Η εργασία απελευθερώνει(!)…

Του Δημήτρη Κούλαλη

ΕΛΛΟΓΑ ΠΑΡΑΛΟΓΑ

Στον Τ.

Ήταν πρωτομαγιά του 1886, στο Σικάγο, ημέρα της μεγάλης απεργίας, όταν χιλιάδες κόσμου διαδήλωναν στους δρόμους με αίτημα την καθιέρωση της 8ωρης εργάσιμης μέρας. Εκείνη την εποχή, ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος στα εργοστάσια και τους άλλους παραγωγικούς τομείς ήταν 10, 11, ακόμη και 14 ώρες. Η απεργία συνεχίστηκε δυναμικά και τις επόμενες μέρες. Η κατάληξή της; Βάφτηκε στο αίμα. Η αστυνομία, έπειτα από αίτημα των εργοδοτών, κατέστειλε βίαια τις κινητοποιήσεις των εργατών. Οκτώ από τους πρωτεργάτες της απεργίας, συνελήφθησαν και δικάστηκαν σε δίκη- παρωδία με την κατηγορία της ευθύνης για τη συμμετοχή τους στην (προβοκατόρικη) βομβιστική επίθεση που σημειώθηκε σε μια από τις εργατικές συγκεντρώσεις. Οι Πάρσονς, Σπάις, Φίσερ και Έγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη στις 11 Νοεμβρίου 1887. Ο Λιγκ βρέθηκε νεκρός στο κελί του, ενώ οι υπόλοιποι, Νιμπ, Σουάμπ και Φίλντεν, καταδικάστηκαν σε πολλά χρόνια καταναγκαστικά έργα…

Αυτή δεν είναι μια ιστορία βγαλμένη από τ’ ανήλιαγα υπόγεια της σκέψης μερικών δογματικών που αρνούνται να πιστέψουν ότι έχασαν. Δεν είναι μια προσπάθεια ηρωοποίησης και υποκριτικής θυματοποίησης. Είναι άλλη μια απόδειξη ότι το οκτάωρο και εν γένει όλα τα εργατικά κεκτημένα κατακτήθηκαν με αίμα. Κατακτήθηκαν με το αίμα ανθρώπων που διεκδίκησαν με κάθε μέσο, πληρώνοντας βαρύ τίμημα, το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή καθημερινότητα μακριά από το μυκηθμό απογοήτευσης που γεννά η φτώχεια, η η ανασφάλεια, η υποαπασχόληση, οι εξοντωτικοί ρυθμοί εργασίας με τους μισθούς πείνας, η ανεργία…

Όμως, σήμερα, 131 χρόνια από την Πρωτομαγιά του Σικάγου, ποια η θέση των εργατών, ποια η εργασιακή καθημερινότητα που βιώνει ο κόσμος του μεροκάματου;

***

«Ολοένα και μικρότερο μερίδιο του εθνικού εισοδήματος αντιπροσωπεύουν τα εισοδήματα των εργαζομένων τις τελευταίες δεκαετίες στις ανεπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η μείωση των μεσαίων εισοδημάτων και παράλληλα η διεύρυνση της ανισότητας». Σε αυτή τη διαπίστωση καταλήγει το ΔΝΤ, το οποίο σε Έκθεσή του για την παγκόσμια οικονομία το 2017 αποδίδει αυτή την αρνητική εξέλιξη αφενός στη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο και αφετέρου στην παγκοσμιοποίηση και στις αλλαγές στον καταμερισμό εργασίας που αυτή έχει επιφέρει.

Στις ανεπτυγμένες οικονομίες η εξέλιξη άρχισε να καταγράφεται από τη δεκαετία του 1980, με το ποσοστό των μισθών επί του ΑΕΠ να φτάνει στο χαμηλότερο επίπεδό του ακριβώς πριν από το «Κραχ» του 2008. Έκτοτε, όχι μόνο δεν έχει ανακάμψει, αλλά σήμερα βρίσκεται σχεδόν 4% χαμηλότερα από το αντίστοιχο του 1970. Η πτωτική πορεία είναι παρεμφερής τόσο στις αναδυόμενες αγορές όσο και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με αφετηρία τις αρχές της δεκαετίας του 1990.  Παραδόξως (; ),  η μείωση των εισοδημάτων των εργαζομένων είναι μεγαλύτερη στις ισχυρότερες από τις οικονομίες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Στην Κίνα, για παράδειγμα, όπου υπάρχουν καταγεγραμμένες 32 εκατομμύρια ιδιωτικές επιχειρήσεις, τα μεταφορικά μονοπώλιά της διακινούν το 67% του συνόλου των εμπορευματοκιβωτίων παγκοσμίως, ενώ το σύνολο των κινεζικών επενδύσεων στις ΗΠΑ μόνο το 2016 ξεπέρασε τα $50 δισ., κατέχοντας μέρος του αμερικανικού δημόσιου χρέους σε ομόλογα ύψους άνω των $1,3 τρισ., μολονότι τις τελευταίες δύο δεκαετίες επήλθε δραστική μείωση της φτώχειας, το ποσοστό των εισοδημάτων των εργαζομένων επί του ΑΕΠ έχει μειωθεί σχεδόν κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες.

Συγκεκριμένα, οι μισθοί των εργαζομένων κυμαίνονται μεταξύ 300-400 ευρώ, με τάσεις μείωσης λόγω της αναπτυξιακής επιβράδυνσης  σε μια κοινωνία στην οποία το κόστος ζωής ολοένα και αυξάνεται.

Το ΔΝΤ καταγράφει, παράλληλα, τη διεύρυνση της ανισότητας μεταξύ διαφορετικών εισοδηματικών κατηγοριών, εν μέρει εξαιτίας της χαμηλής αύξησης της παραγωγικότητας. Μάλιστα τονίζει ότι οι χαμηλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση των εισοδημάτων τους, επειδή περιορίστηκαν σημαντικά τα επαγγέλματα μεσαίας εξειδίκευσης και μεσαίου εισοδήματος. Κάτι απόλυτα λογικό αν προσμετρήσει κανείς το γεγονός ότι η «συγκέντρωση κεφαλαίου στα χέρια επιχειρηματιών έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω διεύρυνση της εισοδηματικής ανισότητας».

Οι σαρκοβόροι γύπες του Ταμείου επισημαίνουν ακόμη τις μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα στους ρυθμούς ανάπτυξης διαφορετικών χωρών. Την ίδια στιγμή, όμως, υπεραμύνονται της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου που «έχει συνεισφέρει σημαντικά στην παγκόσμια ανάπτυξη και στην αύξηση της ευημερίας». Ωστόσο, μιας και η όξυνση των ανισοτήτων είναι οφθαλμοφανής, αναγνωρίζουν  πως «σε ορισμένες ανεπτυγμένες οικονομίες  έχουν χαθεί και εξακολουθούν να χάνονται πολλές θέσεις εργασίας εξαιτίας αφενός του αυτοματισμού και αφετέρου της μεταφοράς τμημάτων της παραγωγής σε χώρες χαμηλού κόστους».

