του Γιάννη Αγγελάκη
Το έκτο μέρος του αφιερώματος “Κορωνοϊός και τεχνολογία”
Μπορεί επίσης να συντελεί στην αύξηση της παραγωγικότητας.
Τάσεις που ήδη ήταν υπαρκτές επιταχύνθηκαν. Μία τέτοια τάση ήταν και η εργασία από απόσταση.
Εν μέσω πανδημίας, μια μεγάλη μερίδα εργαζομένων αναγκάστηκαν να δουλέψουν από απόσταση και συνειδητοποίησαν ότι μπορούν να είναι εξίσου παραγωγικοί κάνοντας τη δουλειά από το σπίτι τους, όχι από κάποιο γραφείο.
Σύμφωνα με έρευνα της Gallup, οι εταιρείες, εν μέσω πανδημίας, έκαναν τα απαραίτητα βήματα ώστε πλέον να είναι εφικτή η εργασία από απόσταση για μεγάλο αριθμό εργαζόμενων. Το 62% των εργαζόμενων στις ΗΠΑ δούλεψαν από απόσταση όταν το 2016 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν στο 43%. [47]
Περισσότερο από 53% αυτών των εργαζόμενων που εργάστηκαν από απόσταση λένε ότι θα προτιμούσαν να συνεχίσουν να εργάζονται από απόσταση ακόμη και μετά το τέλος της πανδημίας.
Οι τάσεις είναι πιο ισχυρές σε τομείς που αφορούν την τεχνολογία, τη διασκέδαση, τον τραπεζικό τομέα, τα μέσα ενημέρωσης και πολύ χαμηλότερα σε τομείς όπως η εκπαίδευση, το εμπόριο, οι μεταφορές.
Όμως είναι μία τάση που ήρθε για να μείνει. Η εργασία από απόσταση φαίνεται ότι μπορεί να γίνει ένα σημαντικό κομματι αυτού του νέου «κανονικόυ» που θα παραμείνει και μετά την πανδημία. [48,49,50,51]
Ο Craig Malloy, CEO της εταιρείας παραγωγης προγραμμάτων LifeSize διαπιστώνει ότι εξαιτίας της κρίσης αυξήθηκαν οι εταιρείες που συνειδητοποίησαν ότι η εργασία από απόσταση είναι μία πιο αποτελεσματική μέθοδος για να γίνονται τα πράγματα.
Λέει ότι η κρίση «επιτάχυνε την εφαρμογή της εργασίας από απόσταση κατά τουλάχιστον 10 χρόνια». [52]
Περίπου 75% των επιχειρηματιών στις ΗΠΑ σκοπεύουν να διατηρήσουν ένα μοντέλο εργασίας στο οποίο η ευελιξία και η εργασία από απόσταση θα έχουν σημαντικό ρόλο. Το 80% των επιχειρήσεων θεωρούν ότι το προσωπικό τους ήταν εξίσου παραγωγικό ή περισσότερο παραγωγικό δουλεύοντας από απόσταση.
Το 56% των επιχειρήσεων σκοπεύουν να συρρικνώσουν τους εργασιακούς τους χώρους. [53]
Η αλλαγή αυτή θα έχει άμεσες συνέπειες και σε άλλους τομείς.
Λ.χ., ο κατασκευαστικός τομέας θα βρεθεί αντιμέτωπος με μία τεράστια κρίση αφού πλέον η ζήτηση για επαγγελματικούς χώρους θα συρρικνώνεται.
Όπως σημειώνει ο Τζόφρεϊ Σακς:
«Πολλές επιχειρήσεις και εταιρείες στη Νέα Υόρκη λένε, κοιτάχτε, αφού από εδώ και στο εξής θα εργαζόμαστε από απόσταση, δε χρειάζεται να ξοδεύουμε τα πολύτιμα χρήματά μας στην ενοικίαση γραφείων όταν οι εργαζόμενοί μας χρειάζονται να έρχονται μόλις 1 με 2 μέρες τη βδομάδα. Δε χρειαζόμαστε όλο αυτό τον χώρο.
Και αυτό σημαίνει ότι δε θα δημιουργηθούν νέα κτίρια για να στεγάζουν γραφεία, οπότε θα μειωθούν οι θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα. Και αυτό θα είναι μία μόνιμη αλλαγή από την οποία δεν υπάρχει επιστροφή». [54]
Η εργασία από απόσταση είναι μία απόφαση που διασφαλίζει την υγεία των εργαζόμενων και είναι ταυτόχρονα οικονομική.
Η παραγωγικότητα όσων εργάζονται από απόσταση είναι πιο υψηλή ενώ τα κόστη για τις εταιρείες, για την ενοικίαση χώρων καθώς και η ανάγκη για πρώτες ύλες, τα κόστη που συνδέονται με την ύπαρξη γραφείων και άλλα λειτουργικά κόστη, περιορίζονται δραστικά.
Οι εργαζόμενοι εργάζονται περισσότερες ώρες, αυτοβούλως. Αλλά επιπλέον, αναγνωρίζεται ως μία διαδικασία απελευθέρωσης από ξεπερασμένες πρακτικές που πλέον δεν έχουν «νόημα».
Μία τέτοια πρακτική – αντιπαραγωγική και περιοριστική – που δε λειτουργεί και οφείλει να ξεπεραστεί είναι το 8ώρο. [55]
Ο εργαζόμενος από απόσταση όχι μόνο επιλέγει την τοποθεσία όπου εργάζεται, αλλά στα πλαίσια μίας ευελιξίας που συνήθως έρχεται με την εργασία από απόσταση μπορεί να επιλέξει τις ώρες που θέλει να εργάζεται. Είναι ατομική του ευθύνη να βρει τις ώρες που είναι πιο αποδοτικός για να ολοκληρώσει το έργο που έχει αναλάβει στα όρια που του έχουν θέσει. Δε χρειάζεται να δουλεύει 9 – 5, μπορεί να εργάζεται ότι ώρα θέλει. Όμως μπορεί να εργάζεται και διαρκώς και από παντού.
