Σίμος Ανδρονίδης
«Σκέπτομαι τον Αρίωνα της Λέσβου, και την άρπα του, που ο θρύλος λέει ότι τον έσωσε ένα δελφίνι. Σκέπτομαι τις αλλοιώσεις, επίπεδες και αιχμηρές, τον τόνο και την ταλάντωση. Σκέπτομαι τον βαθύ ήχο, το δοξάρι να κυλάει ανάμεσα στ’ αρπέτζιο με μοναδική γέφυρα τη γέφυρα του βιολιού» (Ποίημα της Αμερικανίδας ποιήτριας Αλίσια Στόλινγκς για τον Κούρδο μουσικό Μπαρίς Γιαζγκί).
Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας που δημοσιοποιήθηκε στα μέσα της εβδομάδας, δίδει έμφαση στις συνθήκες κράτησης προσφύγων και μεταναστών στο χώρο-στρατόπεδο υποδοχής στη Μόρια της Λέσβου, αναφέροντας πως «σήμερα στη Μόρια της Λέσβου βρίσκονται 8.827 πρόσφυγες, ενώ ο καταυλισμός υποτίθεται ότι έχει μέγιστη χωρητικότητα 3.100 ανθρώπων»[1], στηλιτεύοντας παράλληλα και προσδιορίζοντας κοινωνιο-ανθρωπιστικά[2] τις συνθήκες κράτησης που επικρατούν στο συγκεκριμένο χώρο: τις μορφές σεξουαλικής-έμφυλης βίας (βιασμοί)[3], τα ψυχικά τραύματα που προκαλούνται σε ανήλικα παιδιά[4] συνεπεία των ασφυκτικών συνθηκών κράτησης, με την οργάνωση ‘Γιατροί χωρίς Σύνορα’ να κάνει λόγο για απόπειρες αυτοκτονίας (και αυτοτραυματισμού)[5] μεταξύ εφήβων, για επιλεκτική βωβότητα, για εφιάλτες και για κρίσεις πανικού, την στιγμή που στοιχειοθετούνται βίαιες επιθέσεις σε άτομα ΛΟΑΤΚΙ, η παρουσία εθνοτικών διαχωρισμών και εντάσεων εντός στρατοπέδου..
Η συγκρότηση του στρατοπέδου στη Μόρια και η προσίδια περιεχομενικότητα που προσλαμβάνει δύναται να συμπυκνώσει ειδολογικά τις εμπρόθετες πολιτικές ‘ασφαλειοποίησης’ τις ευρωπαϊκή ‘ζώνης’ που ακολουθούνται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φορτισμένης’ επωδυνότητας του, αναδεικνύει μία υπολογιστική, πολιτική διαχειρισιμότητα των προσφυγικών-μεταναστευτικών[6] υποκειμένων η οποία και ‘επι-κοινωνεί’ με την πολιτική της διαρκούς ‘αποτροπής’, εισόδου στην ευρωπαϊκή[7] καθημερινότητα, διαμορφώνοντας συνάμα τις προϋποθέσεις ανάδυσης και αποκρυστάλλωσης ενός τρόπου λειτουργίας και πρόσληψης της ανθρωπινότητας υπό το πρίσμα δόμησης της νέας κοινωνικής ‘στρατοπεδοποίησης’ του περιθωριακού, επισφαλούς και ‘μη-συμβολαιακού’ και έτερου πλήθους, στον υπερ-νεωτερικό 21ο αιώνα..
Το συγκεκριμένο πλήθος συντίθεται από ευδιάκριτες όσο και οριακές αμφισημίες, δύναται να ‘σωματικοποιήσει’ τις διαταραχές και την φραγή του συνόρου συνεπεία των πολιτικών μίας δημόσιας, ιδιωτικής και ελεγκτικής ‘τεχνο-ασφαλειοποίησης’, ζώντας εντός ενός χώρου όπου το ανθρώπινο εναλλάσσεται με την τυπικότητα απόδοσης των στοιχειωδέστερων προϋποθέσεων ύπαρξης που άπτονται της βιολογικής λειτουργίας (διατροφικά προϊόντα), στο σημείο όπου αίρονται οι διασφαλίσεις εκείνες που πέραν του τυπικού, προσιδιάζουν και συμβάλλουν στην ουσιαστικοποίηση, στην καθημερινή ουσιαστικοποίηση της λειτουργίας και της παρουσίας εντός στρατοπέδου, μία διαδικασία η οποία σχετίζεται με την άρθρωση ορθολογικών και αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης των ατόμων που διαβούν εντός στρατοπέδου..
