Άρθρο του Philippe Legrain
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών επινόησε ένα ευφυές – αν όχι και ανορθόδοξο – εφεδρικό σχέδιο για να διασφαλίσει ρευστότητα για την Ελληνική Οικονομία.
Ο Γιάννης Βαρουφάκης έχει ελάχιστους φίλους σε επίσημους κύκλους τις μέρες αυτές. Τον ειλικρινή και ντόμπρο πρώην υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας απεχθάνονταν οι πρώην ομόλογοί του στην Ευρωζώνη, των οποίων τη μετριότητα επισφράγισε με αντιπαραγωγικό τρόπο , γεγονός που έφερε, τελικά, αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά.
Από τότε που τον ”ξεφορτώθηκε” ο πρωθυπουργός του, Αλέξης Τσίπρας, και εκείνος επέκρινε τη συνθηκολόγηση που έκανε η Ελλάδα με τις κατάφωρα άδικες απαιτήσεις της Γερμανίας, οι πρώην συνάδελφοί του στον ΣΥΡΙΖΑ επίσης χάνουν την υπομονή τους μαζί του. Έτσι ο Βαρουφάκης γίνεται ο τέλειος αποδιοπομπαίος τράγος, κατηγορούμενος ότι επινόησε ένα τολμηρό σχέδιο διαφυγής στην περίπτωση που οι πιστωτές της Ελλάδας έκλειναν το τραπεζικό της σύστημα και διακόπτονταν οι διεθνείς οικονομικοί δεσμοί – πράγμα που ούτως ή άλλως τελικά έκαναν.
Ενώ το σχέδιο του Βαρουφάκη να δημιουργηθεί ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών βασισμένο στο φορολογικό μητρώο της χώρας ήταν σίγουρα ανορθόδοξο, ήταν και εντελώς κατανοητό. Μέχρι τις πρόσφατες αποκαλύψεις, ο Βαρουφάκης δεχόταν κριτική επειδή αντιστεκόταν στους πιστωτές της Ελλάδας στην Ευρωζώνη χωρίς να έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο Β, στην περίπτωση που αποτύγχαναν οι διαπραγματεύσεις. Όπως πολλοί ειδικοί και σχολιαστές συμβούλευαν, συμπεριλαμβανομένου και εμού, η ελληνική κυβέρνηση χρειαζόταν να προετοιμαστεί για ένα παράλληλο νόμισμα, ώστε να παρέχει ρευστότητα στην οικονομία στην περίπτωση που οι αρχές της ευρωζώνης έκλειναν τις «στρόφιγγες». Με τον τρόπο αυτό, θα μπορούσε η Ελλάδα να απειλήσει πειστικά πως θα αθετήσει την πληρωμή των χρεών της ενώ θα παρέμενε στην ευρωζώνη – και έτσι, θα ήλπιζε να πείσει τους πιστωτές της να προσφέρουν την ελάφρυνση από το χρέος που απεγνωσμένα θα χρειαζόταν για να επανέλθει η υφεσιακή Ελληνική οικονομία.
Ωστόσο, τώρα που αποδεικνύεται ότι πράγματι είχε σχέδιο Β, ο Βαρουφάκης πάλι δέχεται εκ νέου επίθεση. Ορισμένοι ασκούν κριτική για την υποτιθέμενη απερισκεψία και διπροσωπία της προετοιμασίας για ένα παράλληλο νόμισμα, που θα μπορούσε να είναι μια νέα δραχμή, με δεδομένη την επίσημη κυβερνητική δέσμευση για παραμονή στο ευρώ. Αλλά αυτή η σκέψη είναι δόλια.
Οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να προετοιμάζονται για όλα τα ενδεχόμενα. Η Τράπεζα της Αγγλίας ορθώς προετοιμάζεται για την πιθανότητα ενός Brexit, που μπορεί να συμβεί όσο και αν δεν είναι στην πολιτική της κυβέρνησης. Ας ελπίσουμε ότι το Whitehall (σ.σ. η Βρετανική Βουλή των Λόρδων) έχει εκπονήσει κάποιο σχέδιο σε περίπτωση πυρηνικού ολέθρου ή μιας καταστροφικής επιδημίας. Ο Βαρουφάκης ήταν απολύτως σωστός προετοιμαζόμενος για το πώς θα μπορούσε να χειριστεί ένα αποτέλεσμα, που δεν ήταν απλώς δυνατόν, αλλά πολύ πιθανό να υπάρξει.