Η εργασία από απόσταση είναι μία εργασία απελευθερωμένη από μια συγκεκριμένη τοποθεσία και την αναγκαστική συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους με τους οποίους μοιράζεσαι αυτό τον χώρο, όμως είναι ταυτόχρονα μοναχική επειδή δεν υπάρχει κάποιος χώρος με τον οποίο να μοιράζεσαι την εργασία σου με άλλους. Είναι η πιο οικονομική λύση που εν μέσω πανδημίας είναι αναγκαία για λόγους υγιεινής. Η επιλογή της απελευθέρωσης πλέον συμβαδίζει με την ανάγκη της διασφάλισης της δημόσιας υγείας.
Η μοναξιά είναι το νέο κανονικό. Η μοναξιά είναι η απελευθέρωση του ατόμου από τα δεσμά ενός ξεπερασμένου κόσμου που βασιζόταν στην αναγκαστική συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους.
Στην οικονομική κρίση που δημιούργησαν τα μέτρα για την προστασία από την πανδημία του κορωνοϊού πολλές εταιρείες θα επιλέξουν τη συνέχιση της εφαρμογής της εργασίας από απόσταση, όχι επειδή διασφαλίζει απλά τη συνέχιση της λειτουργίας τους, αλλά επειδή είναι πιο συμφέρουσα η λειτουργία από απόσταση.
Ένα νέο εργασιακό περιβάλλον ξεπροβάλλει κυρίαρχο εν μέσω της πανδημίας, στο οποίο η έννοια του 8ώρου μπαίνει οριστικά στο περιθώριο.
Είναι ένα περιβάλλον στο οποίο θα κυριαρχούν οι έννοιες της μερικής απασχόλησης ή / και της ευέλικτης εργασίας, της πληρωμής όχι σύμφωνα με τις ώρες εργασίας αλλά σύμφωνα με το έργο που ολοκληρώνεται, για το οποίο έργο θα ανταγωνίζονται «ελεύθερα» οι εργαζόμενοι επιλέγοντας ελεύθερα τον τρόπο με τον οποίο θα το φέρουν εις πέρας, πιο γρήγορα και πιο αποδοτικά. [56,57]
Εξαφανίζοντας την ανάγκη για επαφή με τον άνθρωπο
Η πανδημία του κορωνοϊού όμως επιταχύνει και την αυτοματοποίηση της παραγωγής.
Οι εργαζόμενοι στα ταμεία των σούπερ μάρκετ μπορεί να αναγνωρίστηκαν ως ήρωες, όμως οι ήρωες είναι πιο πιθανό παρά ποτέ να αντικατασταθούν από ρομπότ και αυτοματοποιημένα συστήματα.
Με πρόφαση τον κορωνοϊό και τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας αρκετές εταιρείες – πολλές φορές οι ίδιες εταιρείες που ανέδειξαν την ηρωική φύση των εργαζόμενων – ήδη ξεκίνησαν να εφαρμόζουν συστήματα που διαγράφουν την ανάγκη της εργασίας τους.
Πλέον, η εικόνα ενός πλήρους αυτοματοποιημένου καταστήματος δε μοιάζει τόσο μακρινή. Η ιδέα του να επιλέγεις απλά τα προϊόντα σου από ένα μανάβικο δίχως την ανάγκη να πας σε ένα ταμείο είναι όλο και πιο «κανονική».
Οι καταναλωτές καλούνται να κατεβάσουν προγράμματα για το σκανάρισμα των κωδικών των προϊόντων ώστε να διασφαλίζεται ότι δε θα υπάρχει η ανάγκη να περιμένουν σε ουρές για την πληρωμή των προϊόντων τους.
Τα «έξυπνα» σούπερ μάρκετ τύπου Amazon Go Grocery υπόσχονται τη χρησιμοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για την εξαφάνιση κάθε ανάγκης για επαφή με τον κοστοβόρο και εν δυνάμει επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία άνθρωπο. Η μηχανή, απλά μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική. Είναι πιο ασφαλής η επαφή με τη μηχανή, όπως τα αυτο-οδηγούμενα οχήματα θα είναι πιο ασφαλής από τα αυτοκίνητα που οδηγούνται από τους ανθρώπους που κάνουν λάθη. [58]
Μεταξύ του φόβου της μόλυνσης και της όλο και πιο μεγάλης επέλασης του νέου κύματος αυτοματισμού, η σημερινή κρίση δεν αντιστρέφει την πορεία των πραγμάτων αλλά ενδυναμώνει ήδη κυρίαρχες τάσεις. Αναγνωρίζεται η μηχανική ανωτερότητα και γίνεται όλο και παραπάνω το ζητούμενο.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που έγινε στην Αγγλία 4 στις 10 εταιρείες προχωρούν άμεσα τον σχεδιασμό τους για την προώθηση της αυτοματοποίησης.
Μπορεί ο ιός να παραμένει ζωντανός στις μεταλλικές επιφάνειες, όμως τα ρομπότ δεν αρρωσταίνουν.
Ο CEO της Microsoft Satya Nadella είπε ότι εξαιτίας της πανδημίας, είδαμε μέσα σε δύο μήνες την ψηφιακή μεταμόρφωση που θα χρειαζόταν δύο χρόνια για να συμβεί. [59]
Οι αλλαγές δεν περιορίζονται στις τεχνολογίες υψηλής τεχνολογίας.
