Κάθεσαι γραφείο, πίνεις μια γουλιά καφέ και ανάβεις τσιγάρο. Σου έρχεται e-mail για εκδήλωση-συζήτηση για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για το αν υπάρχει εναλλακτική πρόταση. Χαμογελάς.
Και ναι, οι περισσότεροι θα φέρουμε στο μυαλό μας το προηγούμενο καλοκαίρι. Τότε που θεωρούσαμε πως αγοράζαμε χρόνο στο επίπεδο των διαπραγματεύσεων, ενώ στην πραγματικότητα φάνηκε η συνολική και καθολική ήττα της πατρίδας μας στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Και δεν είναι ζήτημα προσώπων ή “ιδεολογιών”. Ήταν 100% ζήτημα προετοιμασίας και μελέτης .Δεν υπήρχε σχέδιο. Τελεία και παύλα. Γυρίζουμε σελίδα.
Αν κάποιος νομίζει ότι μπορούμε να κλειστούμε στο καβούκι μας, να γυρίσουμε την πλάτη μας στο “οικοδόμημα του σκότους” που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι γελασμένος. Και δεν μάσησα ποτέ τα λόγια μου. Είμαι υπέρ των “σοκ”. Και θα ήθελα ένα ισχυρό σοκ για τη χώρα μου (περισσότερο λόγω της εμμονής μου να αποδοθούν ευθύνες σε μια ένοχη πολιτική τάξη, στους τραγελαφικούς ολιγάρχες και στους συγκατανευσιφάγους της εργατικής και υπαλληλικής αριστοκρατίας των κομματικών στρατών και των κάθε λογής μαντριών). Ήρθε όμως ένα μίνι σοκ. Τα capital controls, αγκαζέ με το δημοψήφισμα.
Και αυτή ήταν η μίνι-αλακάρτ επανάσταση της χώρας μας. Πολλοί θα πουν ότι δεν υπήρχε μια πολιτική τάξη με αναλυτική επάρκεια για να διαχειριστεί το πολιτικό κεφάλαιο του “όχι”. Εγώ πάλι θα σας πω ότι δεν υπήρχε και το επιστημονικό προσωπικό να υποστηρίξει μια σοβαρή προσπάθεια ανοικοδόμησης της χώρας. Γιατί αν δείτε τί γίνεται στο επίπεδο του επιστημονικού προσωπικού,των κοινωνικών και των πολιτικών επιστημών στη χώρα, θα καταλάβετε ότι γεννάμε πολύ φιλολογία,χωρίς να εστιάζουμε στα πρακτικά ζητήματα. Η πολιτική είναι όμως τέχνη και όχι επιστήμη. Πολιτική είναι να προβλέπεις και να οργανώνεις. Όχι να έρχεσαι εκ των υστέρων να συνθέσεις κάτι το οποίο δεν θα μπορείς καλά καλά να καταλάβεις.
Υπάρχει λοιπόν εναλλακτική για την Ευρώπη; Υπάρχει δρόμος για να υπερασπιστούμε το “κεκτημένο”;
Καταρχάς πρέπει να είμαστε ειλικρινείς μεταξύ μας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα πείραμα. Είναι ένα τρένο που κινείται σε πολύ συγκεκριμένες ράγες, οι οποίες αρχίζουν ήδη πριν από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την περίοδο δηλαδή που αχνοφαινόταν η “αυγή” των ψυχροπολεμικών ανταγωνισμών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είχαμε τη γέννηση θεσμών και δομών. Είχαμε την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η οποία είχε τα θετικά της, είχε και τα αρνητικά της. Γιατί πρέπει να είσαι 10 ετών για να πιστεύεις στις “σωστές επιλογές”. Όλοι μας ξέρουμε ότι κάθε επιλογή έχει το κόστος της. Κάτι παίρνεις και κάτι χάνεις. Το θέμα είναι ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν αρχίσει να χάνουν πολλά τα τελευταία χρόνια. Νομισματική ενοποίηση πριν από την πολιτική (το κάρο μπροστά από το άλογο), διευρύνσεις προς ανατολάς για…γεωπολιτικούς λόγους (να επεκτείνουμε το ΝΑΤΟ, να την “πούμε” στους κακούς Ρώσους) και πετάξαμε τα κλειδιά των οικονομιών μας σε έναν άνθρωπο με απίστευτα κόμπλεξ, τον οποίο όλοι φωνάζουν “Δόκτορα”, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια θλιβερή προσωπικότητα η οποία σταδιοδρόμησε ως…εφοριακός. Κοινώς δεν έμαθε ποτέ τί σημαίνει δημιουργία, τί σημαίνει όραμα, τί σημαίνει παραγωγή. Αυτό που τον έμαθαν είναι να ψάχνει βιβλία και να αυξομειώνει συντελεστές.
