Του Παναγιώτη Δημητριάδη
Έχοντας συρρικνωθεί αρκετά τα εδάφη επιρροής του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού κράτους τόσο στη περιοχή της Συρίας όσο και στη περιοχή του Ιράκ, ξεπροβάλει σταδιακά μια νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή(ΜΑ). Δεν τίθεται ζήτημα σταθεροποίησης στη παρούσα φάση στην εν λόγω περιοχή, κι αυτό διότι καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν έχει τη διάθεση να βγει χαμένη. Θα ήταν ανεδαφικό εάν κάποιος προσπαθούσε να προσεγγίσει τη νέα κατάσταση στη ΜΑ, επικεντρώνοντας τη προσοχή του αποκλειστικά στους Ρώσους και στους Αμερικάνους ή ακόμα και τους Τούρκους. Σίγουρα κανείς δε θα μπορούσε να παραβλέψει τον ρόλο που παίζει η Σαουδική Αραβία. Ωστόσο, καθοριστικό ρόλο στην κατάσταση αυτή παίζει το Ιράν.
Το Ιράν είναι μια χώρα υποδοχής προσφύγων από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν αλλά και το Ιράκ. Μάλιστα φιλοξενώντας έναν τεράστιο αριθμό Αφγανών στα εδάφη της, αποφάσισε από το 1997 να σταματήσει την χορήγηση οποιασδήποτε μορφής ασύλου προς του Αφγανούς. Έπειτα, τα τελευταία χρόνια, ξεκίνησε την χορήγηση προσωρινής διαμονής για εργασία, δίχως κάποια περαιτέρω άδεια. Πως συνδέονται ωστόσο όλα αυτά; Αυτό θα πρέπει να αναζητηθεί, σε παλαιότερα χρόνια, όπου οι Χαζαρά, μια φυλή η οποία κατοικεί στο Αφγανιστάν, με διακριτά φυλετικά χαρακτηριστικά, στοχοποιούνταν τόσο από την κυβέρνηση όσο και από τους Ταλιμπάν. Ενώ οι περισσότερες φυλές στο Αφγανιστάν είναι σουνιτικού δόγματος μουσουλμάνοι, η εν λόγω φυλή, ανήκει στο σιιτικό δόγμα. Το σιιτικό δόγμα το ασπάζεται στο μεγαλύτερο μέρος του και το Ιράν και εδώ υπάρχει θα έλεγε κανείς ένα ουσιαστικό πάντρεμα, λαμβάνοντας υπόψη ότι η επιρροή της θρησκείας η οποία ήταν πολύ σημαντική μέχρι πρότινος στο Ιράν.
Βάσει των παραπάνω, υπάρχουν τρία δεδομένα. Το ένα είναι ότι το Ιράν θέλει να έχει ηγετικό ρόλο στη ΜΑ, διαθέτει έναν πλήθος από μη καταγεγραμμένους πρόσφυγες/μετανάστες και μάλιστα σιιτικού δόγματος. Για το λόγο αυτό, το Ιράν ζητεί από κάθε οικογένεια η οποία δεν έχει χαρτιά, να στείλει ένα μέλος της να πολεμήσει στη Συρία, λέγοντας μάλιστα ότι σε περίπτωση που το άτομο αυτό σκοτωθεί, η οικογένεια θα λάβει καθεστώς προστασίας, πέραν των οικονομικών απολαβών. Όλα αυτά φυσικά, το Ιράν τα αρνείται, παρόλο που υπάρχουν μαρτυρίες και στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν το αντίθετο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι έγινε λόγος για παρουσία ιρανικών πολιτοφυλακών οι οποίες κινούνται στο Afrin και αργότερα η επικοινωνία την οποία είχε ο Ερντογάν με τον πρόεδρο του Ιράν. Αυτό είναι η μια πλευρά της επιρροής.