Τα καταστήματα τραπεζών έκλειναν και πριν την πανδημία όμως τώρα θεωρείται βέβαιη μία μεγάλη επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας.
Και ποιος ο λόγος να υπάρχουν εμπορικά κέντρα όταν αποτελούν σημεία συνωστισμού ανθρώπων και ο συνωστισμός είναι αυτό που πρέπει να αποφευχθεί;
Απώλειες θέσεων εργασίας αναμένονται και σε άλλους τομείς.
Εξαιτίας της πανδημίας ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων συνήθισε να γυμνάζεται μόνος του, παρακολουθώντας βίντεο μέσω διαδικτύου ή μέσω ειδικών apps τα οποία κατεβάζε στο κινητό του. Βεβαίως, η εκγύμναση μέσω βίντεο ή κάποιου προγράμματος δεν έχει την ίδια ποιότητα με ένα ζωντανό μάθημα. Όμως είναι πολύ πιο φτηνό, είναι «τσάμπα» και είναι πολύ πιο ασφαλές από το να πας σε ένα γυμναστήριο.
Με το άνοιγμα των γυμναστηρίων διαφαίνεται ότι η πτώση στις συνδρομές φτάνει το 50%. Μεταξύ των εταιρειών που έχουν δεχθεί ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα από την πανδημία και έχουν προχωρήσει σε εκτεταμμένα λουκέτα είναι και μεγάλες αλυσίδες γυμναστηρίων.
Σύμφωνα με μία έρευνα του πανεπιστήμιου της Οξφόρδης μέχρι το 2035 το 86% των εργασιών σε εστιατόρια και το 75% της εργασίας σε εμπορικά καταστήματα θα μπορεί να αυτοματοποιηθεί. Είναι οι τομείς της εργασίας που έχουν δεχθεί τα πιο βαριά πλήγματα εν μέσω πανδημίας. Είναι επίση δύο από τους τομείς που παράγουν και τις περισσότερες θέσεις εργασίας.
Τώρα, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται καλούνται να εφαρμόσουν πολιτικές που θα διασφαλίσουν την οικονομική λειτουργία τους. Η διασφάλιση της οικονομικής λειτουργίας τους έρχεται μέσω της δημιουργίας των συνθηκών που διασφαλίζουν την υγεία. Προχωρούν στην αυτοματοποίηση πιο γρήγορα παρά ποτέ η επιλέγουν να εξαλείψουν το κόστος της εργασίας προχωρόντας σε μειώσεις μισθών και κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων.
Σε κάποιες εργασίες μοιάζει δεδομένο ότι έως ότου βρεθεί κάποια λύση η εργασία από απόσταση θα διασφαλίζει την τήρηση των κανόνων υγιεινής. Όμως, τι θα συμβεί σε αλυσίδες φαστφουντάδικων που θα πρέπει να παράγουν τον ίδιο αριθμό μπέργκερς με το μισό προσωπικό;
Κάποιοι θα αναζητήσουν τον οποιονδήποτε τρόπο για να τηρηθούν τα μέτρα ασφαλείας προχωρόντας σε κοστοβόρες αλλαγές, άλλοι πάλι δε θα τηρήσουν τα μέτρα επιμένωντας σε έναν τρόπο παραγωγής «κοστοβόρο και επικίνδυνο» και κάποιοι θα προχωρήσουν σε περικοπές μισθών για τη μείωση του κόστους και σε εγκατάσταση συστημάτων αυτοματοποίησης που περιορίζουν την ανάγκη της ανθρώπινης εργασίας, διασφαλίζοντας την υγεία και περιορίζοντας ουσιαστικά τα λειτουργικά τους κόστη.
Αυτό που μέχρι τώρα είχε διασφαλίσει ότι αυτές οι τεχνολογίες δεν είχαν εφαρμοστεί σε μεγαλύτερη κλίμακα δεν ήταν η ανυπαρξία τους αλλά το σχετικά μεγάλο κόστος τους και ο φόβος για την αλλαγή που μπορούσαν να επιφέρουν στις συνήθειες των καταναλωτών που μπορούν να έχουν επίπτωση στον ρυθμό της κατανάλωσης. Όμως, η αλλαγή είναι σήμερα το νέο φυσιολογικό.
Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα τεράστιο κοινωνικό πείραμα που εξαναγκάζει επιχειρήσεις και ανθρώπους να επανακαθορίσουν τον τρόπο λειτουργίας τους, καθώς τα μέτρα καραντίνας για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας εξουθένωσαν οικονομικά τις επιχειρήσεις. Πλέον το κόστος των νέων τεχνολογιών μοιάζει μικρό σε σχέση με τα οικονομικά οφέλη που μπορούν να επιφέρουν σε βάθος χρόνου, τη στιγμή όπου ο πραγματικός ορίζοντας επιστροφής στην «κανονικότητα» μοιάζει άγνωστος. [60,61]
Η ιστορία διδάσκει ότι ο αυτοματισμός εφαρμόζεται με εκρήξεις. Συνήθως μετατρέπεται σε αναγκαιότητα την οποία οι επιχειρήσεις επιβάλλεται να εφαρμόσουν σε περιόδους οικονομικών κρίσεων, όταν το κόστος της ανθρώπινης εργασίας μεγαλώνει τη στιγμή επειδή τα έσοδά συρρικνώνονται.
