Μετάφραση-επιμέλεια: Σοφία Σπανού
Καθώς η ομάδα της Σομαλίας ετοιμάζεται για τους Ολυμπιακούς αγώνες του Ρίο, η μνήμη της 21χρονης αθλήτριας – που πνίγηκε στην προσπάθειά της να βρει ένα ασφαλές μέρος για να ζήσει και να αθληθεί – τους στοιχειώνει.
Η Samia Yusuf Omar αγωνίζεται στα 200m γυναικών στους Ολυμπιακούς αγώνες του Πεκίνου το 2008. Φωτογραφία: Stu Forster/Getty Images
Το 2008, μία λεπτή 17χρονη αθλήτρια από τη Σομαλία έλαβε τη θέση της στο διάδρομο δύο στην εκκίνηση των 200 μέτρων γυναικών των Ολυμπιακών αγώνων.
Πλαισιωμένη από τις υπόλοιπες αθλήτριες με τις στολές από λύκρα, η Samia Yusuf Omar ξεχώριζε με το μακρύ μαύρο κολάν της και το υπερμεγέθες λευκό t-shirt της. Στα πόδια της φορούσε παπούτσια που της είχε μόλις δωρίσει η ομάδα στίβου γυναικών του Σουδάν.
Αμέσως μετά την εκκίνηση, η Omar έμεινε αρκετά πίσω. Οι υπόλοιπες δρομείς πέρασαν τη γραμμή του τερματισμού αρκετά δευτερόλεπτα πριν από αυτή, το κοινό όμως, βλέποντας την υπερπροσπάθεια που κατέβαλε, σηκώθηκε όρθιο ζητωκραυγάζοντας για να την ενθαρρύνει.
Ο Charles Robinson, ένας δημοσιογράφος που παρακολούθησε την κούρσα, θυμάται: «Είχα κυριολεκτικά ανατριχιάσει. Ήταν σαν να την έσπρωχνε το κοινό.»
Όταν ο Robinson πήρε συνέντευξη από την Omar μετά τον αγώνα η δρομέας εξήγησε, αμήχανα, ότι θα προτιμούσε να τη χειροκροτούσαν για την απόδοσή της, παρά για την προσπάθειά της. Βλέποντας το επίπεδο των άλλων αθλητών στο Πεκίνο εκείνη τη χρονιά, κατάλαβε πολύ καλά πόσο λίγοι πόροι ήταν διαθέσιμοι για να προπονηθεί για τους επόμενους Ολυμπιακούς πίσω στην πατρίδα της.
Την Παρασκευή, δύο νέοι αθλητές της Σομαλίας θα εμφανιστούν στην τελετή έναρξης στους αγώνες του Ρίο, συνεχίζοντας μια 20-ετή παράδοση της χώρας να στέλνει συμμετοχή στους Ολυμπιακούς αγώνες, παρά την ταραχώδη και συχνά βίαιη ιστορία της. Η Omar δεν θα είναι μαζί τους, αλλά η ιστορία της – μια τραγική ιστορία θριάμβου και αποφασιστικότητας – έχει έρθει για να εμψυχώσει τους αθλητές της χώρας, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τον πρόωρο θάνατό της για να αγωνιστούν για καλύτερη προστασία και υποστήριξη.
Al–Shabaab
Όταν η Omar και οι συναθλητές της, άρχισαν να προπονούνται για τη νέα αθλητική σεζόν στίβου το 2009, δεν αντιμετώπιζαν πλέον απλά κακές συνθήκες προπόνησης. Τώρα είχαν να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη επιρροή της μαχητικής ομάδας ισλαμιστών, al-Shabaab, η οποία η οποία είχε έρθει να ελέγξει την πρωτεύουσα, Μογκαντίσου.
«Η εποχή της al-Shabaab, ήταν η χειρότερη», δήλωσε η Leila Samo, μία πρώην συναθλήτρια της Οmar, ο οποία αγωνίζεται τώρα στην εθνική ομάδα χάντμπολ της Σομαλίας. «Ένα κορίτσι δεν μπορούσε να τρέξει, δεν μπορούσε καν να περπατήσει χωρίς να φοράει κάποιο βαρύ μακρύ ένδυμα.»
Η al-Shabaab απαγόρευσε όχι μόνο όλα τα αθλήματα στις περιοχές που είχε τον έλεγχο σε όλη τη νότια Σομαλία, αλλά πίεζε και τους αθλητές να συμμετέχουν στις τάξεις της.
“Εκείνο το διάστημα [μεταξύ 2008-2011], αν φορούσες αθλητικά ρούχα η al-Shabaab θα μπορούσε να σου πει:« Αυτό σημαίνει ότι έχεις ελεύθερο χρόνο. Έλα να πολεμήσεις μαζί μας», λέει o Abdulahi Bare, ένας δρομέας μεσαίων αποστάσεων και στενός φίλος της Οmar.
