Από την Άννα-Μαρία Αρβανιτίδου
Η νόμιμη κατάληψη δημόσιων κτιρίων ξεκίνησε ως ένα κινηματικό φαινόμενο κατά τα τέλη του 16ου αιώνα σε Αγγλία, Ολλανδία και Γερμανία. Επρόκειτο για μια απελευθερωμένη για τα δεδομένα φιλοσοφική έκφραση που άγγιζε τα όρια της χίπικης αντίληψης σχετικά με τον τρόπο διαβίωσης και αντιμετώπισης της ζωής. Γύρω στα μέσα του επόμενου αιώνα το κινηματικό αυτό φαινόμενο πέρασε και στην Ισπανία ως μια έκφραση ενάντια σε οποιαδήποτε πολιτική και νομοθετική κίνηση που καταπατά το ανθρώπινο δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Η αδυναμία του νομοθετικού συστήματος να αντισταθεί στην κίνηση των απελευθερωμένων προασπιζόμενων της βασικής ιδιοκτησίας της στέγης έδειξε την ανευθυνότητα που μπορεί να διέπει το νομοθετικό σύστημα μιας χώρας που δεν φροντίζει να παρέχει και να προασπίζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Παρόλο που η συμπεριφορά των καταληψιών ήταν πολλές φορές παραβατική απέναντι στο τότε ισχύον Σύνταγμα το νομοθετικό σύστημα της Ισπανίας ήταν ανίκανο να αντιστασθεί μιας και η θέληση των ανθρώπων αυτών να βρεθούν ενάντια σε έναν κρατικό και νομοθετικό μηχανισμό που που αφήνει άστεγο και ανυπεράσπιστο ένα κομμάτι πολιτών ήταν πολύ μεγαλύτερη και πιο αποτελεσματική. Η κατάληψη δημόσιων κτιρίων από μια απλή ιδεολογική προσέγγιση που άγγιζε τα όρια του κοινοβίου έφτασε πολύ σύντομα να έχει και πολιτικές προεκτάσεις ακόμα και σε δύσκολα φιλελεύθερες κυβερνήσεις.
Η νομοθετική ανυπαρξία κι ανικανότητα του ισπανικού κράτους έφτασε σε σημείο που το 1995 εισάγει στον Ποινικό κώδικα το ζήτημα των καταλήψεων και χαρακτηρίζει το κίνημα ως σφετερισμό της ακίνητης περιουσίας και τιμωρείται με τρεις έως έξι μήνες φυλάκιση, εκτός αν το κτίριο το έχει παραχωρήσει ο ίδιος ο ιδιοκτήτης. Νομοθετικά, λοιπόν η κατάληψη ενός κτιρίου πρέπει να γίνει σε κτίριο που δεν αποτελεί ιδιωτική περιουσία ή ιδιωτική κατοικία κι ο δικαστής με τη σειρά του θα πρέπει να εξετάσει το ζήτημα της εγκληματικότητας που μπορεί προξενηθεί από την ομάδα που έκανε την κατάληψη. Τι σημαίνει όμως εγκληματικότητα για τον δικαστή και τι για τους καταληψίες; Η διαφορετική ερμηνεία του όρου είναι αυτή που εν τέλει προκαλεί το πρόβλημα μιας και ο δικαστής, στο όνομα της εξουσίας που φέρει, μπορεί να ερμηνεύσει ως «σοβαρές διαταραχές» ακόμα κι ασήμαντα ζητήματα που θα είχαν όλοι οι γείτονες μεταξύ τους. Στην περίπτωση όμως που η κατάληψη γίνει σε κάποια ιδιωτική κατοικία, η νομική κάλυψη που παρέχεται στον ιδιοκτήτη είναι τόσο αδύναμη και η διαδικασία διεκδίκησης της κατοικίας γίνεται μέσα από μια πολύ χρονοβόρα και κουραστική διαδικασία, που δεν μπορεί να δώσει μια ασφαλή λύση στον ιδιοκτήτη.
Από άλλη πλευρά η πολιτική πλευρά της Ισπανίας δεν προβλέπει κάποια διαδικασία που να θέτει τους καταληψίες υπό τον φόβο της έξωσης ή που να διώκει την κινηματική αυτή ενέργεια με αποτέλεσμα απλά να «χαιρετά» τον αγώνα των κινηματιών. Δεν υπάρχει καμία πολιτικο-νομοθετική μεταρρύθμιση που να θεσπίζει ως «παράνομες» τις καταλήψεις της χώρας σε σημείο που οι περισσότεροι κάτοικοι τις έχουν αποδεχθεί και δεν τις θεωρούν «επικίνδυνες», όπως ήθελαν οι κατά καιρούς κυβερνήσεις να προωθήσουν.