Κατά τη διάρκεια τριων υφέσεων τα τελευταία 30 χρόνια, χάθηκε ένα 88% εργασιών σε επαγγέλματα όπου η εργασία μπορούσε να αυτοματοποιηθεί. Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα σχεδόν το σύνολο των θέσεων εργασίας που χάθηκε σε αυτές τις περιόδους σχετίζονται με τον αυτοματισμό. Μπορεί τα ρομπότ να αντικαταστούν τους εργαζόμενους ακόμα και σε καιρούς ανάπτυξης σε εταιρείες όπως η Amazon και η Walmart, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι η διαδικασία αντικατάστασης επιταχύνεται ραγδαία κατά την περίοδο οικονομικών κρίσεων.
Οι εργοδότες επιλέγουν την αντικατάσταση της εργασίας των εργαζόμενων με μικρή εξειδίκευση με τεχνολογιες που μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα «μέχρι να περάσει η ύφεση». Αλλά η απλή πραγματικότητα είναι ότι όταν μία επιχείρηση αντικαθιστά έναν εργαζόμενο με ένα ρομπότ και η αποτελεσματικότητα του ρομπότ είναι μεγαλύτερη, μετά είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιστρέψει πίσω στο προηγούμενο καθεστώς.
Ο David Autor, ένας οικονομολόγος στο ΜΙΤ, αποκαλεί τον συνδυασμό της πανδημίας του κορωνοϊού και της οικονομικής κρίση που παράγεται λόγω των μέτρων που λήφθηκαν για την αντιμετώπισή του, «ένα γεγονός που επιβάλλει τον αυτοματισμό».
Βεβαίως, δε θα επηρεαστούν στον ίδιο βαθμό όλοι οι άνθρωποι. Σύμφωνα με μία μελέτη από το 2019 σχετικά με τις τάσεις αυτοματισμου στις ΗΠΑ, είναι ο χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι, οι νέοι και οι μειονότητες που είναι πιο ευάλωτοι.
Ο αυτοματισμός θα επηρεάσει επαγγέλματα στην παραγωγή, στον επισιτισμό, στις μεταφορές.
Σε παρόμοια συμπεράσματα φτάνει και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα του Σαν Φρανσίσκο.
Σε ανάλυσή της σημειώνει ότι η ύφεση δημιουργεί τις συνθήκες για την περαιτέρω αυτοματοποίηση εργασιών και διαδικασιών. Όπως αναφέρει, μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν οι θέσεις εργασίας που βασίζονται σε διαδικασίες επαναλαμβανόμενες και προβλέψιμες, που μπορούν να γίνουν από μηχανές. Είναι θέσεις εργασίας που αφορούν κυρίως χαμηλόμισθους ανειδίκευτους εργαζόμενους. [62]
Και η εταιρεία ανάλυσης Forrester, σε μελέτη της σημειώνει ότι οι εταιρείες καθώς θα επανακάμπτουν δε θα προχωρούν σε επαναπρόσληψη προσωπικού, αλλά θα ξοδεύουν όλο και πιο σημαντικά ποσά σε τεχνολογίες που θα αφαιρούν την ανάγκη ύπαρξης προσωπικού αφού η αυτοματοποίηση θα είναι το κλειδί για την επιβίωση της ύφεσης του κορωνοϊού, όχι η διασφάλιση των θέσεων εργασίας.
Η Leslie Johnson σημειώνει ότι «έρευνες πάνω στην επάνοδο των θέσεων εργασίας μετά από πρόσφατες υφέσεις δείχνουν ότι όσο πιο πρόσφατη η ύφεση, τόσο πιο αργή η επάνοδος των θέσεων εργασίας. Οι εταιρείες καθώς στέκονται ξανά στα πόδια τους επενδύουν στην αυτοματοποίηση, όχι στο να επαναπροσλαμβάνουν προσωπικό. Επιθυμούν την απεξάρτηση τους, όχι την επανεξάρτηση από την ανθρώπινη εργασία». [63]
Η μεγάλη συρρίκνωση της ανάγκης για ανθρώπινη εργασία
Στην προηγούμενη οικονομική κρίση είδαμε μία πρώτη έκρηξη της ευέλικτης εργασίας. Τώρα, με την κρίση του κορωνοϊού, μπορούμε να δούμε μία νέα μεγάλη έκρηξη της μερικής απασχόλησης και την περαιτέρω αυτοματοποίηση της εργασίας.
Χαρακτηριστική είναι και έρευνα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Guardian σύμφωνα με την οποία το 41% των εταιρειών σε 45 χώρες επενδύουν στην επιτάχυνση της αυτοματοποίησης καθώς ετοιμάζονται για τον κόσμο μετά την πανδημία του κορωνοϊού.
Το πρόβλημα βεβαίως είναι, τι θα γίνει με όλους αυτούς τους ανθρώπους που θα μείνουν χωρίς δουλειά. Γιατί το πρόβλημα με την αυτοματοποίηση είναι ότι τα οφέλη είναι πολλά για λίγους και η χασούρα είναι μεγάλη για πολλούς.
Ζούσαμε ήδη σε μία κοινωνία όπου οι νικητές κέρδιζαν πολλά και οι χαμένοι έχαναν σχεδόν τα πάντα. Τώρα, αυτή η πραγματικότητα θα ενταθεί ακόμη παραπάνω. Η έκρηξη των ανισοτήτων θεωρείται από κάποιους σχεδόν δεδομένη. [64]
Χαρακτηριστικές είναι και οι αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Κίνα.
Εν μέσω της κρίσης του covid-19, η εταιρεία JD.com, είδε μία αύξηση 20% των πωλήσεων χρησιμοποιώντας ένα νέο αυτοματοποιημένο σύστημα λειτουργίας των αποθηκών της που μπορούσε να διαχειριστεί 1,5 εκ. παραγγελίες την ημέρα. Η ίδια εταιρεία σκοπεύει να ανοίξει 1.000 πλήρως αυτοματοποιημένα εστιατόρια σε όλη την Κίνα μέσα στο 2020.