Επρόκειτο, στη βάση του, για την πολιτική ενός «κοσμοπολιτισμού»[8], για να χρησιμοποιήσουμε και έναν όρο των Cheah και Robbins, ο οποίος «κοσμοπολιτισμός» καθίσταται ίδιον μίας οντολογίας μακράς και ‘μοναδικής’ διάρκειας, ‘ενσάρκωση’ του διαφορικού ‘Ευρωπαϊσμού’ που δομεί ‘νησίδες’ και χώρους εδαφοποίησης και απε-δαφοποίησης του ‘περιττού’ πληθυσμού, εγγράφοντας το πρόσημο του ‘παρένθετου Δικαίου’: εντός αλλά στο περιθώριο, στο μέσον της μη-επαφής και της δυνατότητας αποφυγής της ώσμωσης και της ‘επι-μόλυνσης’ από τον και τους ‘ιούς’ της ετερότητας..
Διαμέσου διαμόρφωσης στρατοπέδων όπως αυτό της Μόριας, διαμέσου σχεδίων και εκπόνησης στρατηγικών πλάνων για την εγκατάσταση προσφύγων και μεταναστών σε πλωτούς χώρους υποδοχής, η Ευρωπαϊκή κυβερνολογική επανεπινοεί τους όρους της βιο-πολιτικής[9] της σαφήνειας, αξιο-θεμελιώνεται στο κέντρο που δεν ‘χωρεί’ άλλους, κινούμενη προς την δεσπόζουσα της αξίωσης: στο χώρο του στρατοπέδου ευρίσκεται η καθημερινή δυνητικότητα της απέλασης, η ‘ανοικειότητα’ που δεν αναγνωρίζει παρά την ‘άγρια’ και εξωτική της κουλτούρα.
«Η πολιτική ορθολογικότητα που ο Φουκώ αποκαλεί «κυβερνητικότητα» (gouvernementalite), επισημαίνει η Αθηνά Αθανασίου, «αναφέρεται σε μια σύγχρονη τεχνολογία εξουσίας η οποία συνυφαίνεται ιστορικά με την πειθαρχία (αυτή την τεχνολογία εξουσίας που ασκείται στο σώμα μέσω μηχανισμών κατανομής στο χώρο και επιτήρησης) και επιχειρεί να ρυθμίσει τη ζωή και την κατανομή των πληθυσμών μέσω μηχανισμών στατιστικής, πολιτικής οικονομίας, ασφάλειας, ασφάλισης και διαχείρισης της διακινδύνευσης».[10]
Η ως άνω, με παραπομπή στη Φουκωϊκή αναλυτική προβληματική συστηματοποιείται στο στρατόπεδο της Μόριας, χώρος όπου επιτελείται η «πολιτική οικονομία» της ελληνικής-ευρωπαϊκής διαχείρισης, προσαρμογής και συσσώρευσης πλήθους, η ‘στατιστικοποίηση’ ενός εκάστου υπό την επωνυμία του πολεμικού Σύριου, η διαχείριση της «διακινδύνευσης» που θα συνιστούσε η καθημερινή κίνηση των ‘άλλων’ σωμάτων, η άρθρωση μίας θέσμισης πραγμολογικών ενορμήσεων, με το στρατόπεδο, εκεί όπου πλέον λαμβάνουν χώρα μεταξύ προσφύγων και μεταναστών ‘ιεραρχικοποιημένες’ προβολές και κατανομές, έμφυλες προσλήψεις του περίγυρου, αποτελεί συγχρονική ευρωπαϊκή ‘εντροπία’, εν μέσω της πολιτικής του ‘οικονομισμού’ της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ, η οποία και αποδίδει σημαντικότητα στη διαχείριση των κονδυλίων, στην θέσπιση επάλληλων και προσοδοφόρων δικτύων δι-επαφής με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), υπό το πλαίσιο ενός αριστερού αλληλέγγυου ανθρωπισμού που όμως στερείται ουσιαστικού περιεχομένου..