Όσον αφορά το πρώτο, είναι θεμιτό να υπενθυμίσουμε ότι, σύμφωνα με το πόρισμα της Έκθεσης που δημοσιοποιήθηκε μετά την περσινή διάσκεψη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (ΠΟΦ) στο Νταβός της Ελβετίας, με τίτλο «The future of jobs: employment, skills and work strategy for the fourth Industrial Revolution», η «4η Βιομηχανική Επανάσταση», όπως βάφτισαν την πλήρη είσοδο της ρομποτικής στην παραγωγική διαδικασία, θα έχει ως αποτέλεσμα να χαθούν σε βάθος δεκαπενταετίας ως πλεονασματικές περίπου 5 εκατ. θέσεις εργασίας.

Για το λόγο αυτό ο Κλάους Σβαμπ, ιδρυτής και πρόεδρος του ΠΟΦ , επέστησε την προσοχή στους «ισχυρούς» συνομιλητές του λέγοντας πως «χωρίς επείγουσα και στοχευμένη δράση σήμερα για τη διαχείριση της κοντινής αυτής μετάβασης (…) οι κυβερνήσεις θα (…) αντιμετωπίσουν αυξανόμενη ανεργία και ανισότητες».

***

Πριν λίγο καιρό, η έρευνα του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας με τίτλο: «Δεύτερη Ευρωπαϊκή Έρευνα για την Ποιότητα Ζωής», η οποία εξέτασε τη σχέση εργασίας- οικογένειας, διαπίστωσε ότι «η δυσαρέσκεια που νιώθουν οι Ευρωπαίοι, επειδή αφιερώνουν λίγο χρόνο στις οικογένειές τους, είναι πολύ μεγαλύτερη από τη δυσαρέσκεια που τους δημιουργεί η ανάγκη για επιπλέον εργάσιμο χρόνο».

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, αντί η οικογενειακή ζωή των εργαζομένων να διευκολύνεται μέσα από τις συνθήκες απασχόλησης, εκείνο που συμβαίνει είναι η οικογενειακή ζωή να έχει προσαρμοσθεί στις απαιτήσεις της εργασίας. Στις βορειο-ευρωπαϊκές χώρες, η δυσαρέσκεια οφείλεται στο ότι δε διαθέτουν αρκετό χρόνο στην οικογένεια, ενώ, αντίθετα στις χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης, οι εργαζόμενοι καταγγέλλουν ότι η σχέση αυτή επηρεάζεται αρνητικά από την κόπωση που νιώθουν εξαιτίας των μη ικανοποιητικών συνθηκών εργασίας, αλλά και των πολλών ωρών εργασίας. Βέβαια, αν μείνει κανείς σ’ αυτή τη διαπίστωση, το πρώτο που θα συμπεράνει είναι ότι ευθύνεται ο χρόνος. Μόνο που ο χρόνος είναι ημερήσιος και μοιράζεται σε εργάσιμο και ελεύθερο…

Ωστόσο, για τους χρυσοκάνθαρους δυνάστες μας, ο χρόνος σημαίνει χρήμα. Κι όσο περισσότερος είναι ο αφιερωμένος στην εργασία χρόνος του εκμεταλλευόμενου τόσο μεγαλώνει το κέρδος για τον εκμεταλλευτή.

Τι επιπτώσεις όμως έχει αυτή η εξαντλητική διαδικασία για τον ανθρώπινο οργανισμό;  Μπορεί η υπερεργασία, τα επίμονα επαγγελματικά mails και τα μηνύματα στο κινητό ακόμη και μετά τη λήξη του ωραρίου, να απειλούν την υγεία, πνευματική και ψυχική, των μισθωτών;

Ο Κ. Μαρξ στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου» αναφέρει σχετικά: «Η αξία της εργατικής δύναμης, εξαιτίας της φθοράς της, μεγαλώνει όταν μεγαλώνει η διάρκεια της λειτουργίας της και μεγαλώνει σε μεγαλύτερη αναλογία από την αύξηση της διάρκειας της λειτουργίας της».  Για να συνεχίσει  παρακάτω λέγοντας: «με την παράταση της εργάσιμης ημέρας η κεφαλαιοκρατική παραγωγή, που είναι ουσιαστικά παραγωγή υπεραξίας, απορρόφηση υπερεργασίας, δεν προκαλεί απλώς το μαρασμό της ανθρώπινης εργατικής δύναμης, που της στερούν τους κανονικούς όρους της ηθικής και φυσικής ανάπτυξης και δραστηριότητάς της. Προκαλεί την πρόωρη εξάντληση και θανάτωση αυτής της ίδιας της εργατικής δύναμης. Παρατείνει για ένα ορισμένο διάστημα τον παραγωγικό χρόνο του εργάτη, συντομεύοντας το χρόνο της ζωής του».

Τον Γερμανό φιλόσοφο επιβεβαιώνει ο ψυχίατρος Μάζντα Αντιο, ο οποίος σχολίαζε πρόσφατα στην «Deutsche Welle» : «Η μόνιμη διαθεσιμότητα μέσω τηλεφώνου ή υπολογιστή ενός εργαζομένου, ακόμα κι όταν δεν βρίσκεται εν ώρα και εν τόπω εργασίας, συνιστά σοβαρό παράγοντα άγχους», (…) γενικεύει την αίσθηση της ψηφιοποίησης σχεδόν όλου του 24ώρου μας, ενώ συνδέεται και με την εμφάνιση ασθενειών, όπως η εξάντληση και η υπερκόπωση».

Για το λόγο αυτό, πάρθηκαν ορισμένα μέτρα. Τον περασμένο Ιανουάριο, φερειπείν, η Γαλλία ψήφισε νομοθεσία που απαγορεύει την αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων εκτός ωρών εργασίας από τους εργοδότες στους εργαζομένους. Ωστόσο, η ρύθμιση αφορά μόνο εταιρείες που απασχολούν περισσότερους από 50 εργαζομένους. Επιπλέον, στη Γερμανία και συγκεκριμένα στον τηλεπικοινωνιακό όμιλο Deutsche Telekom, ναι μεν απαγορεύθηκε η αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, μολοταύτα, η ρύθμιση αυτή αφορά μόνον τους μόνιμους υπαλλήλους. Όσοι έχουν σχέση ελεύθερης συνεργασίας με την Deutsche Telekom, πρέπει να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι, κάτι που δηλοί ότι  το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο επαρκεί μέχρι ενός ορίου. Γιατί, μπορεί να ορίζει ότι κανείς δεν υποχρεώνεται να εργάζεται πέραν των συμβατικών ωρών εργασίας, ωστόσο, πολλοί εργαζόμενοι υπό το φόβο πως μια άρνηση σε αυτήν την επικοινωνία πιθανώς να σημαίνει αυτόματα και την εκδίωξή τους, δεν διαμαρτύρονται, καταλήγει η Deutsche Welle.