Και ο κύκλος των “άδειων κοστουμιών” συνεχίζεται. Ντάισελμπλουμ (τα έχουμε πει χίλιες φορές για τα..πτυχία του και για τη γελοιότητα των Ευρωπαίων ηγετών να του ανανεώσουν τη θητεία), Σουλτς (ο πασόκος της Γερμανίας, ο οποίος ένα βιβλιοπωλείο είχε ο άνθρωπος), φτάνοντας στο απίστευτο φιάσκο να θεωρείται “πολιτικό κεφάλαιο” για την Ένωση ο…Ντομπρόβσκις. Όποιος τον ψάξει στο Google θα μάθει. Οι συμπατριώτες του οι Λετονοί πάντως δεν τον ξεχνάνε με τίποτα. Κοινώς αγαπημένα μου τέκνα, δεν χρειάζεται να είσαι προσωπικότητα για να σταδιοδρομήσεις πλέον στα fora της Ένωσης. Αρκεί να είσαι PRίστας και να φοράς κανένα κοστούμι από τα Μαρξ&Σπένσερ. Γιατί πολύ απλά οι “αγορές” δεν χρειάζονται πολιτικούς-προσωπικότητες. Τους κάνουν και οι πιο ανάλατοι εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής νομενκλατούρας. Και αυτό το είχαμε δει και στην περίπτωση Μπαρόζο, τον οποίο οι συμπατριώτες του Πορτογάλοι τον θεωρούσαν αποτυχημένο και αποχώρησε από τα “εθνικά” για να τον διασώσουν οι φίλοι του στις Βρυξέλλες.
Για την Ευρώπη λοιπόν υπάρχει εναλλακτική. Για όλα υπάρχει στη ζωή. Και δεν είναι δρόμος ανηφορικός, ούτε δύσκολος. Είναι ένας δρόμος με αισιοδοξία, όνειρα, χαμόγελα και δημιουργία. Είναι ο δρόμος της ανοικοδόμησης και της πραγματικής ενοποίησης. Γιατί ενοποίηση δεν είναι τα μεγάλα κτήρια με τα τζάμια στις Βρυξέλλες. Ενοποίηση είναι η σταδιακή εξάλειψη των ανισοτήτων που ενυπάρχουν στις Ευρωπαϊκές περιφέρειες. Και αυτό δεν οφείλεται σε απλά γεωγραφικά αίτια, δηλαδή σε μεγαλύτερη έκταση όπου είναι αναμενόμενες και οι μεγαλύτερες αποκλίσεις (στη πληθυσμιακή πυκνότητα, στις ευκαιρίες απασχόλησης, στα επίπεδα εισοδήματος, στο μεταναστευτικό ισοζύγιο κλπ). Οφείλεται κυρίως στο ότι τα κράτη-μέλη έχουν διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης αλλά και άλλη ενδεχομένως οικονομική διάρθρωση, άλλο επίπεδο υποδομών, διαφορετικής εκπαίδευσης ανθρώπινο δυναμικό, ακόμη και διαφορετικής απόδοσης διοικητικό σύστημα.**[2] Αυτές οι διαφορές, οι ανισότητες, σε περιφερειακό επίπεδο είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για όλο αυτό το οικοδόμημα. Είτε θα βρεθεί λύση, είτε το “πείραμα” θα αφεθεί στη δύνη της αργόσυρτης παρακμής -την οποία ήδη διάγει- και θα πεθάνει, παρασύροντας τους ευρωπαϊκούς λαούς σε ένα νέο κύκλο ενδοπεριφερειακών ανταγωνισμών, με επιθέσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα στο όνομα της ασφάλειας, με τους εθνικισμούς και τον φανατισμό να σιγοκαίει (και μην ξεχνάτε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στα Βαλκάνια. Μέσα από τη χερσόνησο του Αίμου..φτάνουμε στην Εσπερία)
Για το “New Deal” λοιπόν που θα έρθει ως δια μαγείας και για τις συνθήκες που ωριμάζουν ή για τους συσχετισμούς που “αλλάζουν”.*[1]
Ακούσατε για New Deal,για κεϋνσιανισμούς κλπ. Το New Deal λοιπόν, ως έμπνευση, λειτούργησε κυρίως ως εργαλείο της προεκλογικής καμπάνιας του Ρούζβελτ, για να συγκαλύψει το γεγονός ότι τίποτα αξιόλογο δεν τον χώριζε από τον ανταγωνιστή του για την προεδρία των ΗΠΑ,ούτε ιδεολογικά, ούτε στην οικονομική θεωρία, ούτε στο επίπεδο των προθέσεων. Ήταν η ναυαρχίδα των δημοκρατικών και του Ρούζβελτ στον “πόλεμο φράσεων και συμβόλων”, κατά την αγαπημένη έκφραση του Χούβερ, η οποία σάρωσε τους ρεπουμπλικάνους και τον Χούβερ.