Εν μέσω της πανδημίας, η Κινέζικη οικονομία κάνει ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός σε σχέση με τη χρήση ρομποτικών συστημάτων καθώς περιορίζει την παρουσία του ανθρώπων σε κάθε τομέα της εργασίας.
Οι αλλαγές που εφαρμόζονται στην Κίνα, θα αποτελέσουν τον οδηγό για τις εξελίξεις και σε μία σειρά άλλες χώρες των οποίων οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ακολουθήσουν και να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον ή να μείνουν πίσω και να εξαφανισθούν.
Στη Μπειτζινγκ πληθαίνουν οι εταιρείες που ρομπότ, όχι άνθρωποι, κάνουν την παράδοση πακέτων. Στο Γουχαν, γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο φαινόμενο η παράδοση δεμάτων χρησιμοποιώντας ρομπότ και drones.
Μία εταιρεία έτοιμου φαγητού δημιούργησε υπηρεσίες «μηδενικής επαφής» όπου τα γεύματα παραδίδονται σε συγκεκριμένα σημεία αλλά ο οδηγός και ο πελάτης δε χρειάζεται ποτέ να έρθουν σε επαφή. Η παράδοση γίνεται μέσω αυτόνομων οχημάτων.
Η εταιρεία WeChat, δημιούργησε ένα σύστημα όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα τηλέφωνά τους για να διαβάζουν το μενού του εστιατορίου, να προχωρούν σε παραγγελία και να πληρώνουν τον λογαριασμό δίχως να χρειάζεται να έρθουν σε επαφή με κάποιον άνθρωπο ή ακόμη και ρομπότ.
Τα ρομπότ στα εστιατόρια μπορει να μοιάζουν σα ένα ακραίο μέτρο ασφαλείας, όμως είναι πολλά παραπάνω. Είναι ένας πιο οικονομικός τρόπος λειτουργίας που μπορεί να αποτελέσει σύντομα το νέο κανονικό στα περισσότερα εστιατόρια, εκτός ίσως από τα πολύ ακριβά που θα έχουν ανθρώπους – σερβιτόρους υψηλών ικανοτήτων και εξειδίκευσης – ως μια εκκεντρική πολυτέλεια.
Όμως κίνδυνο αντιμετωπίζουν και εργασίες που δεν είναι χειρωνακτικές.
Η Zhuiyi Technology, δημιούργησε ένα νέο πρόγραμμα αυτοματοιημένου τηλεφωνικού κέντρου. Το συγκεκριμένο σύστημα χρησιμοποιήθηκε από μεγάλη Κινέζικη τράπεζα για να καλεί τους πελάτες της και ολοκληρώνει 350.000 τηλέφωνα την ημέρα, το αντίστοιχο της εργασίας 1.200 εργαζόμενων. Αυτά τα ρομποτικά συστήματα όχι μόνο μειώνουν το κόστος αλλά έχουν βελτιωθεί τόσο ώστε να αυξάνουν την ικανοποίηση των πολιτών και να αυξάνουν την κερδοφορία. Η εταιρεία βρίσκεται σε διαδικασία εφαρμογής αυτοματοποιημένων συστημάτων και σε άλλους τομείς όπως στις τηλεπωλήσεις, στην ανάλυση δεδομένων, ακόμη και στην εκπαίδευση.
Την εμφάνισή τους κάνουν και άλλα συστήματα αυτοματοποίησης, όπως τα αυτόνομα ρομπότ – καθαριστές που χρησιμοποιούν υπεριώδεις ακτινοβολία για τη απολύμανση νοσοκομείων και άλλων ιατρικών εγκαταστάσεων.
Στην Ιαπωνία σε ξενοδοχεία καραντίνας χρησιμοποιούν ρομπότ σε ρόλο ρεσεψιονίστ και σε υπηρεσίες καθαριότητας. [65,66]
Ακόμα και σε γηροκομεία έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν ρομπότ αν και υπάρχει αβεβαιότητα κατά πόσο μπορούν να αντικαταστήσουν την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή. [67]
Οι κινήσεις αυτές βεβαίως δεν είναι τυχαίες αφού οι τομείς της καθαριότητας, των υπηρεσιών φιλοξενίας και εστίασης και της φροντίδας των ηλικιωμένων είναι από αυτές που παράγουν τον μεγαλύτερο αριθμό θέσεων εργασίας.
Ακόμη και στον τομέα της τεχνολογίας οι εργαζόμενοι εκφράζουν την αυξημένη ανησυχία τους ότι η εργασία τους θα αντικατασταθεί από αυτοματοποιημένα συστήματα.
Το 67% των εργαζόμενων σε τεχνολογικές εταιρείες ανησυχούν ότι θα χάσουν τις υψηλής εξειδίκευσης εργασία τους εξαιτίας των αυξημένων δυνατοτήτων συστημάτων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη
Σύμφωνα με τον επικεφαλή της KPMG κ. Τim Zanni, «οι εργαζόμενοι στην βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας είναι πιο κοντά στις τεχνολογίες που αναπτύσσονται και έχουν μία μοναδική κατανόηση, περισσότερο από εργαζόμενους σε άλλες βιομηχανίες, της τεχνολογίας και των δυνατοτήτων που υπάρχουν».