Πρόκειται ουσιαστικά για ημίμετρα που τοποθετούν απλά το πρόβλημα κάτω από το χαλάκι. Και πώς να μην το κάνουν άλλωστε, όταν η ίδια η ΕΕ έχει προωθήσει, τουλάχιστον, την 65ωρη εβδομάδα εργασίας με ταυτόχρονη διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου σε ετήσια βάση, έτσι που συνολικά να φαίνεται ότι η βδομάδα δουλειάς δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο τις 48 ώρες; Πώς να μην το κάνουν όταν το τεχνοκρατικό ιερατείο των Βρυξελλών, αρχικά με την Οδηγία 93/104/ΕΚ και στην συνέχεια με την Οδηγία 2003/88/ΕΚ (Άρθρο 3), η οποία ισχύει μέχρι σήμερα, θεωρεί  ότι «τα κράτη µέλη θεσπίζουν τα αναγκαία μέτρα ώστε κάθε εργαζόμενος να διαθέτει, ανά εικοσιτετράωρο, περίοδο ανάπαυσης ελάχιστης διάρκειας ένδεκα συναπτών ωρών»;

Πώς να μην το κάνουν όταν, έπειτα από το σπάσιμο της χρηματοπιστωτικής «φούσκας» το 2008, προωθείται ακόμη εντονότερα η 6ήμερη εργάσιμη βδομάδα, δηλαδή οι 78 εργάσιμες ώρες/εβδομάδα ή η 7ήμερη, δηλαδή 91 ώρες/εβδομάδα; Πώς να μην το κάνουν όταν οι πέραν του 8ωρου ώρες ενός εργαζόμενου δεν πληρώνονται ως υπερωρία, ούτε καν ως υπερεργασία, αφού με τη διευθέτηση  δίνονται σε ρεπό ή σε άδειες;

Οι σχέσεις εργασίας που καταργούν το σταθερό ημερήσιο εργάσιμο χρόνο προωθούνται από την ΕΕ ήδη από τις αρχές  ’90. Στη συνέχεια, μέσω  της «Στρατηγικής της Λισαβόνας» και της στρατηγικής  «Ευρώπη – 2020»,  το δικαίωμα στην οκτάωρη εργασία δέχθηκε ανηλεή επίθεση με σκοπό, κυρίως, την εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των ευρωενωσιακών μονοπωλιακών ομίλων στο πλαίσιο των οξύτατων ανταγωνισμών της διεθνούς αγοράς.

Ακόμη, στην «Πράσινη Βίβλο», στο κεφάλαιο με τίτλο «Εκσυγχρονισμός της εργατικής νομοθεσίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα» που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή  το 2006,  περιλαμβανόταν η μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού Εργατικού Δικαίου, η προσαρμογή και η κωδικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας, αποσκοπώντας στην υλοποίηση των στόχων της «Στρατηγικής της Λισαβόνας» και της μετεξέλιξής της, της «Στρατηγικής Ευρώπη – 2020». Η «Πράσινη Βίβλος», δηλαδή, κωδικοποιούσε σε όλο τον πολιτικό χάρτη της ΕΕ την πλήρη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, την διάλυση του σταθερού ημερήσιου εργάσιμου χρόνου και την κατεδάφιση των κοινωνικών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.

Όσον αφορά την Ελλάδα, αρκεί, αρχικά, να λεχθεί ότι  σε έρευνα που διενήργησε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ το 1996, σε δείγμα 1.046 εργαζομένων, σε Αθήνα και Πειραιά:

• Το 16% των απασχολουμένων είχε δεύτερη εργασία ή συνέχιζε να εργάζεται μετά το κανονικό ωράριο στην πρώτη του εργασία.
• Η πλειονότητα των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα διπλοαπασχολούνταν σε ποσοστό 11%, ενώ 1/3 εκπαιδευτικούς συνέχιζε να εργάζεται μετά το τυπικό του ωράριο ή έπιανε δεύτερη εργασία.
• Ο εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας ανερχόταν σε 46,7 ώρες κατά μέσο όρο. Οι αυτοαπασχολούμενοι εργάζονταν 55 ώρες, οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα 44,6 ώρες και οι μισθωτοί του Δημοσίου 39,3 ώρες.

Ακόμη, σύμφωνα με τα αποτελέσματα ερευνών του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ το 1997:

• Το 20% των εργαζομένων στην Ελλάδα πολυαπασχολούνταν κυρίως για οικονομικούς λόγους – καθώς το 63% των εργαζομένων αντιμετώπιζε με δυσκολίες τις ανάγκες του νοικοκυριού του, ενώ ιδιαίτερα στην κατώτερη εισοδηματική ομάδα το ποσοστό αυτό έφτανε περίπου το 83%- , κι έτσι οι εργαζόμενοι υποχρεώνονταν να εργάζονται κατά 89% περισσότερο χρόνο για να αποκτήσουν τα ίδια αγαθά με τον μέσο Ευρωπαίο συνάδελφό τους. Ενώ, ένα αντίστοιχο ποσοστό επιθυμούσε την προσφυγή στην πολυαπασχόληση σε δεδομένη ευκαιρία!

Προσθετικά, αξίζει να αναφερθεί ότι στην Ελλάδα της «ευμάρειας», τότε που δουλεύαμε λιγότερο και ζούσαμε «πολύ πάνω από τις δυνατότητές μας ως χώρα»* , ο καθηγητής, κ. Σάββας Ρομπόλης, σημείωνε: «Είμαστε η χώρα με τις περισσότερες ώρες εργασίας στην Ευρώπη».  Ενώ πρόσθετε ακόμη ότι «η ανεργία θα μπορούσε να δεχτεί γερό χτύπημα αν το αίτημα για 35 ώρες εργασίας γινόταν αποδεκτό ­ με συνολικότερη βέβαια αναπτυξιακή πολιτική. Το πιστεύετε ότι όταν συνοδεύουμε το αίτημα για 35ωρο με εκείνο για μείωση των υπερωριών, πολλοί εργαζόμενοι λένε ότι “χωρίς υπερωρίες δεν μπορούμε να ζήσουμε”; Σκεφτείτε ότι οι πραγματικοί μισθοί στη βιομηχανία είναι στο επίπεδο του 1982, ενώ οι μισθοί των μισθωτών αντιστοιχούν στο 65% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

«Επιπλέον η παραοικονομία και η διπλοαπασχόληση», σημείωνε ο επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕ κ. Πέτρος Λινάρδος – Ρυλμόν,  «οδηγούν σε καθήλωση της οικονομίας. Όσον αφορά την προσπάθεια των εργαζομένων να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, παρατηρείται πολλές φορές το φαινόμενο να δουλεύουν πολύ χωρίς να έχουν ανάλογα οικονομικά οφέλη».

Πρόκειται για συνειδητή επιλογή, προκειμένου να ενισχυθεί το οικογενειακό εισόδημα, θα ισχυριστούν κάποιοι.

