βιασμού αν δεν δημιουργεί στον θεατή σκέψεις πάνω σε αυτή τη αποτρόπαια πράξη? Πώς αυτό συνδέεται με τις κοινωνικές αναπαραστάσεις?
Η απάντηση έρχεται πιο κοντά καθώς εξετάζουμε την 3η σκηνή βιασμού που έγινε στο τελευταίο επεισόδιο (s05e06). Αν ρωτήσετε οποιονδήποτε να σας περιγράψει την τελευταία σκηνή, θα σας απαντήσει ότι ο Ramsay Bolton βιάζει την Sansa Stark την νύχτα του γάμου τους και αναγκάζει τον Theon Greyjoy να παρακολουθεί τον βιασμό. Ο Theon Greyjoy έχει βασανιστεί πολλάκις από τον Ramsay Bolton και έχει επίσης ευνουχιστεί από αυτόν. Οπότε ο ψυχικά διαταραγμένος Ramsay Bolton ως ένα ακόμα βασανιστήριο αναγκάζει τον ευνουχισμένο Theon να παρακοκουθήσει τον βιασμό.
Η σκηνή πραγματοποιείται με τον Ramsey να βιάζει την Sansa και την κάμερα να εστιάζει στο πρόσωπό της. Εκείνη τη στιγμή στον θεατή αρχίζουν και δημιουργούνται έντονα συναισθήματα πόνου και οργής βλέποντας το αποτρόπαιο αυτό θέαμα. Πριν όμως προλάβουν να αναπτυχθούν αυτά τα συναισθήματα στον θεατή, η κάμερα εστιάζεται στον Theon ο οποίος δακρύζει βλέποντας τον βιασμό. Η εστίαση στα δάκρυα του Theon παράλληλα με τις κραυγές της Sansa ήταν το πλέον παραπλανητικό που έχει γίνει στη σειρά, καθώς με το τέλος του επεισοδίου ο απόηχος επικεντρώνεται στην εμπειρία του Theon και όχι σε αυτή της Sansa. Τα δάκρυα του Theon μας κάνουν κατευθείαν να σκεφτούμε ότι θα επέμβει για να τη σώσει, και αφού τελικά δεν το κάνει, στο τέλος του επεισοδίου το μόνο ερώτημα που δημιουργείται είναι αν αυτό το περιστατικό που είδε ο Theon λειτουργήσει ως καταλύτης και τον κάνει να ανακαλύψει πάλι τον εαυτό του και να πάρει εκδίκηση σκοτώνοντας τον Ramsey Bolton. Η εναλλαγή σκέψεων στον θεατή γίνεται τόσο γρήγορα και σταθεροποιείται όμως στον Theon, καθώς με την κάμερα καρφωμένη στα δάκρυα του κλείνει το επεισόδιο, δημιουργώντας το ερώτημα για τον θεατή «τι θα κάνει ο Theon? Θα αντιδράσει?»
Επομένως, ο βιασμός της Sansa Stark στην πρώτη νύχτα του γάμου της, πέρασε σε δεύτερη μοίρα, καθώς λειτούργησε ως μέσο πίεσης στον Theon, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του θεατή από το σημαντικό και αποτρόπαιο γεγονός του βιασμού στην αντίδραση του Theon. Τι εξυπηρετεί όμως αυτός ο υποβιβασμός της τραγικότητας ενός βιασμού? Εδώ θα πρέπει να σταθούμε στο ρόλο της κοινωνικής αναπαράστασης του βιασμού που δημιουργείται από μια σειρά όπως το Game of Thrones.
Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις είναι έννοιες που παράγονται στην καθημερινή ζωή κυρίως μέσα από εικόνες. Το περιεχόμενο των εικόνων αλλά και ο τρόπος που προβάλλονται κατευθύνουν τον θεατή να νοηματοδοτεί και να αξιολογεί αυτές τις εικόνες. Η κατευθυνόμενη νοηματοδότησή τους από τους μηχανισμούς παραγωγής αυτών των εικόνων κατασκευάζει στο άτομο-θεατή ένα νέο κόσμο όπου νέες ιδέες κατασκευάζονται από την παρατήρηση εικόνων. Κύρια λειτουργία των κοινωνικών αναπαραστάσεων είναι να καθιστούν ένα αντικείμενο συμβατικό και να μετατρέπουν το μη οικείο σε οικείο. Αυτό ακριβώς είναι που παρατηρούμε στο Game of Thrones με τους βιασμούς, και ειδικά στο τελευταίο επεισόδιο. Τη μετατροπή δηλαδή αρχικά του βιασμού από μη οικείο σε οικείο (αν λάβουμε υπόψη τους 2 πρώτους βιασμούς της Daeneris και της Cersei) και μετέπειτα την αποκαθήλωση του βιασμού ως τραγικού γεγονότος (μιλώντας για τον βιασμό της Sansa Stark). Αποκαθήλωση που προέρχεται από χρήση μιας εικόνας (zoom in πρώτα στο πρόσωπο της Sansa και μετά στα δάκρυα του Theon την ώρα που ακούγονται οι κραυγές από τον βιασμό-κλείνοντας έτσι τη σκηνή), η οποία εκμηδενίζει αυτό το απεχθές γεγονός με τις τόσες ψυχολογικές-κοινωνιολογικές-ποινικές διαστάσεις και το υποβαθμίζει σε δευτερεύον γεγονός, ελάσσονος σημασίας, ως ένα από τα πολλά ασήμαντα πράγματα που συμβαίνουν στην καθημερινότητα.
Ο βιασμός ως πράξη εγείρει συγκεκριμένα συναισθήματα και παραμένει ένα από τα πιο απεχθή εγκλήματα. Συχνά έχει χρησιμοποιηθεί σε ταινίες ώστε να περάσει κοινωνικά μηνύματα ή να διαμορφώσει τον χαρακτήρα του πρωταγωνιστή επιτελώντας κρίσιμη λειτουργία στην πλοκή του έργου. Στο Game of Thrones αντίθετα δεν έχουμε δει κάτι τέτοιο. Αντίθετα βλέπουμε η χρήση των βιασμών να δίνει μια διαφορετική σημασία στη αναπαράσταση, δομώντας μια νέα αντίληψη της εικόνας, αντίθετη με την προϋπάρχουσα. Η εικόνα συμπυκνώνει ένα σύνολο εννοιών (πχ ασυνείδητο-συνειδητό) και με την επανάληψη η νέα εικόνα (και συγκεκριμένα η εικόνα του βιασμού στο Game of Thrones) καθίσταται οικεία, φυσιολογική, κοινά αποδεκτή και μέρος της πραγματικότητας.
Αυτός ακριβώς είναι ο κίνδυνος που ελλοχεύει από την υπερπροβολή σκηνών-εικόνων βιασμού στο Game of Thrones. Σοκαριστικές εικόνες βιασμού, μη έχουσες λόγω ύπαρξης στην πλοκή, χάνουν τη σημασία τους ως απεχθείς και καταδικαστέες πράξεις και μεταφέρονται από την σφαίρα του απεχθούς στη σφαίρα του οικείου της φυσιολογικής καθημερινότητας του θεατή ως κοινωνικές αναπαραστάσεις. Η εμμονή του Game of Thrones στη προβολή αυτών των εικόνων δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία και σίγουρα εγείρει ερωτήματα που μας δίνουν τροφή για σκέψη καθώς και τροφή για περαιτέρω φιλτράρισμα εννοιών που ξεπροβάλλουν μέσα από εικόνες.