Συνειδητοποιούν τις δυνατότητες που έχουν ήδη από τα αρχικά στάδια της ανάπτυξης μίας τεχνολογίας και σκέφτονται τις συνέπειες αυτών των εργαλείων για τα δικά τους επαγγέλματα. [68]
Αν τα ρομποτικά συστήματα και η εφαρμογή νέων τεχνολογίων ήταν ελκυστικά για τις εταιρείες πριν την πανδημία, οι λόγοι για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών έχουν αυξηθεί εν μέσω πανδημίας, είτε βρεθεί κάποιο εμβόλιο για την αντιμετώπιση της ασθένειας, είτε όχι. Η διασφάλιση της δημόσιας υγείας είναι η ιδανική αφορμή για την εφαρμογή σε τεράστια κλίμακα συστημάτων αυτοματισμού. [69,70,71,72, 73]
Οι εργαζόμενοι βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα διπλό χτύπημα, μίας μεγάλης ύφεσης και της «υπερ-διάδοσης» σχεδόν σαν ιός του αυτοματισμού.
Χαρακτηριστικά είναι και κάποια στοιχεία από τις ΗΠΑ.
Στις 13 Μαϊού ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ κ. Jerome Powell σημειώσε ότι άνω του 40% των ενήλικων σε νοικοκυριά με εισόδημα λιγότερο από 40.000 δολάρια έχασαν τη δουλειά τους τον Μάρτη του 2020.
Εργασίες που κρίθηκαν «μη ουσιώδεις» σε εστιατόρια, μπαρ, ξενοδοχεία και σε εμπορικά καταστήματα απλά απαλείφθηκαν.
Μέσα σε λίγους μήνες η ανεργία στις ΗΠΑ έφτασε το εξωπραγματικό για τη χώρα ποσοστό του 23,9%. [74,75]
Βεβαίως, υπήρχαν και τομείς που δημιουργήθηκαν θέσεις εργασιας.
Η αύξηση κατά 30% στην κατανάλωση μέσω e-shop δημιούργησε 235.000 επιπλέον θέσεις εργασίας στη Walmart και 175.000 επιπλέον θέσεις εργασίας στην Amazon.
H εταιρεία διανομής προϊόντων παντοπωλείου Instacart ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στην πρόσληψη 300.000 ανθρώπων.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγνώρισε την εργασία της συσκευασίας κρέατος στην οποία εργάζονται 500.000 άνθρωποι, ως «κριτικής σημασίας υποδομή» αναγκάζοντας τους εργαζόμενους να συνεχίσουν να εργάζονται.
Όμως ταυτόχρονα αυτές είναι θέσεις εργασίας που παραμένουν σημεία εξάπλωσης του ιού λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης ανθρώπων.
Ένα εργοστάσιο συσκευασίας χοιρινού κρέατος στη Νότια Ντακόντα ήταν το σημείο με τον μεγαλύτερο αριθμό μολύνσεων από κορωνοϊό σε όλη την Αμερική. [76,77,78,79,80,81]
Και δεν υπάρχει καμία υπόσχεση ότι οι θέσεις εργασίας αυτές είναι μόνιμες και σταθερές.
Για τη διασφάλιση της ελάχιστης δυνατής εργασίας, εταιρείες που προχωρούν σε προσλήψεις εξαιτίας της αύξησης του κύκλου εργασιών τους, όπως η Gap και η Walmart, την ίδια στιγμή επιταχύνουν τη χρησιμοποίηση ρομπότ και αυτοματοποιούν διαδικασίες για να περιορίσουν την επαφή μεταξύ εργαζόμενων.
Ο κ. Tchakarov της εταιρείας Kindred σημειώνει με χαρά:
«Τα ρομποτικά συστήματά μας δεν κουράζονται ποτέ. Δεν παίρνουν ποτέ διαλείμματα» [82]
Η επένδυση σε συστήματα αυτοματισμού δεν είναι μία απάντηση μόνο στην παρούσα υγειονομική και οικονομική κρίση, αλλά και μία απάντηση σε μελλοντικές κρίσεις. Ο αυτοματισμός διασφαλίζει την ανθεκτικότητά των εταιρειών σε μία πιθανή εμφάνιση μίας νέας πανδημίας.
Το ερώτημα που θέτουν πλέον είναι:
«Πώς μπορεί ο αυτοματισμός να επιταχύνει την επάνοδό μας και να μας προστατέψει από μελλοντικές παρόμοιες καταστάσεις;»
Καταλήγουν ότι η μόνη διασφάλιση μπορεί να έλθει με περισσότερη όχι λιγότερη αυτοματοποίηση. [83]
Όμως ακόμη και όταν η αυτοματοποίηση δε θα οδηγήσει στην απώλεια θέσεων εργασίας και όταν θα χρησιμοποιηθεί για τη διασφάλιση της υγείας των εργαζόμενων, όπως μπορεί να συμβεί σε σούπερ μάρκετ, είναι πολύ πιθανό να περιορίσει την ανάγκη της εργασίας σε τέτοιο βαθμό ώστε οι ώρες εργασίας να περιοριστούν και αυτό να οδηγήσει σε μεγάλες μειώσεις στους μισθούς.
Η όσο λιγότερη εργασία είναι η πιο ασφαλής εργασία για τον εργαζόμενο και τον καταναλωτή, όμως είναι και η πιο οικονομική για τον εργοδότη.
Το καθεστώς της μερικής απασχόλησης μπορεί να δέχθηκε ένα τρομερό πλήγμα κατά την περίοδο της πανδημίας όμως υπάρχει μία τεράστια ζήτηση για εργασίες μερικής απασχόλησης ενώ πολλές εργασίες που ως σήμερα ήταν σταθερές και πλήρης απασχόλησης θα μετατραπούν σε μερικής απασχόλησης και ευέλικτες.