Ας είναι. Ωστόσο, αφήνοντας για λίγο στην άκρη τον ραφιναρισμένο κυνισμό τους, ας απαντήσουν στο εξής απλό ερώτημα: Είναι ή δεν είναι παράλογο, στην Ελλάδα του «εκσυγχρονισμού», της «ανάπτυξης», στην ισχυρή Ελλάδα του Ευρώ, προ κρίσης δηλαδή, οι άνθρωποι να υπερεργάζονται προκειμένου να τα βγάλουν πέρα;…

***

Οι απολογητές του κεφαλαίου, πίσω από το πρόσχημα της συναίνεσης, ισχυρίζονται ότι η υπερεργασία είτε εντός του εργασιακού χώρου είτε εκτός, δεν είναι δυσμενής για τον εργαζόμενο.

Με τη ρήτρα αυτοεξαίρεσης (opt-out), φερειπείν,  που προβλέπεται στη Οδηγία 2003/88/ΕΚ (Άρθρο 22) για κάθε κράτος – μέλος που το επιθυμεί, το 78ωρο ως εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας γίνεται κανόνας για τους εργαζομένους που δηλώνουν τη συναίνεσή τους στον εργοδότη, πάντα, βέβαια, κάτω από τον βούρδουλα της απόλυσης και το άφατο σκοτάδι της ανεργίας.

Τη δυνατότητα αυτή εκμεταλλεύτηκε πρώτη απ’ όλους η Μ. Βρετανία, ήδη με την πρώτη Οδηγία 93/104/ΕΚ για να την ακολουθήσουν η Δανία, η Πορτογαλία και τα περισσότερα από τα νέα κράτη – μέλη. Το 8ωρο και το 48ωρο έχουν ήδη αρχίσει να καταργούνται από τις εθνικές νομοθεσίες των κρατών – μελών εδώ και 14 χρόνια, υλοποιώντας έτσι μια από τις βασικές αξιώσεις των κεφαλαιούχων για  τη διαμόρφωση του χρόνου εργασίας ανάλογα με τις ανάγκες της «αγοράς» και μάλιστα χωρίς αμοιβή για υπερωρίες, εξασφαλίζοντας έτσι για την ίδια υπηρεσία μείωση του εργατικού κόστους!

Το Ευρωκοινοβούλιο, πιστό στον υπηρετικό- αντιλαϊκό του ρόλο, ως μακρύ χέρι της άρχουσας τάξης, ενέκρινε στις 14/1/2013,  την ήδη ψηφισμένη από το 2005 (11/5)  Έκθεση της «Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων» της ΕΕ, τη λεγόμενη «Έκθεση Σέρκας», βάσει της οποίας δινόταν, μεταξύ άλλων, η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να χωρίζουν τον ημερήσιο εργάσιμο χρόνο σε ενεργό και ανενεργό, ενώ, παράλληλα, να μπορεί να υπάρξει διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου σε 12μηνη βάση.

Το 2002, στην Επιτροπή Απασχόλησης του Ευρωκοινοβουλίου, ο πάλαι ποτέ Συνασπισμός,  δια του σημερινού αντιπροέδρου του Ευρωκοινοβουλίου και ευρωβουλευτή του, Δ. Παπαδημούλη, υπερψήφισε την «Έκθεση Σέρκας» από κοινού με το Λαϊκό Κόμμα, τους Σοσιαλδημοκράτες, τους Φιλελεύθερους, τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Βέβαια, κάτω από την επακόλουθη κατακραυγή, αναγκάστηκε τελικά να την καταψηφίσει στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου. Ωστόσο, εκείνο που δεν κατάφερε τότε, έρχεται σήμερα, ως κυβέρνηση, και μάλιστα επικαλούμενη το ήθος και τις αξίες της «Αριστεράς», να το εφαρμόσει με νόμο.

Και, τι γίνεται όταν η κατάργηση του σταθερού εργάσιμου χρόνου έρχεται να κουμπώσει με την εργασιακή επισφάλεια;

Να υπενθυμίσουμε, εν αρχή, ότι, όπως αναφέρεται στη νέα επιστημονική έρευνα των κ.κ. Σάββα Γ. Ρομπόλη, και Βασίλειου Γ. Μπέτση, από σήμερα μέχρι το 2024 το ποσοστό των νέων θέσεων απασχόλησης στην Ελλάδα που θα είναι ευέλικτες (μερική και εκ περιτροπής) θα αποτελεί το 64% των νέων προσλήψεων και από το 2025 μέχρι το 2055 θα αποτελεί το 75% .

Αξίζει επίσης να αναφερθεί, ότι, παρά τα πανηγύρια (και αυτής) της κυβέρνησης για την μείωση της ανεργίας, ορμώμενοι πάντα από το ισχνό θετικό ισοζύγιο προσλήψεων – απολύσεων, η αρένα της αγοράς εργασίας συνεχίζει να διαμορφώνει φτωχούς εργαζομένους που υποκύπτουν σε μισθούς πείνας και αποδέχονται δουλειές που δεν τους εξασφαλίζουν κανένα από τα εργασιακά τους δικαιώματα. Ακόμη, επειδή το παραμύθι της ανάπτυξης έπαψε πια να ‘χει δράκο έπειτα από 7 χρόνια κοροϊδίας και υφαρπαγής του λαϊκού εισοδήματος, όπως καταγράφει το ΙΝΕ – ΓΣΕΕ, το πραγματικό ποσοστό ανεργίας στη χώρα μας αγγίζει το 30%, προσμετρώντας στους ανέργους τους αποθαρρυμένους ανέργους, το λοιπό εν δυνάμει εργατικό δυναμικό και τη μη ηθελημένη μερική απασχόληση. Σύμφωνα με την Έκθεση:

• 9/10 ανέργους βρίσκονται στο περιθώριο χωρίς καμία απολύτως στήριξη από τον ΟΑΕΔ, ούτε με τη μορφή επιδόματος ανεργίας ούτε με τη μορφή επιδότησης απασχόλησης.
• 1/5 εργαζομένους (500χιλ.) είναι ανασφάλιστος.
• Περίπου 300 χιλ. εργαζόμενοι ενώ καταγράφονται ως μισθωτοί, κατ’ ουσία είναι αυτοαπασχολούμενοι αναλαμβάνοντας εξ ολοκλήρου την υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών τους εισφορών.
• Περισσότεροι από 190 χιλ. άνθρωποι ενώ εργάζονται 8 ώρες/ημέρα στην πραγματικότητα καταχωρούνται ως μερικά απασχολούμενοι.