Η Μαδρίτη, ως πρωτεύουσα της Ισπανίας είναι ένας μικρός παράδεισος καταλήψεων όπου οι κάτοικοί της συμμετέχουν ενεργά σε διάφορες δραστηριότητες που οργανώνονται ακόμα και στην καθαριότητα τους και την προστασία τους. Γνωστή κατάληψη δημόσιου κτιρίου είναι η Casa de Tabacalera, ένα πρώην εργοστάσιο καπνού στο κέντρο της πόλης. Η Tabacalera είναι ένα νεοκλασικό κτίριο μεγάλου μεγέθους με καλλιτεχνικές δράσεις όπως προβολές ταινιών, μαθήματα χορού, εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής, συλλογικές κουζίνες, συναυλίες στον ανθισμένο κήπο της, εργαστήρια τέχνης και ψυχολογίας κλπ. Και ξεκίνησε τις δράσεις της το 2000. Το εβδομαδιαίο πρόγραμμά της περιλαμβάνει ακόμη συναντήσεις ψυχολογικής υποστήριξης σε όποιον το έχει ανάγκη, ποδηλατοδρομίες, μαθήματα κρουστών, μεταφράσεις κειμένων σε διάφορες γλώσσες ακόμη και συζητήσεις περί νομικών συμβουλών για διάφορα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που χρειάζεται ο οποιοσδήποτε. Όλα αυτά παρέχονται με άξονα την αλληλεγγύη και την αυτοδιάθεση εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων δίνοντας την αντίληψη στους πολίτες της Μαδρίτης πως η αλληλεγγύη είναι όπλο ενάντια σε οποιαδήποτε κυβερνητική και καπιταλιστική βάση που θέλει τον αδύναμο οικονομικά να χάνεται στο χάος της.
Στόχος τους είναι να προωθήσουν την ιδεολογία πως η γνώσει πρέπει να κινείται ελεύθερα και πως η συνεργατική και αυτοδιαχειριζόμενη δημιουργία αναπτύσσουν ανοιχτά πλαίσια σκέψης που οδηγούν σε σύγχρονες πρακτικές βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ανθρώπων και πως ο αυτο-σχηματισμός και η αυτοδιάθεση μπορεί να ενεργοποιήσει τους πολίτες ώστε να συμμετέχουν άμεσα κι ενεργά στα κοινά. Γι’ αυτό, λοιπόν κι οι δράσεις τους πέρα από καλλιτεχνικές προεκτάσεις είναι και κοινωνικές κάνοντας την ίδια την κατάληψη ένα σημείο συνάντησης και κοινωνικοποίησης των πολιτών. Το σημείο στο οποίο βρίσκεται (περιοχή Lavapies) χαρακτηρίζεται από την πολυπολιτισμικότητα του που κάνει το έργο της κατάληψης ακόμα πιο ενδιαφέρουσα στην προσπάθειά της να ενσωματώσει λαούς, πολιτισμούς κι έθνη στη σύγχρονη Μαδρίτη υπό τον άξονα της αλληλεγγύης.
Να σημειωθεί πως σε κάθε κατάληψη της Ισπανίας υπάρχουν ξεχωριστές δράσεις για τα παιδιά μαθαίνοντας μέσα από εκπαιδευτικά εργαστήρια και διαδραστικά παιχνίδια να αγαπούν τη ζωή και να θέτουν βασικό άξονα της ζωής τους την ανθρωπιστική παιδεία. Στην είσοδο τους θα βρείτε το οργανωμένο εβδομαδιαίο πρόγραμμα κι ένα ευχαριστήριο κείμενο που σεβαστήκατε τον χώρο και τους ανθρώπους του. Ακόμα κι αν δεν καταφέρατε να αισθανθείτε οικεία με την έννοια της κατάληψης, σίγουρα μια σπιτική λεμονάδα που προσφέρει το αυτοδιαχειριζόμενο μπαρ και μια βόλτα στον κήπο θα σας ξεκουράσει και θα σας δώσει τη δυνατότητα να διαβάζετε κείμενα των καταληψιών ή να παρακολουθήσετε συζητήσεις στους διάφορους χώρους.
Οι κάτοικοι της περιοχής φαίνεται να σέβονται τον αυτοδιαχειριζόμενο και άκρως οργανωμένο χώρο της Tabacalera και να συμμετέχουν ενεργά σε διάφορες δράσεις, πράγμα που δίνει ζωή όχι μόνο την ίδια την κατάληψη αλλά και στην ίδια τους περιοχή. Ενάντια σε οποιαδήποτε κοινωνική ανισότητα και κλίμακα που διέπει τη φιλελεύθερη κυβέρνηση της Ισπανίας, οι κάτοικοί της απαντούν με αλληλεγγύη και αυτοδιάθεση.
Πληροφορίες για την κατάληψη της Tabacalera θα βρείτε στο site https://latabacalera.net/
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον “Δρόμο”, τo Σάββατο 16.9.2017