Μέχρι τον Οκτώβριο του 2010, αφού αναγκάστηκε να μετεγκατασταθεί σε ένα στρατόπεδο για τους εκτοπισθέντες έξω από την πρωτεύουσα, η Omar αποφάσισε να αφήσει τη Σομαλία. Είχε γίνει πολύ δύσκολο γι ‘αυτήν να προπονείται και ονειρευόταν να βρει έναν προπονητή στην Ευρώπη. Μέχρι τα τέλη του 2011 ήταν στη Λιβύη, έχοντας πληρώσει αδρά λαθρέμπορους για να την μεταφέρουν από την Αιθιοπία και μέσα από το Σουδάν.
Με μόνο της στόχο να πάρει μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες του Ρίο, η Omar επιβιβάστηκε σε μια ασφυκτικά γεμάτη μικρή φουσκωτή βάρκα τον Απρίλιο του 2012, με την ελπίδα να φτάσει στην Ιταλία και να βρει τον προπονητή που τόσο επιθυμούσε. Ήταν ένα ριψοκίνδυνο σχέδιο: δεν είχε καμία σύνδεση με επαγγελματίες προπονητές ή ομάδες στην Ευρώπη και πολύ λίγους φίλους ή οικογένεια εκτός Σομαλίας.
Το φουσκωτό κουβαλώντας περίπου 70 ανθρώπους, σύντομα έμεινε από βενζίνη, και άρχισε να παρασύρεται ακυβέρνητο στα ανοιχτά. Όταν ένα ιταλικό σωστικό πλοίο τελικά τους βρήκε, πολλοί από τους μετανάστες αγωνίζονταν για να αρπάξουν τα σχοινιά που τους ρίχνονταν για να ανέβουν στο πλοίο. Επικράτησε χάος, και πολλοί άνθρωποι χτυπήθηκαν και έπεσαν στο νερό – ανάμεσα σε αυτούς ήταν και η Omar. Ήταν 21 ετών.
Ένας άντρας στέκεται σε έναν δρόμο της πρωτεύουσας Μογκαντίσου μετά από μια επίθεση της al–Shabaab. Φωτογραφία: Mohamed Abdiwahab/AFP/Getty Images
«Εμείς απλά συνεχίζουμε»
Η απώλεια μιας τόσο πολλά υποσχόμενης νεαρής αθλήτριας έχει στοιχειώσει την εθνική ομάδα – τους έχει όμως δώσει και την δύναμη να αγωνιστούν για την πολυπόθητη μεταρρύθμιση.
O Duran Farah, γενικός γραμματέας της Ολυμπιακής Επιτροπής της Σομαλίας, λέει ότι τα πράγματα άργησαν να αλλάξουν. “Υπάρχουν πολλές προκλήσεις», λέει.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν επαγγελματικές εγκαταστάσεις για να φιλοξενήσουν τους αθλητές στο Μογκαντίσου – μια συνθήκη η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδικά για τις γυναίκες, οι οποίες αποθαρρύνονται από το να προπονούνται σε δημόσιους χώρους.
Για εκείνους που προσπαθούν να πετύχουν στο Μογκαντίσου, τα μηνύματα στο Facebook και τα τηλεφωνήματα από φίλους που έχουν κάνει το ταξίδι στο εξωτερικό μπορεί να είναι πολύ δελεαστικά. Ο Bare λέει ότι η Ομάρ ήταν μια τέτοια φωνή όταν ήταν στη Λιβύη. “Του είχε πει, «Γνωρίζεις την κατάσταση στη Σομαλία, την κατάσταση στην αθλητική ομοσπονδία, και ξέρεις το περιβάλλον που ζούμε. Δεν υπάρχει περίπτωση να βελτιωθεί η κατάσταση. Έλα μαζί μου, πάμε κάπου καλύτερα από εδώ».
Αλλά πολλοί αθλητές και προπονητές αρνούνται να παραιτηθούν. «Ο αθλητισμός είναι το καλύτερο μέσο για την ενεργή εμπλοκή της κοινότητας, αλλά και για την οικοδόμηση της ειρήνης και της ανάπτυξης», υποστηρίζει ο Duran, εξηγώντας γιατί συνεχίζει να επενδύει την ενέργειά του και τα χρήματά του στον αθλητισμό.
Το 2010, όταν ρωτήθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στη Σομαλία, η Omar αρνήθηκε να απαντήσει και είπε: «Εμείς οι Σομαλοί δεν κοιτάμε πίσω. Απλά συνεχίζουμε.»
Αυτό ακριβώς θα κάνουν και οι Maryan Nuh Μuse και Μοhamed Daud Mohamed, που αγωνίζονται στο Ρίο αυτό το καλοκαίρι. Ο στόχος τους, ο ίδιος όπως και κάθε άλλου αθλητή των Ολυμπιακών αγώνων, να επιδείξουν τις αθλητικές τους ικανότητες στην παγκόσμια σκηνή.
Από την Teresa Krug για τον guardian