Ας επανέλθουμε, όμως, στο αρχικό μας ερώτημα: Τι γίνεται όταν η κατάργηση του οκταώρου έρχεται να «κουμπώσει» με την εργασιακή επισφάλεια;

Την απάντηση μας τη δίνει ένας επαγγελματίας οδηγός σε αθηναϊκή εταιρεία ραδιοταξί, συνεργάτης της Uber: «Αν έχετε διαθέσιμες δύο ώρες μετά τη δουλειά σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ιδιωτικό σας αυτοκίνητο και να κάνετε τη δουλειά μου, εξυπηρετώντας επιβάτες και παίρνοντας το μερίδιό σας ανά κούρσα μέσω κάρτας, αφού η εταιρεία λάβει την προμήθειά της».

Το θέμα, ωστόσο, της «αναρχίας», μιας και έτσι χαρακτηρίζονται οι ανταγωνιστικές υπηρεσίες της Uber, έρχεται όταν στη συζήτηση εισάγονται οι τρόποι με τους οποίους η εταιρεία παρακινεί τους οδηγούς στην επίτευξη των στόχων της οικονομίας διαμοιρασμού. Όπως χαρακτηριστικά τόνιζε μια νέα στατιστική μελέτη των New York Times, εταιρείες όπως η Uber, ή η ανταγωνιστική της Lyft στις  ΗΠΑ, αλλά και η Amazon Mechanical Turk, χρησιμοποιούν με σύγχρονους τρόπους τα δεδομένα της επιστήμης της ψυχολογίας στην παροχή κινήτρων προς τους εργαζομένους και όχι μόνο.

Η Uber δεν έχει εργαζομένους, αλλά ελεύθερους επαγγελματίες, άρα δεν υπάγεται σε κάποιο προστατευτικό για τους υπαλλήλους της ρυθμιστικό πλαίσιο και σε υποχρεώσεις όπως η καταβολή ελάχιστου ωρομίσθιου και η πληρωμή υπερωριών. Επιπρόσθετα, διαθέτει έναν τεράστιο όγκο δεδομένων που της επιτρέπει να ελέγχει πόσα δρομολόγια έκαναν οι οδηγοί, πόσα χρήματα έβγαλαν, πόση ώρα ήταν συνδεδεμένοι στην εφαρμογή της εταιρείας, τι αξιολογήσεις πήραν κ.ά.

Σύμφωνα με τους Times, η Uber θέτοντας στην υπηρεσία της την ψυχολογία, ωθεί την οικονομία σε παλαιότερες εποχές, πριν από το «Νιου Ντιλ», εποχή κατά την οποία οι επιχειρήσεις ασκούσαν ασφυκτικό έλεγχο επί των εργαζομένων, χωρίς να υπόκεινται σε περιορισμούς. (Όχι βέβαια, ότι οι μεσοβέζικες, σοσιαλδημοκρατικού τύπου πολιτικές, όπως το «Νιου Ντιλ» ήταν ποτέ ικανές να λύσουν την βασική αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας).

Η Uber, χρησιμοποιεί ψυχολογικά τρικάκια, όπως, λόγου χάριν, εκείνο που προέρχεται από τα βιντεοπαιχνίδια και το πώς «επιβραβεύουν» με εικονική κονκάρδα τους παίκτες ύστερα από το πέρασμα στον επόμενο στόχο, πιέζοντας έτσι έμμεσα τους εργαζομένους για το μέγιστο κέρδος. «Μερικές φορές πρέπει να πιέσω τον εαυτό μου να μη δουλέψει ακόμη περισσότερο», λέει ο Ελι Σόλομον, έμπειρος οδηγός της Uber και της Lyft στο Σικάγο.

Για να κατανοήσουμε πώς ασκείται ο σύγχρονος, πλήρης έλεγχος της εργοδοσίας και το πρεσάρισμα έναντι των σύγχρονων εργατών αρκεί να αναφέρουμε ένα από τα πολλά μηνύματα που μπορεί να λάβει ένας οδηγός της εταιρείας τη στιγμή που εργάζεται: «Σου λείπουν 6 δολάρια για να βγάλεις 40 δολάρια καθαρά. Είσαι σίγουρος ότι θες να σταματήσεις» ;

Κατά τον Ράιαν Κάλο, καθηγητή Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, «έχουμε να κάνουμε με χειραγώγηση που επηρεάζει το εισόδημα των ανθρώπων και η Uber χρησιμοποιεί όλα τα δεδομένα των οδηγών της, ώστε να τους κατευθύνει προς την επιθυμητή κατεύθυνση». Ωστόσο, η ίδια επικαλείται την ελεύθερη βούληση. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπό της, Μάικλ Αμόντεο: «Εμείς δείχνουμε τις περιοχές υψηλής ζήτησης στους οδηγούς ή τους παροτρύνουμε να οδηγήσουν πιο πολλές ώρες, αλλά ο καθένας τους μπορεί να πατήσει ένα κουμπί και να βγει από την εφαρμογή της Uber. Η απόφαση είναι 100% δική του». Ωστόσο, σχολίαζαν οι ΝΥΤ, η εταιρεία διαπίστωσε ότι πολλοί οδηγοί της εγκατέλειπαν την προσπάθεια πριν φθάσουν στις 25 διαδρομές, οπότε δικαιούνταν μπόνους. Το 25 δεν επιλέχθηκε τυχαία από τους ψυχολόγους και τους αναλυτές δεδομένων της Uber, καθώς, έπειτα από έρευνες, διαπίστωσαν ότι μετά τον αριθμό αυτό οι οδηγοί δεν άντεχαν άλλο.

Την ίδια, έμμεση πίεση αποκάλυψε το 2013 η «Le Monde diplomatique»** ότι ασκεί στους εργαζόμενούς της η πολυεθνική Αmazon. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, κάτω από το τοιχοκολλημένο σε όλους τους εργασιακούς χώρους της Amazon σύνθημα: «Δούλεψε σκληρά, διασκέδασε, γράψε ιστορία» , οι εργάτες στις αποθήκες της εταιρείας βιώνουν μια τραγική εργασιακή πραγματικότητα. Όχι μόνο αναγκάζονται να δουλέψουν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, σε χώρους όπου «δεν υπάρχει ούτε ένα παράθυρο, ούτε και κλιματισμός- ενώ- το καλοκαίρι, η θερμοκρασία ξεπερνά τους 40 βαθμούς και έτσι είναι πολύ συχνές οι αδιαθεσίες». Όχι μόνο, όλα τα σχετικά  με την παραγωγικότητά τους δεδομένα καταγράφονται και συλλέγονται ηλεκτρονικά μέσα σε δευτερόλεπτα, επιτρέποντας έτσι στους επιστάτες να τους εντοπίζουν ανά πάσα στιγμή στον χώρο των αποθηκών, να έχουν στη διάθεσή τους τις καμπύλες και το ιστορικό των επιδόσεών τους, ωθώντας τους παράλληλα στον ανταγωνισμό. Αλλά, υποβάλλονται και σε ιδιαίτερα στρεσογόνες διαδικασίες:  Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε μία εκ των υπαλλήλων, ένα από το εργατικά «χέρια», όπως τους αποκαλεί ο ιδρυτής και πρόεδρος της εταιρείας Τζεφ Μπέζος, «μια μέρα, κατά τη διάρκεια των εορτών, μας είχαν βάλει χαρντ ροκ στο τέρμα για να μας κάνουν να δουλέψουμε πιο γρήγορα. Ήταν τόσο δυνατά που είχα πονοκέφαλο, μου προκαλούσε ταχυπαλμίες. Όταν ζήτησα από τον προϊστάμενο να χαμηλώσει την ένταση, με περιγέλασε επειδή είμαι πάνω από τα πενήντα, λέγοντάς μου ότι εδώ είναι νεανική επιχείρηση. Εγώ ήμουν μεγαλύτερη και μου ζητούσαν να έχω την ίδια παραγωγικότητα(…) με έναν εικοσιπεντάχρονο νεαρό. Μετά όμως από τον θάνατο του συζύγου μου, δεν είχα άλλη επιλογή, έπρεπε να δεχτώ αυτή τη δουλειά».

