Από την Βασιλική Μαμαλούκου
“Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν.”
Μάγια Αγγέλου
Πριν δύο περίπου χρόνια η April Reign, πρώην δικηγόρος, και νυν αρχισυντάκτρια του broadwayblack.com (ιστότοπος αφιερωμένος αποκλειστικά -όπως υπαινίσσεται ο τίτλος-στο ταλέντο μαύρων ηθοποιών) ξεκίνησε ως hashtag το #OscarsSoWhite για να διαμαρτυρηθεί για το μονοπώλιο στις υποψηφιότητες λευκών ηθοποιών του Hollywood, ή μάλλον για την επιδεικτική αγνόηση των μαύρων ηθοποιών από τις υποψηφιότητες, τάση που φέτος φαίνεται να καταρρίπτεται.
Αν και η ουσία μάλλον δεν βρίσκεται στα Oscar αλλά πίσω από τις κάμερες. Εκεί που την εντόπισε ο σκηνοθέτης Σπάικ Λι: «Η πραγματική μάχη είναι στα διευθυντικά γραφεία των χολιγουντιανών στούντιο και των τηλεοπτικών δικτύων. Εκεί οι “φρουροί των πυλών” αποφασίζουν τι θα γυριστεί και τι θα πεταχτεί στον κάλαθο. Αυτό έχει σημασία, ποιοι παίρνουν τις αποφάσεις και μπορούν να δώσουν το πράσινο φως».
Συνήθως οι ταινίες με μαύρους, που κατορθώνουν να φθάσουν ως τις τελικές υποψηφιότητες, είναι κλισέ ταινίες που μιλάνε με απολογητική διάθεση για την ενοχή των λευκών Αμερικάνων για τα εγκλήματά τους επί εκατοντάδες χρόνια στους κατοίκους της μαύρης ηπείρου, όπως η ταινία «12 χρόνια σκλάβος», γυρισμένη όμως από λευκό σκηνοθέτη ή παλιότερα το 1990 αν θυμηθούμε το Glory, στο οποίο συγκίνησε τόσο η ερμηνεία του Ντένζελ Ουάσινγκτον ως Trip, ενός δραπέτη σκλάβου κατά την εποχή του Αμερικάνικου εμφυλίου, που κέρδισε το Oscar ερμηνείας.Ο Ουάσινγκτον είναι και φέτος υποψήφιος για το δράμα Fences.
Φέτος, η 89η τελετή των βραβείων OSCAR® που φέτος θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου με οικοδεσπότη τον Τζίμι Κίμελ, φέρει μια αξιοσημείωτη πρωτιά όσον αφορά τη Αφροαμερικανική κοινότητα: στην κατηγορία των ντοκιμαντέρ για πρώτη φορά έχουμε υποψήφια τέσσερα φιλμ που είτε είναι γυρισμένα από μαύρους σκηνοθέτες είτε αφορούν τους μαύρους και τα δικαιώματά τους(13th, I Am Not Your Negro, Life, Animated & OJ Made In America)
Η δουλεία, ο Αμερικανικός Εμφύλιος πόλεμος, οι φυλετικές διακρίσεις και οι αγώνες για τα δικαιώματα των μαύρων, είναι από πάντα αγαπημένα θέματα της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, μιας και ο ρατσισμός από τη στιγμή που γεννήθηκε ως και σήμερα ζει και βασιλεύει. Μην ξεχνάμε την ταινία του Γκρίφιθ «Η Γέννηση ενός Έθνους» του 1915 που μνημονεύεται ως ένα από τα αριστουργήματα του βωβού κινηματογράφου, το οποίο προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις και αρνητική κριτική, λόγω του τρόπου που παρουσίαζε την περιβόητη Ku Klux Klan -σχεδόν δικαιολογώντας τη δράση της. Μόλις πρόσφατα απεβίωσε ο ηγέτης της Frank Ancona και τι τραγική ειρωνεία τον δολοφόνησε η γυναίκα του μέσα στο ίδιο του το σπίτι…