Δύναται να κάνουμε λόγο για μία εκκρεμή συνθήκη ζωής εντός χώρων που η Yael Navaro – Yashin, αποκαλεί «περιθωριακούς/εξαθλιωμένους χώρους» (abjected spaces), «που τοποθετούνται έξω από την αναγνωρισμένη επικράτεια του διεθνούς συστήματος και, παρ’ όλα αυτά, αποτελούν μια κρίσιμη όψη της «κανονικής» διεθνούς τάξης πραγμάτων»[11], «εξαθλιωμένοι χώροι»[12] της γλωσσικής βουής του πλήθους, αυτών των «φτωχότερων των φτωχών»,[13] όπως ονομάζει τους μετανάστες ο Μάριος Εμμανουηλίδης..
Πάνω στην ευρύτητα της συνάρθρωσης της υπόμνησης της οριακότητας και της διεύρυνσης των όρων ‘ιατρικοποίησης’ της κρίσης στη Μόρια, τα εν-σώματα υποκείμενα[14] κινούνται[15] και αναφέρουν πέραν της ευτυχούς ‘τελετουργίας’ της πρόσφατης συνόδου κορυφής στο Ζάλτσμπουργκ της Αυστρίας, υπενθυμίζοντας και τις δυνατότητες που ενεργοποιούν τα δίκτυα ακτιβισμού και αναφοράς των τρεχουσών συνθηκών διαβίωσης στο σημείο πραγμάτωσης της ιστορίας..
Η Μόρια καθίσταται και λειτουργεί ως επώδυνη ‘οντοπολογία’, διαμεσολαβεί τις αντινομίες, τις πολιτικές αντινομίες της παροντικής εποχής, υπο-προσδιορίζει και τους όρους επιτέλεσης-δράσης της ‘κυβερνώσας’ Αριστεράς, προσιδιάζοντας προς την συγκρότηση μίας οριακής και μη-συμβαντικής ανθρωπινότητας, διαμέσου της οριοθέτησης ή της επινόησης του χωρικού και της χωρικότητας: η Μόρια, ‘ο τόπος σας’, η land των βιο-πολιτικών εγγραφών. Το στρατόπεδο ‘επι-κοινωνεί’ με τις εμπρόθετες επιθυμίες των υποκειμένων, τα οποία όπως αναφέρει με ενάργεια ο Μιχάλης Μητσός, «έχουν ονόματα, έχουν προσωπικότητες, έχουν ιστορία πίσω τους».[16] Τα προσφυγικά-μεταναστευτικά υποκείμενα διεκδικούν τον εύρος του ‘αξιοβίωτου βίου’.
[1] Βλέπε σχετικά, ‘Κινδυνεύει η ζωή ανθρώπων στη Μόρια’, In.gr, 19/09/2018, https://www.in.gr/2018/09/19/greece/kampanaki-diethnous-amnistias-metaferete-tous-prosfyges-stin-ipeirotiki-xora/.
[2] Ως πρώτο και σημαντικό βήμα εκτόνωσης της κατάστασης, η Διεθνής Αμνηστία, προτείνει την αποσυμφόρηση των νησιών και την μεταφορά προσφυγικών πληθυσμών (και των πλέον ευαίσθητων) σε δομές της ηπειρωτικής χώρας.