(Το τοιχοκολλημένο σε όλους τους εργασιακούς χώρους της Amazon σύνθημα).

Η εν λόγω τακτική, έρχεται να μας θυμίσει ένα πείραμα που είχε λάβει χώρα στις ΗΠΑ, το οποίο έφερε το 2014 στο φως πάλι η Le Monde Diplomatique***.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το υπουργείο Άμυνας της χώρας έχει διαθέσει σημαντικά ποσά για την έρευνα της συμπεριφοράς των αποδημητικών πτηνών και ιδιαίτερα ενός είδους τσίχλας με λευκό λαιμό. Και αυτό γιατί, σε αντίθεση με τα περισσότερα από τα υπόλοιπα είδη, το συγκεκριμένο χαρακτηρίζεται από την ιδιαιτερότητα ότι, κατά τη διάρκεια της αποδημίας του, μπορεί να μείνει ξύπνιο έως και επτά συνεχόμενες ημέρες, κάτι που του επιτρέπει να πετάει τη νύχτα και να αναζητεί την τροφή του κατά τη διάρκεια της ημέρας, χωρίς να ξεκουράζεται.

Διάφοροι ερευνητές πανεπιστημίων –όπως στο Μάντισον του Ουισκόνσιν- χρηματοδοτήθηκαν αδρά με σκοπό  να μελετήσουν την εγκεφαλική δραστηριότητα των πτηνών κατά τη διάρκεια των περιόδων στέρησης ύπνου. Στόχος των ερευνών ήταν η απόκτηση γνώσεων, οι οποίες θα μπορούσαν στη συνέχεια να μεταφερθούν στο ανθρώπινο είδος.

«Προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν στρατιώτη ο οποίος δεν θα κοιμάται», σχολίαζε η εφημερίδα. Για να συνεχίσει παρακάτω λέγοντας ότι «η μελέτη αυτού του είδους τσίχλας αποτελεί ένα πολύ μικρό τμήμα ενός κατά πολύ ευρύτερου σχεδίου το οποίο αποσκοπεί στην επίτευξη της, έστω μερικής, κυριαρχίας πάνω στον ανθρώπινο ύπνο. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος συνίσταται στη δημιουργία μεθόδων οι οποίες θα επιτρέπουν σε έναν στρατιώτη να βρίσκεται σε επιχειρησιακή ετοιμότητα χωρίς να κοιμάται επί τουλάχιστον επτά ημέρες. Σε πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο, ο στόχος είναι να διπλασιαστεί αυτό το χρονικό διάστημα, ενώ παράλληλα θα διατηρούνται σε υψηλό επίπεδο οι σωματικές και οι πνευματικές δυνατότητες των άγρυπνων στρατιωτών. Μέχρι σήμερα, τα μέσα που διαθέταμε για να επιτύχουμε καταστάσεις αϋπνίας συνοδεύονταν πάντα από έλλειμμα ψυχικών και διανοητικών ικανοτήτων (για παράδειγμα, μειωμένο επίπεδο επαγρύπνησης). Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο στόχος της επιστημονικής έρευνας δεν είναι πλέον η ανακάλυψη μεθόδων για την τόνωση της εγρήγορσης, αλλά ο περιορισμός της ίδιας της σωματικής ανάγκης για ύπνο. (…)Όπως έχει ήδη αποδείξει η ιστορία, οι καινοτομίες που προκύπτουν από τη στρατιωτική έρευνα έχουν στη συνέχεια την τάση να μεταφέρονται στην ευρύτερη κοινωνική σφαίρα. Έτσι, ο άγρυπνος στρατιώτης ενδέχεται να αποτελέσει τον πρόδρομο του άγρυπνου εργαζόμενου ή του άγρυπνου καταναλωτή».

Πρόκειται για την εξύμνηση εκείνου του είδους του ατόμου που είναι «απασχολημένο ανά πάσα στιγμή, πάντοτε σε διασύνδεση, αλληλεπίδραση, επικοινωνία, αντίδραση ή συναλλαγή με ένα οποιοδήποτε τηλεματικό περιβάλλον», εξηγούσαν στην ανάλυσή τους για τον σημερινό καπιταλισμό, ο Λικ Μπολτάνσκι και η Ιβ Τσιαπέλο.

Σύμφωνα με τη μελέτη τους, σε διάφορες « περιοχές του πλανήτη(…) θεωρείται σημαντικό το να κάνεις ανά πάσα στιγμή κάτι, να βρίσκεσαι σε κίνηση, να αλλάζεις, ενώ συχνά η σταθερότητα θεωρείται συνώνυμο της αδράνειας. Αυτό το μοντέλο δραστηριότητας δεν εμφανίζεται ως μια απλή τροποποιημένη μορφή τού προηγούμενου μοντέλου της εργασιακής ηθικής, αλλά ως ένα εντελώς νέο μοντέλο προτύπων, το οποίο, για να λειτουργήσει, απαιτεί χρονικούς ρυθμούς του τύπου(…)24/7. (…)Υπάρχει μια, ανώδυνη υποτίθεται, αλλά πολύ διαδεδομένη έκφραση που χαρακτηρίζει την κατάσταση ενός υπολογιστή ή μιας μηχανής: η  sleep mode . Η ιδέα της μηχανής που είναι διαθέσιμη ανά πάσα στιγμή, λειτουργώντας σε χαμηλή ένταση, τείνει να επαναπροσδιορίσει την έννοια του ύπνου ως μια απλή κατάσταση περιορισμένης ή ετεροχρονισμένης λειτουργικότητας και προσβασιμότητας. Η λογική του πλήκτρου on/off είναι πλέον ξεπερασμένη : Στο εξής, τίποτε δεν μπορεί να είναι πλέον εντελώς off. Δεν υπάρχει πλέον κατάσταση πραγματικής ανάπαυσης». Και αυτό γιατί, για το καπιταλιστικό σύστημα, ο ύπνος «δημιουργεί εμπόδια στις(…) διαδικασίες (…)συσσώρευσης κεφαλαίου, στην κυριαρχία του χρηματοοικονομικού τομέα», προκαλώντας παράλληλα «ανυπολόγιστες απώλειες στους τομείς της παραγωγής, της κυκλοφορίας και της κατανάλωσης αγαθών»

Η παραπάνω έρευνα έρχεται να διαψεύσει τα όσα περιέγραφε ο  John Maynard Keynes στο δοκίμιο του το 1930  με τίτλο «Economic Possibility of Our Grandchildren». Τότε, ο Keynes, προέβλεπε ότι μελλοντικά θα άλλαζαν πολλά πράγματα στη σχέση του χρόνου εργασίας και του ελεύθερου χρόνου καθώς «για πρώτη φορά από τη δημιουργία του ο άνθρωπος θα πρέπει να έρθει αντιμέτωπος με το πραγματικό και το αιώνιο πρόβλημά του, δηλαδή πώς να χρησιμοποιήσει την ελευθερία του, πως να αξιοποιήσει τον ελεύθερο χρόνο του, πώς να ζήσει καλά».