Όλα κρίνονται με φίλτρο τη ράτσα. Ετυμολογικά άλλωστε και ο ρατσισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη razza , δηλαδή φυλή. Μολονότι στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια συντελείται μια κατακλυσμιαία αλλαγή φυλών, η διάκριση λευκός-μαύρος συντηρείται αλλά και προκαλεί συγκρούσεις και αντιδράσεις. Το Hollywood δεν έμεινε έξω από αυτό. Στη Αμερική, όμως, των «ίσων ευκαιριών» δυστυχώς τα τραύματα είναι ακόμη ανοιχτά στη συνείδηση του μέσου Αμερικανού, που ακόμη και σήμερα αδυνατεί να παραδεχθεί τα απίστευτα εγκλήματα της φυλής τους κατά των μαύρων. Μην μας παραπλανεί η δήθεν υπερασπιση των μαύρων από μεγάλα ονόματα της χολιγουντιανής βιομηχανίας. Πάντα ο μαύρος αντιμετωπιζόταν περιθωριακά ή αρνητικά φορτισμένα, ακόμα και οι ρόλοι στην διάρκεια του βωβού και στα πρώτα χρόνια του ομιλούντα κινηματογράφου. Τα πράγματα άρχισαν δειλά να αλλάζουν στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, όταν ο αγώνας για τα δικαιώματα των μαύρων μεγάλωσε και το Χόλιγουντ συνειδητοποίησε ότι το μαύρο κοινό ήταν ένα πολύ μεγάλο target group για το αγνοούν…
Ένα από τα υποψήφια ντοκιμαντέρ που αν και δεν είναι το φαβορί για το Oscar πιστεύω ότι μπορεί να κάνει την έκπληξη, είναι το I am not your negro, του Αϊτινού σκηνοθέτη Ραούλ Πεκ (ακριβώς το negro ως λέξη αποδίδει την μειωτική διάθεση απέναντι στους έγχρωμους)εξερευνά το πάντα επίκαιρο ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων στην Αμερική, μέσα από το ανολοκλήρωτο (λόγω θανάτου του το 1987) βιβλίο του αφροαμερικανού συγγραφέα Τζέιμς Μπάλντουιν (1924-1987)«Remember This House». Ο Μπάλντουιν, ένας από τους πιο σπουδαίους αμερικανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα που στιγμάτισε με σαφήνεια και καθαρότητα τον αμερικανικό . Από μικρός ένοιωθε τις επιπτώσεις του να είναι κάποιος «νέγρος» και όσο μεγάλωνε το αντιλαμβανόταν ακόμη περισσότερο, νοιώθοντας τον ρατσισμό στο πετσί του.
Το βιβλίο που βασίζεται η ταινία ο Μπάλντουιν είχε αρχίσει να το γράφει το 1979, επηρεασμένος από τις διαδοχικές δολοφονίες των φίλων του Medgar Evers, Malcolm X και Martin Luther King.
Στα social media οι ανά τον κόσμο θεατές του ντοκιμαντέρ ήδη μιλούν για ένα φιλμ –αριστούργημα που θα αλλάξει επιτακτικά τον τρόπο που βλέπουμε και θα διασαφηνίσει διαστρεβλωμένες όψεις της Αλήθειας. Εμείς ή οι Άλλοι. Σ’αυτό το δίπτυχο βασίζεται όλη η ενοχή της ράτσας . Η ιστορία της «ράτσας» δεν είναι ιστορία του παρελθόντος. Δυστυχώς δεν μπορεί να υπάρχει καπιταλισμός χωρίς ρατσισμό. Οι άνθρωποι για τον Μπάλντουιν είναι παγιδευμένοι και επαναπαυόμενοι στην ιστορία και τα μυθεύματά της. Το I am not your negro είναι ένα ντοκιμαντέρ που αντικαθιστά κάθε Μύθο με ντοκουμέντα και τεκμήρια. Όχι με μελοδραματισμούς.Η φωνή του Μπάλντουιν ακούγεται καθαρά, με τη σιγουριά εκείνου που δεν έχει τίποτα να φοβηθεί ή να χάσει ,θεριεύοντας την τρεμάμενη φωνή κάθε αδύναμου ή φοβισμένου θύματος αυτού του ατέρμονου κυνηγιού της Διαφορετικότητας. Άλλωστε όπως φώναζε ο Malcolm X, ο “Μαύρος Σπάρτακος”, όπως τον έχει αποκαλέσει η γαλλική Le Monde, ο κυνηγημένος σε όλη του τη ζωή από την Κου Κλουξ Κλαν,και δολοφονημένος μπροστά στα τρομοκρατημένα μάτια των οπαδών του από τρία ένοπλα μέλη του “Έθνους του Ισλάμ” στις 21 Φεβρουαρίου του 1965 στη Νέα Υόρκη, «Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που το προετοιμάζουν σήμερα»…
Η ταινία I am Not Your Negro θα κυκλοφορήσει προσεχώς και στις ελληνικές αίθουσες από την Ama Films.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 24.2.2017
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