[3] Οι σχέσεις που αναπτύσσονται εντός στρατοπέδου, οι σχέσεις εξουσίας, σεξουαλικοποιούνται και εμφυλοποιούνται, με τον βιασμό (έχουν καταγραφεί περιστατικά βιασμού ανήλικων αγοριών), να συνιστά επιτόπια άσκηση εμπρόθετης βίας, να ασκείται επί ανήλικων παιδιών κτητικά. Στη Μόρια συντελείται η άρση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
[4] Τα παιδιά εγγράφουν την ιστορικότητα του στρατοπέδου και την καθημερινή του διαβίωση ως ιστορικότητα του τραύματος, ενός τραύματος που προκαλείται λόγω απώλειας και θανάτου, της αίσθησης και του πανικού του διά-κενου και μετέωρου μετά την φυγή και την διαπεραστική ‘προσφυγοποίηση’, ενός τραύματος που μεγεθύνεται λόγω των συνθηκών και των καταστάσεων διαβίωσης στη Μόρια (βλέπε την λειτουργία των βιασμών). Και το τραύμα δύναται να καταστεί, ως ιδιαίτερη και πρωτεϊκή ‘γραμμή άμυνας’, ως αίσθημα ‘εξέγερσης’, αυτοκτονικός ιδεασμός.
[5] Bλέπε σχετικά, «Μαύρη τρύπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα νησιά», Τhe Press Project, 19/09/2018, https://www.thepressproject.gr/article/134339.
[6] Προσδίδοντας οικονομικά χαρακτηριστικά στη μεταναστευτική κίνηση και συσχετίζοντας τις με περιοδικές οικονομικές κρίσεις (του πρωτόλειου ελληνικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού στα τέλη του 19ου και στις απαρχές του 20ου αιώνα), ο Κωστής Μοσκώφ αναφέρει πως «η διέξοδος της φυγής» αποτελεί την «πρώτη πανάρχαια ανταρσία έναντι του πεπρωμένου», του «πεπρωμένου» της κοινωνικής στασιμότητας και της οικονομικής πενίας, διαμεσολαβώντας την φυγή ως μαζική ‘κίνηση προς τα εμπρός’, ως σε πραγματικό χρόνο «ανταρσία» επί της ζωής ωσάν μοίρα (κοινωνική τελεολογία) και ‘ατυχή κατάληξη’. Βλέπε σχετικά, Μοσκώφ Κωστής, ‘Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης. Η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα’, Θεσσαλονίκη, 1979, σελ. 173.
[7] Η ευρωπαϊκή ετερο-κανονικότητα ομνύει και στην έλλειψη δυνατοτήτων υποδοχής και εγκατάστασης προσφύγων και μεταναστών, σε ένα κρίσιμο σημείο στρατοπεδικής ανα-κατασκευής της ελλαδικής επικράτειας.
[8] Βλέπε σχετικά, Cheah Peng & Robbins Bruce, ‘Cosmopolitics: Thinking and feeling beyond the Nation, Μινεάπολις: University of Minnesota Press, 1998.
[9] Η βιο-πολιτική εντός και διαμέσου των δικτύων της Μόριας, ασκείται και αναγνωρίζεται ‘μίκρο-φυσικά και σωματικά, με τις ρατσίζουσες σημάνσεις να εκδηλώνονται πάνω στον άξονα του ‘έλλογου’.
[10] Βλέπε σχετικά, Αθανασίου Αθηνά, ‘Διαβάσεις και εξαιρέσεις: Αντινομίες της διεθνικότητας στις παρυφές του κοσμοπολιτικού’, στο: Αθανασίου Αθηνά, (επιμ.), ‘Ζωή στο όριο. Δοκίμια για το σώμα, το φύλο και τη βιοπολιτική’, Εκδόσεις Εκκρεμές, Αθήνα, 2007, σελ. 281. Η έννοια της ‘κοσμοπολιτικής’ αποτελεί ουσιώδη άσκησης μίας ‘δυναμολογικής’ πολιτικής και αξίωσης συνολικής και ιστορικής αναπαράστασης του γίγνεσθαι. Σε αυτό το πλαίσιο, λειτουργεί ως ‘ιστορία’.
[11] Αναφέρεται στο: ‘Διαβάσεις και εξαιρέσεις: Αντινομίες της διεθνικότητας στις παρυφές του κοσμοπολιτικού…ό.π., σελ. 282.