Το δεύτερο επίπεδο επιρροής του Ιράν, είναι η εξουσία την οποία ασκεί στο Ιράκ. Μετά την πτώση του Σαντάμ στο Ιράκ, ακολούθησε η εδραίωση των σιιτών στη κυβέρνηση. Τι ακολούθησε; Περιληπτικά, η καρατόμηση των σουνιτών αξιωματικών του στρατού, οι οποίοι προσχώρησαν στο ISIS και έτσι από τη μια πλευρά υπήρχε ένας στρατός χωρίς βασικά στελέχη και από την άλλη μια καλά οργανωμένη δομή. Ωστόσο το Ιράν δεν είχε την απόλυτη εξουσία στο Ιράκ, μέχρι τη στιγμή που ο στρατός του Ιράκ τράπηκε σε φυγή μπροστά στη δυναμική του ISIS, ενώ οι πολιτοφυλακές, όπως η Asaib Ahl al-Haq, κράτησαν το μέτωπο. Σταδιακά, οι πολιτοφυλακές του Ιράκ, έχοντας απήχηση στο μεγαλύτερο μέρος του λαού του Ιράκ και τα όπλα, εδραιώθηκαν. Μάλιστα οι συγκεκριμένες οργανώσεις, ευθύνονται για σοβαρά εγκλήματα εναντίον των σουνιτών, ιδιαιτέρως στη Βαγδάτη, αλλά και σε εκείνες του Βορειοδυτικού Ιράκ. Το Ιράν, εμπλέκεται σε αυτό όντας βασικός χρηματοδότης των συγκεκριμένων οργανώσεων, αλλά και εκπαιδευτής βασικών τους στελεχών.
Όπως γίνεται αντιληπτό, το Ιράν επεμβαίνει στην κατάσταση τριών τουλάχιστον κρατών της ΜΑ: στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Συρία. Το πλέον σημαντικό ζήτημα είναι ότι όλα αυτά τα κάνει δίχως να εμπλέξει κατ ουσία το δικό της στρατό, χρησιμοποιώντας σε μεγάλο βαθμό το δόγμα των Αμερικανών, το λεγόμενο lead from behind. Για τον λόγο αυτό θα έλεγα πως τον πρώτο ρόλο για τη διαμόρφωση του νέου χάρτη της ΜΑ, τον διαρθρώνει πολύ περισσότερο το Ιράν, παρά η Ρωσία ή οι ΗΠΑ, ή καλύτερα οι δύο αυτές χώρες επικεντρώνονται περισσότερο σε περιοχές που στοχεύουν. Η μεν Ρωσία, εστιάζει περισσότερο στη Συρία, οι δε ΗΠΑ, στο υπό ίδρυση Κουρδιστάν.
Άλλες πηγές:
Human Rights Watch, Unwelcome Guests: Iran’s Violation of Afghan Refugee and Migrant Rights, 20 November 2013, ISBN: 978-1-62313-0770, διαθέσιμο στο https://www.refworld.org/docid/528f27454.html
Nada Homsi, Afghan Teenagers Recruited in Iran to Fight in Syria, Group Says, New York Times, OCT. 1, 2017, available at: https://www.nytimes.com/2017/10/01/world/middleeast/iran-afghan-child-soldiers-syria-war.html
Human Rights Watch, Iran Sending Thousands of Afghans to Fight in Syria
Refugees, Migrants Report Deportation Threats, January 29, 2016 9:59AM EST, available at: https://www.hrw.org/news/2016/01/29/iran-sending-thousands-afghans-fight-syria
Jamestown Foundation, Iraq’s Shia Militias: Helping or Hindering the Fight Against Islamic State?, 29 April 2016, Terrorism Monitor Volume: 14 Issue: 9, available at: https://www.refworld.org/docid/57270e9a4.html
*Ο Παναγιώτης Δημητριάδης είναι Χειριστής Υποθέσεων Ασύλου, της Υπηρεσίας ΑσύλουΠολιτικός Επιστήμονας
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον “Δρόμο”, τo Σάββατο 24.2.2017