O αυτοματισμός από κίνδυνος για την εργασία, τώρα μετατρέπεται σε μία αναγκαιότητα για τη διασφάλιση της υγείας και την συνέχιση λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Ο κίνδυνος που δημιουργείται για τις θέσεις εργασίας που αντικαταστά είναι πάντα μικρότερος από τον κίνδυνο του θανάτου. Η ανάγκη διασφάλισης της δημόσιας υγείας και της αποτροπής της οικονομικής καταστροφής είναι πάντα μεγαλύτερος από τη διασφάλιση κάποιων θέσεων εργασίας. [84]
Το πρόβλημα της πανδημίας του κορωνοϊού είναι ο άνθρωπος. Για την εταιρεία είναι ο εργαζόμενος που κουράζεται, φθείρεται ψυχικά, αρρωσταίνει που συρρικνώνουν την παραγωγικότητα και μεγενθύνουν τα κόστη.
Ο αυτοματισμός είναι η υγιεινή απάντηση στο πρόβλημα της ανθρώπινης εργασίας. Διασφαλίζει την υγεία του ανθρώπου και την απρόσκοπτη λειτουργία της εταιρείας, απομακρύνοντας τον άνθρωπο από την εργασία.
Με το παγκόσμιο κόστος της πανδημίας να ξεπερνά τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια, η πίεση για αυτοματοποίηση είναι τεράστια. [85]
Βεβαίως, οι εξελίξεις δεν είναι ομοιόμορφες παντού. Σε κάποιες χώρες, οι αλλαγές συμβαίνουν πιο γρήγορα και σε άλλες πιο αργά.
Στις ΗΠΑ η απώλεια θέσεων εργασίας ήταν η πιο μεγάλη που καταγράφηκε από οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου γιατί τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν συντέλεσαν στην ουσιαστική προστασία των θέσεων εργασίας.
Σε χώρες της Ευρώπης, πολλές κυβερνήσεις πληρώνουν το κόστος των μισθών ώστε οι εργοδότες να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας. Το ίδιο και στην Ιαπωνία.
Για πόσο καιρό όμως;
Και, σε ποιο βαθμό μπορεί να ανακοπεί η πορεία προς την αυτοματοποίηση όταν ο ανταγωνισμός είναι παγκόσμιος και οι εταιρείες που θα έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών που θα περιορίζουν τα κόστη και θα αυξάνουν την παραγωγικότητα, θα έχουν το προβάδισμα σε σχέση με άλλες που δε θα έχουν; [86, 87]
Αναφορές
- Cyril Bouquet, How COVID-19 caused the future of work to arrive early, https://www.imd.org/research-knowledge/articles/How-COVID-19-caused-the-future-of-work-to-arrive-early/
- Jim Harter, How Coronavirus Will Change the ‘Next Normal’ Workplace, https://www.gallup.com/workplace/309620/coronavirus-change-next-normal-workplace.aspx
- Justin Harper, Coronavirus: Flexible working will be a new normal after virus, https://www.bbc.com/news/business-52765165
- Scott Clark, Will Flexibility Survive the Return to the Workplace?, https://www.reworked.co/employee-experience/will-flexibility-survive-the-return-to-the-workplace/
- Ξεχάστε το 9-5: Η πανδημία αλλάζει τα πάντα στην αγορά εργασίας, https://agonaskritis.gr/%CE%BE%CE%B5%CF%87%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B5-%CF%84%CE%BF-9-5-%CE%B7-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AF%CE%B1-%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B6%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%84/
- Angus Loten, For Many, Remote Work Is Becoming Permanent in Wake of Coronavirus, https://www.wsj.com/articles/for-many-remote-work-is-becoming-permanent-in-wake-of-coronavirus-11590100453
- Darius Mcquaid, Business leaders to permanently adopt flexible working post covid-19, https://www.hrreview.co.uk/hr-news/strategy-news/business-leaders-to-permanently-adopt-flexible-working-post-covid-19/126004
- Δυσοίωνος Τζέφρι Σακς: Έχουμε να διανύσουμε μεγάλη απόσταση μέχρι να τελειώσει η οικονομική κρίση. Πολλές δουλειές που χάνονται τώρα δε θα ξαναεπιστρέψουν ποτέ, https://agonaskritis.gr/%ce%b4%cf%85%cf%83%ce%bf%ce%af%cf%89%ce%bd%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%b6%ce%ad%cf%86%cf%81%ce%b9-%cf%83%ce%b1%ce%ba%cf%82-%ce%ad%cf%87%ce%bf%cf%85%ce%bc%ce%b5-%ce%bd%ce%b1-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%bd%cf%8d/
- Travis Bradberry, There’s an optimal way to structure your day—and it’s not the 8-hour workday, https://qz.com/work/1561830/why-the-eight-hour-workday-doesnt-work/
- The Unexpected Freedom of an Eight-Hour Workday, https://doist.com/blog/8-hour-workday/
- Derek Thompson, The Coronavirus Is Creating a Huge, Stressful Experiment in Working From Home, https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2020/03/coronavirus-creating-huge-stressful-experiment-working-home/607945/
- Never wait in line to check out again, https://www.amazon.com/b?ie=UTF8&node=20931388011
- Stuart Lauchlan, Microsoft’s having ‘a good war’ so far as COVID-19 fuels “2 years worth of digital transformation in 2 months”, https://diginomica.com/microsofts-having-good-war-so-far-covid-19-fuels-2-years-worth-digital-transformation-2-months
- Hank Tucker, Coronavirus Bankruptcy Tracker: These Major Companies Are Failing Amid The Shutdown, https://www.forbes.com/sites/hanktucker/2020/05/03/coronavirus-bankruptcy-tracker-these-major-companies-are-failing-amid-the-shutdown/#7b70fc2d3425