Η ιστορία του New Deal των ΗΠΑ μας διδάσκει ότι, μετά από μια δομική κρίση του καπιταλισμού, όπου λόγω της κατάρρευσης των κερδών, οι από πάνω δεν έχουν οικονομικά μέσα για την εξαγορά της συναίνεσης του πληθυσμού, οπότε δεν μπορούν να κυβερνήσουν όπως πρώτα και οι από κάτω, λόγω της ανέχειας, δεν θέλουν να κυβερνηθούν όπως παλιά, οι πληττόμενοι κοινωνικοί σχηματισμοί εισέρχονται σε “προ-επαναστατική περίοδο”. Αυτό θα υποστήριζε ένας ερευνητής ο οποίος έχει μια αριστερή (ας πούμε) ανάγνωση της ιστορίας.
Στην περίπτωση όμως της Ευρώπης, το πολυταυτοτικό πλέγμα που αναπτύσσεται σε αυτή την ήπειρο, τα κράτη-μέλη, οι αντιθέσεις και οι πολλαπλές ταχύτητες, διαμορφώνουν ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο. Τα “New Deal” και η “πολιτική συνθημάτων” είναι δυστυχώς ανεπίκαιρες. Ίσως να μην μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό το..πλεόνασμα συνθημάτων και διακηρύξεων. Χρειάζεται περισσότερο πρόγραμμα, χρειάζεται πολιτικό κεφάλαιο, χρειάζεται σιγά σιγά να αναδειχθούν οι πολιτικοί και κοινωνικοί πρωταγωνιστές, οι οποίοι βρίσκονται στην εξορία. Γιατί η μεγαλύτερη μάχη είναι αυτή ανάμεσα στον πυρήνα και στην περιφέρεια. Ανάμεσα στην υπερσυσσώρευση και την αναδιανομή.
Το “εθνικό συμφέρον”
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν η Ελλάδα είναι και μικρή και μεγάλη. Ο “ψυχρός πόλεμος” δεκαετιών με την Τουρκία (σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, αλλά ψωνίζουμε από το ίδιο μαγαζί) μας έκανε πρωταθλητές των πολεμικών εξοπλισμών, με αποτέλεσμα να είμαστε μια στρατιωτική “υπερδύναμη” για τα δεδομένα της Ευρώπης. Βέβαια δεν συνορεύουμε με το Λουξεμβούργο και το “επικίνδυνο” Βέλγιο. Και ναι ωραίες οι διαπιστώσεις. Τόσα χρόνια αν διοχετεύαμε τα κεφάλαια που δίναμε στα “όπλα” του θείου Σαμ, στα υποβρύχια που έγερναν από το Αμβούργο και το Κίελο, στα ελικόπτερα του θείου Πιέρ από το Τροκαντερό, αν είχαμε “ρίξει” αυτά τα χρήματα στην ριζική αναδιοργάνωση των διοικητικών δομών και τον εκσυγχρονισμό τους, στην εκπαίδευση και στην παραγωγή επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού, στην επιδότηση μικρών επιχειρήσεων, βιοτεχνιών, συνεταιρισμών, τώρα θα μιλάγαμε από άλλη βάση. Η Ευρώπη διάγει μια περίεργη περίοδο. Ο κόσμος διάγει μια περίεργη περίοδο. Και ο ρόλος της πολιτικής τάξης της χώρας αυτή την περίοδο θα έπρεπε να είναι η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ για το χειρότερο δυνατό σενάριο. Πολύ φοβάμαι όμως ότι δεν υπάρχει μια διαφορετική παιδεία για τη διακυβέρνηση. Μικροπολιτικοί ανταγωνισμοί για το ποιος θα κατέχει το κράτος, ποιός θα νέμεται το δημόσιο αγαθό, ποιός θα έχει “τα κουμάντα”. Όταν όμως “επιβραβεύεις” ανθρώπους που δεν πέτυχαν τίποτα στη ζωή τους, που δεν κατάφεραν το παραμικρό, παρά να παρασιτούν στο σβέρκο των υπολοίπων, τότε δεν ασκείς την πολιτική τέχνη, διαχείριση της μιζέριας κάνεις και κρύβεσαι πίσω από τις “απαιτήσεις των θεσμών” και πίσω από το “πρόβλημα της γραφειοκρατίας”.
Οι πραγματικοί πολιτικοί αντιλαμβάνονται την ιστορία ως πρόκληση.
Οι πολιτικάντηδες προκαλούν την ιστορική μας μνήμη.
ΥΓ. Να θυμηθώ το 2016 να κόψω τον νες-καφέ το πρωί.
*[1] Βλέπε σχετικά το εξαιρετικό άρθρο του Αλέξη Ξιφαρά “Οι πολιτικοί επίγονοι του Κικέρωνα και το Ευρωπαϊκό New Deal” που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Ανταίος”, Τεύχος Πρώτο, Ιούνιος-Ιούλιος 2015, σελ.59-84
**[2]”Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Πολιτικές Αλληλεγγύης” Όλγα Γιώτη-Παπαδάκη, εκδόσεις Κριτική, σελ. 208-218\
Νίκος Νικήτογλου , αποκλειστικά για το Νόστιμον ήμαρ