Η πραγματικότητα, 87 χρόνια μετά, το διαψεύδει πανηγυρικά…

Δεν είναι μόνο χώρες σαν την Ελλάδα, όπου οι εργαζόμενοι (όσοι εργάζονται πια, καθότι μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2017 η επίσημη ανεργία ανερχόταν στο 23,3%, ενώ 7/10 βρίσκονται εκτός παραγωγικής διαδικασίας τουλάχιστον για ένα χρόνο)  θα πρέπει να αυτοπροσδιορίζονται  μέσα στα σαδιστικά καλούπια του κεφαλαίου.

Δεν είναι μόνο στην Ελλάδα, όπου οι άνθρωποι  υπερεργάζονται σε καθεστώς εργοδοτικής αυθαιρεσίας και μάλιστα με τη βούλα του κράτους. Μόλις στο πρόσφατο Eurogroup χαιρετίστηκαν οι αντεργατικές ανατροπές, που διασφαλίζουν τις προηγούμενες «μεταρρυθμίσεις» για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς το νέο εργασιακό καθεστώς για τις ομαδικές απολύσεις ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις «βέλτιστες πρακτικές» της ΕΕ, το περίφημο «ευρωπαϊκό κεκτημένο».

Δεν είναι δηλαδή, μόνο στην Ελλάδα όπου εταιρείες, όπως τα «Τσιμέντα Χαλκίδας», θυγατρική της  πολυεθνικής «LafargeHolcim», της εταιρείας που ερευνάται από τη γαλλική δικαιοσύνη, αναφορικά με τις δραστηριότητές της στη Συρία και τις φημολογούμενες σχέσεις της με ένοπλες οργανώσεις, ωθούν σωρηδόν τον κόσμο στο γκισέ του ταμείου ανεργίας.

Δεν είναι μόνο στην Ελλάδα, όπου δηλώσεις σαν κι αυτές, διαμορφώνουν την ζοφερή  εργασιακή πραγματικότητα χιλιάδων ανθρώπων :

Όλα αυτά δεν αποτελούν ελληνική «μοναδικότητα», καθώς:

• Αυτή είναι εδώ και καιρό η προωθούμενη πολιτική της ΕΕ. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι όταν ακόμα εκκρεμούσε η δικαστική υπόθεση για τις ομαδικές απολύσεις στα «Τσιμέντα Χαλκίδας», ο Γενικός Εισαγγελέας του Δικαστηρίου της ΕΕ σε εισήγησή του, ανέφερε ότι: «Η ΕΕ βασίζεται στην ελεύθερη οικονομία της αγοράς, γεγονός που σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν την ελευθερία να ασκούν τις δραστηριότητές τους κατά το δοκούν» και ότι «…είναι εξίσου σημαντικό να μειωθεί το σύνολο των παραγόντων που αποθαρρύνουν τις νέες επιχειρήσεις από το να πραγματοποιούν επενδύσεις…».
• Εκτός από την κατάργηση του σταθερού ωραρίου εργασίας, η μεταμφίεση της σχέσης εξαρτημένης εργασίας σε «ανεξάρτητες» μορφές απασχόλησης, όπως η «ψευδοαυτοαπασχόληση» και η «υπεργολαβία», διαμέσου της Οδηγίας Μπολκεστάιν και της Οδηγίας 96/71/ΕΚ για την απόσπαση εργαζομένων, έχει καιρό τώρα ανοίξει το δρόμο της υπερεκμετάλλευσης της εργατικής τάξης.
• Η ίδια η Κομισιόν με Ανακοίνωσή στις 4/4/2006 για τις «Κατευθύνσεις για την απόσπαση εργαζομένων στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών» επικαλείται τη νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ παρέχοντας τη δυνατότητα στους επιχειρηματίες της ΕΕ να δηλώνουν σαν έδρα της εταιρείας τις χώρες εκείνες της Ένωσης με το χαμηλότερο επίπεδο μισθών και εργασιακών δικαιωμάτων, ώστε, απασχολώντας το εργατικό δυναμικό των χωρών αυτών στις χώρες παροχής υπηρεσιών, να αποκομίζουν το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος.
• Μόνο στη Γερμανία, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 έως και το 2009 οι Γερμανοί εργοδότες, σε συνεργασία με την κυβέρνηση, κατάφεραν να παγώσουν ουσιαστικά τους μισθούς, αφού έως το 1999 ήταν στάσιμοι, ενώ, σταδιακά, έως το 2009, μειώθηκαν.
• Είναι η ίδια η Κομισιόν η οποία στην Έκθεσή της για την «Απασχόληση στην Ευρώπη» ομολογεί κυνικά ότι: «Η τήρηση των αυστηρών κανόνων (…) που παραμένουν άθικτοι σε ευρεία κλίμακα- στα εργασιακά- (…) δημιουργεί αρνητικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα». (…) οι εργαζόμενοι αισθάνονται καλύτερα προστατευμένοι από ένα σύστημα υποστήριξης σε περίπτωση ανεργίας παρά από τη νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης».
• Σύμφωνα με τον οικονομολόγο στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Erik Hurst, στις ΗΠΑ: «Το 2015, το 22% των λιγότερο καταρτισμένων νέων αντρών, μεταξύ 21 έως 30 ετών, δεν έχει  εργαστεί τους προηγούμενους 12 μήνες», ενώ την ίδια στιγμή, ήδη από το 2013, η αμερικανική οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμούς περίπου 2,5%.  Όπως έγραφε ο Eric Le Boucher στην οικονομική εφημερίδα «Les Echos»:  «Η ανάπτυξη επιβεβαιώνεται αλλά οι μισοί πολίτες χάνουν τα εισοδήματά τους. Οι ανισότητες αυξάνονται όπως και εκείνοι που έχουν όλο και λιγότερα να ξοδέψουν. Την ίδια ώρα, εταιρείες όπως η “Apple” αλλά και άλλοι παγκόσμιοι κολοσσοί κάθονται πάνω σε βουνά ζεστού χρήματος που δεν ξέρουν τι να τα κάνουν. Τα χρήματα συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων “happy fews”, επιχειρήσεων και ιδιωτών».