Άλλοι ενίστανται ότι το σχέδιο δεν θα δούλευε. Μα γιατί όχι? Κατ’ αρχήν, η ιδέα της εφαρμογής ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών που εμπλέκει τους ΑΦΜ των πολιτών είναι μεγαλοφυής. Αφού η αξία του παράλληλου νομίσματος θα προέκυπτε από το γεγονός ότι η Ελληνική κυβέρνηση θα το δεχόταν σαν πληρωμή για ληξιπρόθεσμους, τωρινούς και μελλοντικούς φόρους, τότε βγάζει νόημα. Δεδομένου ότι παίρνει χρόνο για να εκτυπώσεις και να μοιράσεις γραμμάτια τράπεζας, το να αρχίσεις από ένα καθαρά ηλεκτρονικό σύστημα,θα ήταν επίσης ωφέλιμο.
Ίσως η μεγαλύτερη ένσταση είναι ότι το χακάρισμα (του λογισμικού) φορολογικού συστήματος είναι παράνομο. Δεν είμαι ειδικός στους Ελληνικούς Νόμους – και αμφιβάλλω πως είναι όλοι οι ξένοι σχολιαστές που ασχολούνται με το θέμα. Αλλά αν ο Τσίπρας είχε αποφασίσει να προχωρήσει με το σχέδιο αυτό μετά το ΟΧΙ των Ελλήνων στο δημοψήφισμα, θα μπορούσε σίγουρα να λάβει την έγκριση της Βουλής – ή να επικαλεστεί περίπτωση ανωτέρας βίας.
Εν τέλει, δεν υπάρχουν και πολύ χειρότερες περιπτώσεις εθνικής ανάγκης από εκείνες όπου οι ίδιοι οι πιστωτές απειλούν να ανατινάξουν το τραπεζικό σύστημα και, μαζί με αυτό, τις αποταμιεύσεις του λαού και το κεφάλαιο εργασίας των μικρών επιχειρήσεων.
Αυτό στο οποίο ενίστανται οι κριτικές είναι ο κρυφός σχεδιασμός ενός τέτοιου σχεδίου. Αλλά οι απελπισμένες στιγμές απαιτούν απελπισμένα μέτρα.
Έναν αιώνα πριν, η Βρετανική αυτοκρατορία διαχειριζόταν τις τελωνειακές υπηρεσίες της Κίνας, συλλέγοντας φόρους που βοήθησαν να εξυπηρετηθούν τα ξένα χρέη της χώρας. Αυτός ο ημί– αποικιοκρατικός διακανονισμός άδικης εκμετάλλευσης, που έληξε μόνο μετά την επανάσταση της Κίνας το 1949, είναι πηγή δυσαρέσκειας ακόμα και σήμερα.
Η Ελλάδα είναι σε παρόμοια κατάσταση. Η γενική γραμματεία δημοσίων εσόδων στο υπουργείο οικονομικών «ελέγχεται ευθέως και πλήρως από την τρόικα» – οι θεσμοί εκπροσωπούν τους πιστωτές – σύμφωνα με τον Βαρουφάκη.
Όπως στην περίπτωση της Κίνας, η επίσημη δικαιολογία είναι ότι οι ξένοι μπορούν καλύτερα να διασφαλίσουν την αποτελεσματική συλλογή των φορολογικών εσόδων. Το πιο σημαντικό είναι ότι δίνει στις κυβερνήσεις της ευρωζώνης τον έλεγχο σημαντικών πτυχών του Ελληνικού φορολογικού συστήματος – και συνεπώς,όλο το οικονομικό του πεπρωμένο.
Σε τέτοιες συνθήκες, είναι κατανοητό ότι ο Βαρουφάκης, φαινομενικά με την έγκριση του Τσίπρα, κράτησε μυστικό το σχέδιό του και έκανε παρακάμψεις, όπου χρειαζόταν.
Το να χακάρεις το φορολογικό σύστημα, παρόλο που είναι βαθύτατα λυπηρό, είναι σύμμετρο και δικαιολογημένο. Ο Βαρουφάκης δεν σχεδίαζε δα καμιά επανάσταση στα κρυφά.
*O Philippe Legrain γράφει για θέματα παγκόσμιας και ευρωπαϊκής πολιτικής οικονομίας. Ήταν οικονομικός σύμβουλος του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μέχρι το Φεβρουάριο του 2014, ενώ το πιό πρόσφατο βιβλίο του είναι το «Ευρωπαϊκή Άνοιξη: Γιατί Οικονομίες και Πολιτική μας έχουν τα χάλια τους – και πώς να τα διορθώσουμε»
Μετάφραση επιμέλεια κειμένου: Συντακτική ομάδα N.