- Gaby Hinsliff, The next wave of coronavirus disruption? Automation, https://www.theguardian.com/commentisfree/2020/apr/30/coronavirus-disruption-automation
- The robots are ready as the COVID-19 recession spreads, https://www.brookings.edu/blog/the-avenue/2020/03/24/the-robots-are-ready-as-the-covid-19-recession-spreads/
- Leslie Joseph, The COVID-19 Crisis Will Accelerate Enterprise Automation Plans, https://www.forrester.com/report/The+COVID19+Crisis+Will+Accelerate+Enterprise+Automation+Plans/-/E-RES160598?objectid=RES160598#
- Research: How the Financial Crisis Drastically Increased Wealth Inequality in the U.S., https://hbr.org/2018/09/research-how-the-financial-crisis-drastically-increased-wealth-inequality-in-the-u-s
- Asia Today: Japan debuts robots at hotels for virus patients, https://apnews.com/7cf5ce8bf515d9997d1382cfa8b9fe78
- Reduce Hospital Acquired Infections with the UV Disinfection Robot, https://www.uvd-robots.com/
- The World’s Leading Interactive and Caring Humanoid Robot Solutions Platform, https://www.robotteca.com/copy-of-zorabot
- Angus Loten, Tech Workers Fear Their Jobs Will Be Automated in Wake of Coronavirus, https://www.wsj.com/articles/tech-workers-fear-their-jobs-will-be-automated-in-wake-of-coronavirus-11590571801
- Kai-Fu Lee, Kai-Fu Lee on how covid spurs China’s great robotic leap forward, https://www.economist.com/by-invitation/2020/06/25/kai-fu-lee-on-how-covid-spurs-chinas-great-robotic-leap-forward
- Peter Bluestone, The Future of Industry and Employment: COVID-19 Effects Exacerbate the March of Artificial Intelligence, https://cslf.gsu.edu/download/covid-19-ai/?wpdmdl=6496041&refresh=5ea830afd2a471588080815
- Sylvain Leduc, Zheng Liu, Can Pandemic-Induced Job Uncertainty Stimulate Automation?, https://www.frbsf.org/economic-research/publications/working-papers/2020/19/
- Glenn Gow, COVID-19 And Unemployment: The Robots Are Coming, https://www.forbes.com/sites/glenngow/2020/07/07/covid-19-and-unemployment-the-robots-are-coming/#11e281381fab
- Alana Semuels, Millions of Americans Have Lost Jobs in the Pandemic—And Robots and AI Are Replacing Them Faster Than Ever, https://time.com/5876604/machines-jobs-coronavirus/
- Erin Winick, Every study we could find on what automation will do to jobs, in one chart, https://www.technologyreview.com/2018/01/25/146020/every-study-we-could-find-on-what-automation-will-do-to-jobs-in-one-chart/
- Lance Lambert, Over 40 million Americans have filed for unemployment during the pandemic—real jobless rate over 23.9%, https://fortune.com/2020/05/28/us-unemployment-rate-numbers-claims-this-week-total-job-losses-may-28-2020-benefits-claims-job-losses/
- Lisa Kaszke, Smithfield Foods now largest coronavirus hot spot in US, CDC in Sioux Falls to investigate, https://eu.argusleader.com/story/news/politics/2020/04/15/cdc-sioux-falls-smithfield-foods-becomes-largest-coronavirus-hotspot-us/5138372002/
- Nate Rattner, As coronavirus restrictions drag on, Americans shift online spending from stockpiling to entertainment, https://www.cnbc.com/2020/04/19/coronavirus-what-americans-are-buying-online-while-in-quarantine.html
- Ben Fox Rubin, Walmart makes waves as a stronger online competitor to Amazon, https://www.cnet.com/news/walmart-makes-waves-as-viable-e-commerce-competitor-to-amazon/
- Amazon has hired 175,000 additional people, https://blog.aboutamazon.com/company-news/amazon-hiring-for-additional-75-000-jobs
- COVID-19 Among Workers in Meat and Poultry Processing Facilities ― 19 States, April 2020, https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6918e3.htm
- Medium accused of censorship after deleting post from striking Instacart Shoppers, https://reclaimthenet.org/medium-censorship-instacart-shoppers-strike/
- Gap is rushing more robots into its warehouses to handle coronavirus disruption, https://www.cnbc.com/2020/05/21/gap-rushing-more-robots-into-warehouses.html
- Jeffrey Brown, Coronavirus Will Trigger a Superspread of Automation, https://www.brinknews.com/how-can-automation-accelerate-economic-recovery-from-coronavirus/
- Coronavirus recession, not robots, set to take jobs from future workforce, https://www.abc.net.au/news/2020-08-12/coronavirus-recession-not-robots-to-take-jobs-future-australia/12536268
- Simon Chandler, Coronavirus Is Forcing Companies To Speed Up Automation, For Better And For Worse, https://www.forbes.com/sites/simonchandler/2020/05/12/coronavirus-is-forcing-companies-to-speed-up-automation-for-better-and-for-worse/#37f3b7775906
- Emmanuel Saez, Gabriel Zucman, Jobs Aren’t Being Destroyed This Fast Elsewhere. Why Is That?, https://www.nytimes.com/2020/03/30/opinion/coronavirus-economy-saez-zucman.html
- Harry Kretchmer, How coronavirus has hit employment in G7 economies, https://www.weforum.org/agenda/2020/05/coronavirus-unemployment-jobs-work-impact-g7-pandemic/