[12] Η Μόρια εγγράφει το πρόσημο, εννοιολογικά και πολιτικά, του «εξαθλιωμένου χώρου» στην παροντικότητα, υπενθυμίζοντας πολιτικά συμβάντα έλευσης και διαχείρισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού πληθυσμού, τα ‘καθεστώτα συνοριακότητας’, την ίδια και καθημερινή της δυστοπία. Όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα ‘Τα Νέα’: «όπως καταγγέλλουν μέλη των μη κυβερνητικών οργανώσεων που βρίσκονται καθημερινά στο πεδίο, ούτε τα ελάχιστα που ορίζει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δεν τηρούνται, δηλαδή σε κάθε άτομο να αναλογεί χώρος 3,5 τετραγωνικών μέτρων, διαθέσιμη ποσότητα νερού την ημέρα 5-7 λίτρων, με αυξητική τάση στα 20 λίτρα, και μία τουαλέτα για 20 άτομα- και σε έκτακτες καταστάσεις μία τουαλέτα για 50 άτομα». Βλέπε σχετικά, Σαλτού Εύη, ‘Διεθνής διασυρμός για τις συνθήκες στη Μόρια’, Εφημερίδα ‘Τα Νέα’, 24/09/2018, σελ. 8-9.
[13] Βλέπε σχετικά, Εμμανουηλίδης Μάριος, ‘Οικονομία και κρίση της νεοφιλελεύθερης κυβερνολογικής. Η στρατηγική λειτουργία του ρατσιστικού συστήματος, στο: Εμμανουηλίδης Μάριος & Κουκουτσάκη Αφροδίτη, (επιμ.), ‘Χρυσή Αυγή και στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης’, Πρόλογος: Ψαρράς Δημήτρης, Εκδόσεις Futura, Αθήνα, 2013, σελ. 91.
[14] Πέραν των προσλήψεων μίας στατικής και εν πολλοίς μηχανικής ‘θυματοποίησης’ τους, τα προσφυγικά-μεταναστευτικά υποκείμενα δρουν και αναφέρουν τις ίδιες συνθήκες κράτησης τους, την εντατική αναπαραγωγή της τραγικής επωδυνότητας εντός στρατοπέδου, στους χώρους και στα δίκτυα λειτουργίας του, πέραν αυτού που η Αθηνά Αθανασίου ορίζει ως μία «ηθική οικονομία της υποχρεωτικής τρωτότητας (που ευνοείται επί των λόγων «με πολιτικά αιτήματα και διεκδικήσεις», και συμπόνιας» που «επιστρατεύεται ως ρυθμιστική νόρμα ενός πατερναλιστικού και αισθησιακού φιλελεύθερου ανθρωπισμού». Βλέπε σχετικά, Αθανασίου Αθηνά & Μπάτλερ Τζούντιθ, ‘Απ-αλλοτρίωση. Η επιτελεστικότητα στο πολιτικό’, Μετάφραση: Κιουπκιολής Αλέξανδρος, Εκδόσεις Τόπος, Αθήνα, 2016, σελ. 166.
[15] Τα υποκείμενα κινούνται και διαπερνούν, φέρουν το βάθος και την εντατικότητα του δικού τους πράττειν. «Η αμφίλογη συνάφεια της διάβασης με την καθήλωση- της διαπερατότητας με τη θεαματοποίηση και τη γραφειοκρατική διαχείριση της ανθρώπινης οδύνης – βρίσκεται στην καρδιά αυτού του φαινομένου που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «βιοπολιτικό ανθρωπισμό». Βλέπε σχετικά, Αθανασίου Αθηνά, ‘Διαβάσεις και εξαιρέσεις: Αντινομίες της διεθνικότητας στις παρυφές του κοσμοπολιτικού…ό.π., σελ. 282.
[16] Βλέπε σχετικά, Μητσός Μιχάλης, ‘Βιολιστής στη θάλασσα’, Εφημερίδα ‘Τα Νέα’, 27/09/2018. Το άρθρο αναφέρεται στην περίπτωση του Κούρδου πρόσφυγα και μουσικού Μπαρίς Γιαγκζί ο οποίος πνίγηκε στο Αιγαίο Πέλαγος στις 24 Απριλίου 2017. Η κίνηση του ήταν η κίνηση της διαρκούς ‘ενόρασης’.