***

«…Όταν η εργασία που κάνει κάποιος», έγραφε ο Πωλ Λαφάργκ στο «Δικαίωμα στην τεμπελιά», «δεν του προσφέρει καμιά χαρά, καμιά απόλαυση και κανένα νόημα στη ζωή του, κι αυτό ισχύει για την τεράστια πλειοψηφία των εργαζομένων, τότε πρόκειται για μια (…) άρρωστη κατάσταση. Σ’ αυτή την περίπτωση, το μόνο πράγμα που μπορεί να απαλύνει τουλάχιστον αυτή την απαλλοτρίωση, είναι να έχει πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού του την προοπτική της ανατροπής του καπιταλιστικού συστήματος»…

Η οικοδόμηση, λοιπόν, ενός κόσμου στον οποίο η εργασία θα σημαίνει προσφορά, ενός κόσμου στον οποίο οι άνθρωποι θα μοιράζονται τα αγαθά, ενός κόσμου του οποίου το πεπρωμένο δεν θα αποδεικνύεται μοιραίο για τον ανθρώπινο πληθυσμό, ενός κόσμου δίχως δισεκατομμυριούχους, ενός κόσμου στον οποίο η ιστορία θα μπορέσει να ακολουθήσει μια καμπή διαφορετική,  περνά μέσα από την κουζίνα  της Φλόρενς Ρις, της συζύγου του καθοδηγητή του συνδικάτου ανθρακωρύχων στο Harlan County του Κεντάκι, το 1931.

Ήταν την  περίοδο του “Harlan County War”, της σφοδρής σύγκρουσης των ανθρακωρύχων με την εργοδοσία, όταν η Φλόρενς, ύστερα από την επίθεση που δέχθηκε η ίδια και τα παιδιά της από έμμισθους τραμπούκους των εταιρειών και την αστυνομία σε μια προσπάθεια εκφοβισμού της οικογένειάς της, έγραψε στο ημερολόγιο της κουζίνας: “Which side are you on?’’…

Αυτή η ερώτηση θα μείνει ανεξίτηλα γραμμένη στο αλμανάκ της ανθρωπότητας. Θα μείνει εκεί, για να υπενθυμίζει πως η απάντησή της είναι ο μόνος τρόπος για να εμποδιστεί η ολοκληρωτική επικράτηση της βαρβαρότητας…

 

*Το σκίτσο του κειμένου είναι του Λευτέρη Παπαθανάση αποκλειστικά για το Νόστιμον Ημαρ.

Πηγές, αρθρογραφία-βιβλιογραφία:

ΤΟ ΒΗΜΑ, 27/4/1997, «Ζούμε για να δουλεύουμε».

Οδηγία 2003/88/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Νοεμβρίου 2003, σχετικά με ορισμένα στοιχεία της οργάνωσης του χρόνου εργασίας -Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 299 της 18/11/2003 σ. 0009 – 0019.

Ριζοσπάστης, 22/5/2005, «ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ ΣΕΡΚΑΣ, Οδηγία επιστροφής στο Μεσαίωνα».

Ριζοσπάστης, 16/12/2012,  «ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΜΟΥ ΧΡΟΝΟΥ- Από τη «Στρατηγική της Λισαβόνας» στην «Έκθεση Σέρκας».

Ριζοσπάστης, 20/1/2013, « «ΕΚΘΕΣΗ ΣΕΡΚΑΣ» ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ- Σφίγγουν το χαλκά για να σωθούν τα μονοπώλια από την κρίση».

**Le Monde Diplomatique, 11/2013, «Amazon, l’envers de l’écran».

*** Le Monde diplomatique, 28/6/2014, «Vingt-quatre heures sur vingt-quatre, sept jours sur sept- A l’assaut du sommeil».

Ριζοσπάστης, 30/1/2015, «Η σχέση εργάσιμου – ελεύθερου χρόνου και το τσάκισμα των εργατών».

Ριζοσπάστης, 22/3/2015,  «Η φτώχεια στη Γερμανία σπάει κόκαλα… Η έξοδος από την κρίση σε όφελος του κεφαλαίου και η καπιταλιστική ανάπτυξη δε φέρνουν κανένα όφελος για το λαό».

Ριζοσπάστης, 15/2/2016, «ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΕΕ- Οι «βέλτιστες πρακτικές» της ΕΕ οδηγός για το σάρωμα κάθε εργατικού δικαιώματος».

Ριζοσπάστης, 4/5/ 2016,  «Η ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις και η διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου κάνουν επίκαιρο το ζήτημα του 8ωρου – 7ωρου σταθερού ημερήσιου εργάσιμου χρόνου».

The Atlantic , 13/9/2016, «The Free Time Paradox in America».

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 16/11/2016,  «O Ρόμποκοπ στο ταμείο ανεργίας».

Ριζοσπάστης, 15/12/2016, «Οι «βέλτιστες πρακτικές» της ΕΕ οδηγός για το σάρωμα κάθε εργατικού δικαιώματος».

Ριζοσπάστης, 19/2/2017, Προσυνεδριακός διάλογος, «Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα: Να ενισχυθεί η αντικαπιταλιστική γραμμή πάλης».

Καθημερινή, 8/4/2017 , «Το δικαίωμα να είναι κανείς «οffline» μετά τη δουλειά του».

Καθημερινή ,10/04/2017 , «Πώς η Uber «χειρίζεται» ψυχολογικά τους οδηγούς της με στόχο το κέρδος».

Ημεροδρόμος, 10/4/2017, «Αποικίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου».

Καθημερινή, 11/04/2017 , «Συνεχίζεται η πτώση των μισθών, αυξάνεται η εισοδηματική ανισότητα».

Ριζοσπάστης, 11/6/2017, «Η οργάνωση του χρόνου εργασίας με αφορμή το νομοσχέδιο για τους γιατρούς».

ΤΑ ΝΕΑ, «Με μισό ωράριο και μισό μισθό το 50% των νέων θέσεων εργασίας», 12/6/2017.

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 13/6/17, «Κατασκευαστικός κολοσσός υπό έρευνα για χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων».

*Καθημερινή, 14/6/2017, «Από την οργή στην ελπίδα;».

Καθημερινή, 16/6/2017, «Τουλάχιστον 12 μήνες χωρίς εργασία παραμένουν επτά στους δέκα ανέργους»

Ριζοσπάστης, 16/6/2017, «Αντιλαϊκή κλιμάκωση με νέο εφαλτήριο το «κλείσιμο» της δεύτερης «αξιολόγησης».

«Το δικαίωμα στην Τεμπελιά», Πωλ Λαφάργκ, Νησίδες, 1985.

 

*Το σκίτσο του κειμένου είναι του Λευτέρη Παπαθανάση αποκλειστικά για το Νόστιμον Ημαρ.